پارافین
- پارافین جامد (مورد استفاده در شمعسازی، صنایع دارویی و بهداشتی)
- پارافین مایع (شناختهشده به عنوان روغن پارافین یا Mineral Oil – در گریدهای بهداشتی، خوراکی و صنعتی)
ساختار شیمیایی پارافین
- فرمول کلی: CₙH₂ₙ₊₂ (نشاندهنده ترکیبات آلکانی اشباعشده با پیوندهای یگانه)
- ساختار: زنجیرهای از اتمهای کربن و هیدروژن، بدون پیوند دوگانه یا حلقه؛ میتواند خطی یا شاخهدار باشد
- شماره CAS: بسته به نوع پارافین متغیر است:
- برای پارافین مایع: 8012-95-1
- برای پارافین جامد (موم پارافین): 8002-74-2
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پارافین
- حالت فیزیکی: پارافین ممکن است بهصورت مایع (روغنی) یا جامد (بلوک یا پرک سفید) باشد.
- رنگ و بو: معمولاً بیرنگ یا سفید، و بیبو یا با بوی بسیار ملایم (در گریدهای خالص). در گریدهای پایین ممکن است کمی بو داشته باشد.
- ویسکوزیته (برای پارافین مایع در دمای 40°C): در بازه 2 تا 30 cSt، بسته به وزن مولکولی و نوع گرید.
- نقطه اشتعال: حدود 150°C تا 220°C (برای انواع سنگین بیشتر، برای مایع سبک کمتر).
- حلالیت در آب: نامحلول در آب، اما قابل حل در حلالهای آلی مانند اتر، کلروفرم و بنزن.
- پایداری شیمیایی: پایدار، غیرفعال (Inert)، مقاوم در برابر اسیدها و بازهای رقیق.
- قابلیت تجزیهپذیری زیستی: در طبیعت بهآرامی تجزیه میشود؛ در گریدهای صنعتی ممکن است اثر تجمعی محیطی داشته باشد.
کاربردهای پارافین
صنایع آرایشی و بهداشتی: پارافین بهعنوان پایهی مرطوبکننده و نرمکننده در ساخت کرمها، پمادها، بالم لب، واکس مو، ماسکهای پارافینی و کرمهای ماساژ بهکار میرود. صنایع دارویی: پارافین در داروسازی برای پوششدهی قرصها، ساخت شیافها و بهعنوان حامل (Excipient) در فرمولاسیون داروهای موضعی کاربرد دارد. صنایع غذایی: در گرید خوراکی، از پارافین برای پوشش دادن سطح میوهها مانند سیب (پولیش)، پوشش آدامس، پنیرها و مواد غذایی خشکشده استفاده میشود. صنایع شمعسازی، کبریت، رنگ و لاستیک: پارافین جامد در ساخت شمعهای پارافینی، کبریت، واکس کفش، محصولات آببندکننده، ضد رطوبت و افزودنی در لاستیکسازی کاربرد دارد. روانکننده صنعتی: پارافین مایع بهعنوان روغن روانکننده در ماشینآلات نساجی، فلزی و چرخدندههای سبک به کار میرود. صنعت نفت و حفاری: از پارافین در حفاری بهعنوان روغن مته، پوشش ضد خوردگی و کاهش اصطکاک در ابزار حفاری استفاده میشود.مزایای پارافین
-
- بیاثر (Inert)، غیرسمی و بیبو در گریدهای بهداشتی
- پایدار در شرایط مختلف دمایی و شیمیایی
- سازگار با پوست انسان – مناسب برای محصولات آرایشی و دارویی
- ارزان، در دسترس، و قابل بازیافت
- مقاوم در برابر اسیدها و بازهای ضعیف
- ماندگاری بالا و طول عمر زیاد در کاربردهای صنعتی
معایب پارافین
- قابل اشتعال، بهویژه در حالت مایع یا در مجاورت حرارت زیاد
- منشاء نفتی دارد؛ در برخی کاربردها، نگرانیهای زیستمحیطی و پایداری ایجاد میکند
- ممکن است در تماس طولانیمدت با پوست منافذ را مسدود کرده و باعث آکنه شود
- در گریدهای پایین ممکن است دارای ناخالصیهایی مانند گوگرد، نیتروژن یا فلزات سنگین باشد
پلی اتیلن گلیکول
پلی اتیلن گلیکول یا به اختصار PEG یک ترکیب شیمیایی پرکاربرد از خانواده پلیاترهاست که از پلیمریزاسیون اتیلن اکسید تولید میشود. این ماده بسته به وزن مولکولی میتواند به شکل مایع شفاف یا جامد مومی سفید ظاهر شود. به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد، پلی اتیلن گلیکول در صنایع دارویی، آرایشی، شیمیایی و حتی غذایی کاربرد وسیعی دارد.
ساختار شیمیایی پلی اتیلن گلیکول
-
فرمول شیمیایی کلی: H–(O–CH₂–CH₂)ₙ–OH
-
ساختار: زنجیرههای تکرارشونده اتیلن اکسید متصل به گروههای هیدروکسیل انتهایی
-
نوع ترکیب: پلیاتر هیدروفیل، با قابلیت تنظیم وزن مولکولی (PEG-200 تا PEG-8000 و بالاتر)
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پلی اتیلن گلیکول
-
ظاهر: بسته به وزن مولکولی، مایع بیرنگ و بیبو تا جامد مومی سفید
-
حلالیت: کاملاً محلول در آب و بسیاری از حلالهای آلی
-
نقطه ذوب: متغیر بین 4 °C (برای PEG سبک) تا 65 °C (برای PEG سنگینتر)
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.12–1.15 g/cm³
-
ویسکوزیته: متناسب با وزن مولکولی افزایش مییابد
-
پایداری: پایدار در برابر حرارت ملایم، غیر فرّار و غیر خورنده
کاربردهای پلی اتیلن گلیکول
صنایع دارویی و پزشکی
-
عامل نرمکننده در قرصها و کپسولها
-
حلال برای مواد فعال دارویی (API)
-
ماده مؤثر در تولید ملینها و کرمهای دارویی
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
استفاده در شامپو، کرم، لوسیون و خمیر دندان
-
مرطوبکننده و حامل ترکیبات فعال
-
ایجاد بافت نرم و یکنواخت در فرمولاسیونها
صنایع شیمیایی و صنعتی
-
بهعنوان روانکننده و خنککننده در فرآیندهای صنعتی
-
عامل پراکندگی در پوششها، رنگ و جوهر چاپ
-
کمک در فرمولاسیون رزینها و پلیمرها
صنایع غذایی
-
افزودنی با نقش پایدارکننده و رطوبترسان (با گرید خوراکی)
معایب پلی اتیلن گلیکول
-
در مقادیر بالا ممکن است اثرات ملین شدید ایجاد کند
-
حساسیتهای پوستی در برخی افراد حساس
-
برای گرید صنعتی امکان وجود ناخالصیهایی مانند دیاکسان وجود دارد که باید کنترل شود
مزایای پلی اتیلن گلیکول
-
حلالیت بالا در آب و حلالهای آلی
-
سازگاری گسترده با ترکیبات دارویی، آرایشی و صنعتی
-
بیبو و بیمزه بودن (در گرید خوراکی)
-
قابلیت تنظیم خواص با تغییر وزن مولکولی (انعطافپذیری بالا در کاربردها)
-
پایداری شیمیایی و فیزیکی
ایمنی و نگهداری پلی اتیلن گلیکول
-
ایمنی: در گرید دارویی و خوراکی بهطور کلی ایمن شناخته میشود (GRAS)
-
حفاظت فردی: استفاده از دستکش و عینک ایمنی در هنگام کار توصیه میشود
-
نگهداری: در ظروف دربسته، به دور از رطوبت، گرما و نور مستقیم خورشید
-
حملونقل: بدون طبقهبندی خاص خطرناک، اما نیازمند رعایت استانداردهای GMP برای گرید دارویی
پلی اتیلن گلیکول 200
پلی اتیلن گلیکول 200 یک ترکیب شیمیایی مهم از خانواده پلیاترها است که به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی منحصربهفرد، در صنایع مختلف دارویی، آرایشی، شیمیایی و کشاورزی بهعنوان حلال، نرمکننده و پایدارکننده مورد استفاده قرار میگیرد. این ماده مایعی بیرنگ، شفاف و با ویسکوزیته کم است که بهراحتی در آب و بسیاری از حلالهای قطبی حل میشود.
ساختار شیمیایی پلی اتیلن گلیکول 200
پلی اتیلن گلیکول 200 با فرمول کلی:
HO–(CH₂CH₂O)n–H
ساخته شده از تکرار واحدهای اتیلن اکسید است. عدد "200" بیانگر میانگین جرم مولکولی این گرید است. این ساختار باعث ایجاد خواصی همچون حلالیت بالا در آب، غیرسمی بودن و پایداری شیمیایی میشود.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پلی اتیلن گلیکول 200
-
ظاهر: مایع شفاف، بیرنگ و بدون بو
-
نقطه جوش: حدود 250 °C
-
نقطه انجماد: -65 °C
-
چگالی (در 20°C): 1.124 g/cm³
-
حلالیت: کاملاً محلول در آب و الکلها
-
ویسکوزیته: کم، مناسب برای کاربردهای حلالی و روانکنندگی
-
فشار بخار: بسیار پایین (پایداری در شرایط عادی)
کاربردهای پلی اتیلن گلیکول 200
پلی اتیلن گلیکول 200 به دلیل ویژگیهای خاص، در صنایع مختلف به کار میرود:
صنایع دارویی و آرایشی
-
به عنوان حلال و حامل داروها
-
استفاده در کرمها، لوسیونها، ژلها و شامپوها
-
پایدارکننده در محصولات بهداشتی
صنایع شیمیایی
-
عامل رقیقکننده و حلال در رزینها و پوششها
-
افزودنی در روانکنندهها و سیالات هیدرولیک
-
عامل پخشکننده در فرمولاسیونهای شیمیایی
کشاورزی
-
استفاده در فرمولاسیون کودها و آفتکشها برای بهبود جذب برگی
-
کاهش کشش سطحی محلولهای اسپری
صنایع غذایی (محدود و تحت استاندارد)
-
به عنوان عامل رطوبتگیر و حلال برای اسانسها (با رعایت استانداردهای FDA و EFSA)
معایب پلی اتیلن گلیکول 200
-
در غلظتهای بالا ممکن است موجب تحریک چشم و پوست شود.
-
نیاز به گرید دارویی یا خوراکی در صنایع حساس (دارو و غذا).
-
زیستتخریبپذیری کندتر نسبت به ترکیبات طبیعی.
مزایای پلی اتیلن گلیکول 200
-
محلول در آب و الکلها → سهولت در فرمولاسیون.
-
غیرسمی و ایمن در گریدهای دارویی و بهداشتی.
-
پایداری شیمیایی و حرارتی مناسب.
-
قابلیت تنظیم ویسکوزیته در ترکیب با دیگر گریدهای PEG.
-
قیمت اقتصادی و در دسترس بودن در بازار جهانی.
ایمنی و نگهداری پلی اتیلن گلیکول 200
-
این ماده در دسته مواد کمخطر قرار دارد، اما رعایت نکات ایمنی الزامی است.
-
از تماس مستقیم طولانی با چشم و پوست اجتناب شود.
-
نگهداری در ظروف دربسته و مقاوم به مواد شیمیایی، در محیط خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید.
-
استفاده از دستکش و عینک ایمنی توصیه میشود.
-
در صورت بلع یا تماس شدید، مراجعه فوری به پزشک الزامی است.
جمعبندی
پلی اتیلن گلیکول 200 یک ترکیب شیمیایی با ارزش بالا در صنایع مختلف است که به دلیل حلالیت عالی، غیرسمی بودن، پایداری و قیمت مناسب، در بسیاری از فرمولاسیونها به کار گرفته میشود. انتخاب گرید مناسب (صنعتی، دارویی یا خوراکی) نقش مهمی در افزایش بهرهوری و کیفیت محصول نهایی دارد.
پلی اتیلن گلیکول 4000
پلی اتیلن گلیکول 4000 یکی از گریدهای مهم خانواده پلی اتیلن گلیکولها است که به دلیل داشتن وزن مولکولی بالاتر، بیشتر به صورت جامد سفید رنگ و پودری شکل دیده میشود. این ماده به عنوان یک ترکیب غیرسمی، بیبو و محلول در آب، کاربردهای گستردهای در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و شیمیایی دارد. ویژگیهای فنی و تطبیقپذیری بالا باعث شده است که پلی اتیلن گلیکول 4000 جایگاه ویژهای در بازار جهانی مواد اولیه شیمیایی داشته باشد.
ساختار شیمیایی پلی اتیلن گلیکول 4000
پلی اتیلن گلیکول 4000 یک پلیمر خطی متشکل از واحدهای تکراری اتیلن اکسید (CH₂CH₂O) است که در دو انتهای زنجیره دارای گروههای هیدروکسیل (-OH) میباشد. فرمول کلی آن به صورت:
H(OCH₂CH₂)_nOH
که در آن n به تعداد واحدهای تکراری اشاره دارد و وزن مولکولی متوسط در حدود 4000 گرم بر مول است.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پلی اتیلن گلیکول 4000
-
ظاهر: پودر سفید یا پرک جامد
-
وزن مولکولی متوسط: حدود 4000 g/mol
-
نقطه ذوب: حدود 53 – 58°C
-
حلالیت: محلول در آب و بسیاری از حلالهای آلی
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.15 g/cm³
-
فشار بخار: بسیار ناچیز
-
پایداری شیمیایی: پایدار در شرایط معمولی، غیرسمی و بیاثر
کاربردهای پلی اتیلن گلیکول 4000
-
صنایع دارویی
-
به عنوان ملین (Laxative) در داروهای خوراکی
-
عامل پوششدهنده و پایدارکننده در قرصها و کپسولها
-
استفاده در فرمولاسیون کرمها و پمادهای دارویی
-
-
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
ماده پایه در کرمها و لوسیونها
-
افزایشدهنده رطوبت و نرمکننده پوست
-
پایدارکننده و حلکننده ترکیبات فعال
-
-
صنایع غذایی
-
به عنوان عامل رطوبتگیر و پایدارکننده
-
در بستهبندیهای خوراکی به عنوان پوشش محافظ
-
-
کاربردهای صنعتی
-
روانکننده در فرایندهای صنعتی
-
عامل نرمکننده در تولید پلاستیک و لاستیک
-
کمککننده در پوششهای سطحی و چاپ
-
معایب پلی اتیلن گلیکول 4000
-
در دوزهای بالا میتواند اثرات گوارشی نامطلوب ایجاد کند.
-
حساسیت پوستی در افراد مستعد ممکن است رخ دهد.
-
برای کاربردهای دارویی نیاز به رعایت دقیق استانداردهای کیفی دارد.
مزایای پلی اتیلن گلیکول 4000
-
غیرسمی و ایمن برای استفاده در صنایع مختلف
-
محلولپذیری بالا در آب و حلالهای آلی
-
پایداری شیمیایی عالی و غیرواکنشپذیری در شرایط معمولی
-
تنوع در کاربردها از صنایع دارویی تا صنعتی
-
دسترسی آسان و قیمت اقتصادی در بازار جهانی
ایمنی و نگهداری پلی اتیلن گلیکول 4000
-
طبقهبندی خطر: غیرخطرناک (Non-Hazardous)
-
تجهیزات ایمنی فردی: استفاده از دستکش، ماسک و عینک ایمنی توصیه میشود.
-
شرایط نگهداری:
-
در محیط خشک و خنک
-
دور از نور مستقیم خورشید
-
در کیسهها یا ظروف دربسته مقاوم به رطوبت
-
-
اقدامات اضطراری: در صورت تماس با چشم یا پوست با آب فراوان شسته شود.
پلی اتیلن گلیکول 600
پلی اتیلن گلیکول 600 (PEG 600) یک پلیمر خطی محلول در آب است که به دلیل وزن مولکولی متوسط خود و ویژگیهای منحصر به فرد فیزیکی و شیمیایی، در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی، شیمیایی و صنعتی کاربرد گسترده دارد. این ماده به عنوان نرمکننده، مرطوبکننده و حلال در فرمولاسیونهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. به دلیل حلالیت بالا، غیر سمی بودن و سازگاری با مواد مختلف، پلی اتیلن گلیکول 600 یکی از مواد اولیه پرکاربرد در بازار شیمیایی به شمار میآید.
ساختار شیمیایی پلی اتیلن گلیکول 600
پلی اتیلن گلیکول 600 یک پلیاتر خطی است که از واکنش اتیلن اکساید با آب یا الکلها تولید میشود. فرمول شیمیایی آن به شکل زیر است:
H-(O-CH₂-CH₂)n-OH
که در آن n ≈ 13 برای PEG 600 است و این نشاندهنده متوسط وزن مولکولی حدود 600 دالتون میباشد.
ساختار شیمیایی آن باعث میشود که PEG 600 خاصیت هیدروفیلی و حلالیت بالا در آب و برخی حلالهای آلی داشته باشد.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پلی اتیلن گلیکول 600
ویژگی | مشخصات |
---|---|
ظاهر فیزیکی | مایع چسبناک شفاف تا زرد روشن |
وزن مولکولی | تقریباً 600 دالتون |
حلالیت | محلول در آب و اکثر حلالهای آلی قطبی |
نقطه ذوب | حدود 20-25°C |
چگالی (در 20°C) | 1.12 g/cm³ |
PH محلول آبی 10% | 5-7 |
بوی | بدون بو یا کمبو |
پایداری | پایدار در شرایط معمولی، مقاوم در برابر اکسیداسیون و حرارت متوسط |
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی PEG 600 باعث شده است که این ماده در فرمولاسیونهای دارویی و صنعتی به عنوان حلال، مرطوبکننده، نرمکننده و عامل پراکنش به کار رود.
کاربردهای پلی اتیلن گلیکول 600
پلی اتیلن گلیکول 600 به دلیل خواص منحصر به فرد خود در صنایع مختلف استفاده میشود:
-
صنایع دارویی و بهداشتی
-
به عنوان حامل دارویی در کرمها، لوسیونها و قرصها
-
نرمکننده و مرطوبکننده پوست در محصولات آرایشی
-
حلال برای داروهای محلول در آب
-
-
صنایع شیمیایی و صنعتی
-
تولید رزینها و روانکنندهها
-
استفاده به عنوان ضد یخ و حلال صنعتی
-
عامل پراکنش در فرمولاسیونهای مختلف
-
-
صنایع غذایی و مکملها
-
به عنوان حامل مواد فعال در مکملها و محصولات خوراکی
-
معایب پلی اتیلن گلیکول 600
-
در دوزهای بالا ممکن است باعث حساسیت یا تحریک پوستی شود.
-
در محیطهای بسیار سرد ممکن است غلظت و جریانپذیری آن کاهش یابد.
-
استفاده بیش از حد در فرمولاسیون ممکن است بر ویسکوزیته و پایداری محصول تأثیر منفی بگذارد.
مزایای پلی اتیلن گلیکول 600
-
سازگاری بالا با مواد مختلف و غیر سمی بودن
-
حلالیت عالی در آب و برخی حلالهای آلی
-
قابلیت مرطوبکنندگی و نرمکنندگی برای محصولات آرایشی و دارویی
-
پایداری شیمیایی و حرارتی نسبی
-
کاربرد گسترده در صنایع مختلف و فرمولاسیونهای متنوع
ایمنی و نگهداری پلی اتیلن گلیکول 600
برای نگهداری و استفاده ایمن از پلی اتیلن گلیکول 600 باید موارد زیر رعایت شود:
-
در محیط خشک و خنک و به دور از منابع حرارت و نور مستقیم آفتاب نگهداری شود.
-
از تماس مستقیم با پوست و چشم خودداری شود و در صورت تماس، با آب فراوان شستشو داده شود.
-
ظرف حاوی PEG 600 باید به خوبی بسته و از آلوده شدن به گرد و غبار یا مواد خارجی جلوگیری شود.
-
در هنگام حمل و نقل از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده شود.
پلی سوربات 20 (توئین 20)
ساختار شیمیایی پلی سوربات 20
- فرمول مولکولی: C58H114O26
- نام شیمیایی: Polyoxyethylene (20) sorbitan monolaurate
- ساختار شامل:
- یک مولکول سوربیتول (الکل قندی)
- 20 واحد اتیلن اکسید
- یک استر اسید لوریک
- این ترکیب دارای بخشهای آبدوست (هیدروفیلیک) و چربیدوست (هیدروفوبیک) است که آن را به یک سورفکتانت مؤثر تبدیل میکند.
ویژگیهای پلی سوربات 20
- ظاهر: مایع زرد روشن تا شفاف
- بوی ضعیف یا بدون بو
- محلول در آب، الکل، گلیسرول
- نامحلول در روغنهای معدنی
- مقدار HLB: حدود 16.7 (مناسب برای امولسیونهای روغن در آب)
- pH محلول آبی 5 تا 7
- دمای ذوب: حدود 16 درجه سانتیگراد
- دمای جوش: بالای 100 درجه سانتیگراد
کاربردهای پلی سوربات 20
پلی سوربات 20 (توئین 20) در صنایع مختلف به عنوان یک ماده چندمنظوره استفاده میشود: صنایع آرایشی و بهداشتی- امولسیفایر در کرمها، لوسیونها، شامپوها و پاککنندهها
- حلکننده اسانسها و روغنهای معطر در فرمولاسیونهای آبی
- کاهش کشش سطحی و بهبود پخشپذیری مواد فعال
- افزایش حلالیت داروهای کممحلول
- تثبیت امولسیونها و سوسپانسیونها
- استفاده در واکسنها، قطرههای چشمی و داروهای تزریقی
- امولسیفایر در سسها، بستنی، شکلات و محصولات لبنی
- بهبود بافت، یکنواختی و جلوگیری از جداشدگی فازها
- استخراج پروتئینهای غشایی
- غیرفعالسازی ویروسها
- آمادهسازی کشتهای میکروبی
معایب پلی سوربات 20
- احتمال آلودگی با ترکیباتی مانند 1,4-دیاکسان در فرآیند تولید
- حساسیتهای پوستی در برخی افراد
- در غلظتهای بالا ممکن است باعث تحریک چشم یا پوست شود
- نیاز به کنترل دقیق در فرمولاسیونهای دارویی و آرایشی
مزایای پلی سوربات 20
- غیر یونی بودن: عملکرد پایدار در محیطهای اسیدی و قلیایی
- سازگاری بالا با مواد مختلف
- ایجاد امولسیونهای پایدار و یکنواخت
- افزایش حلالیت مواد فعال در فرمولاسیونها
- ضد استاتیک و تعدیلکننده ویسکوزیته
- مناسب برای محصولات وگان و غیر کمدونزا
ایمنی و نگهداری پلی سوربات 20
بر اساس منابع معتبر، پلی سوربات 20 در صورت استفاده مطابق با استانداردهای صنعتی، مادهای ایمن برای پوست و مو محسوب میشود. با این حال، رعایت نکات زیر ضروری است:- نگهداری در ظروف دربسته، دور از نور مستقیم و حرارت بالا
- استفاده در غلظتهای توصیهشده (1 تا 20 درصد)
- اجتناب از تماس مستقیم با چشم
- در صورت بروز حساسیت، قطع مصرف و مشاوره با متخصص
پلی سوربات 80 (توئین 80)
پلی سوربات 80 که با نام تجاری توئین 80 نیز شناخته میشود، یک سورفکتانت غیر یونی و امولسیونکننده قوی است که از واکنش سوربیتان با اسید اولئیک و اتیلن اکسید بهدست میآید. این ماده بهدلیل سازگاری بالا با آب و روغن، نقش کلیدی در فرمولاسیون بسیاری از محصولات غذایی، دارویی و آرایشی دارد. شفافیت بالا، پایداری در شرایط مختلف و ایمنی نسبی باعث شده پلی سوربات 80 به یکی از پرمصرفترین مواد افزودنی صنعتی در جهان تبدیل شود.
ساختار شیمیایی پلی سوربات 80 (توئین 80)
ساختار پلی سوربات 80 (توئین 80) شامل یک هسته سوربیتان است که بهوسیله زنجیرههای پلیاکسیاتیلن با اسید چرب اولئیک اسید پیوند یافته است. این ساختار آمفیفیلیک، امکان کاهش کشش سطحی بین فازهای آب و روغن را فراهم کرده و تشکیل امولسیونهای پایدار را ممکن میسازد.
-
فرمول شیمیایی: C₆₄H₁₂₄O₂₆
-
شماره CAS: 9005-65-6
ویژگیهای پلی سوربات 80 (توئین 80)
-
حالت فیزیکی: مایع غلیظ، زرد کمرنگ تا کهربایی
-
چگالی در 20°C: حدود 1.06 g/cm³
-
نقطه انجماد: تقریبی 0°C تا -5°C
-
حلالیت در آب: محلول کامل در آب، اتانول و برخی حلالهای آلی
-
پایداری شیمیایی: پایدار در pH 4–8 و دمای محیط
-
HLB (Hydrophilic-Lipophilic Balance): حدود 15
کاربردهای پلی سوربات 80 (توئین 80)
پلی سوربات 80 (توئین 80) در صنایع مختلف بهدلیل خواص امولسیونکنندگی و حلکنندگی گسترده استفاده میشود:
-
صنایع غذایی: بهبود بافت و پایداری در بستنی، سسها، کیکها و محصولات لبنی.
-
صنایع دارویی: کمک به حل داروهای محلول در روغن، تهیه محلولهای تزریقی و واکسنها.
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: ایجاد امولسیون پایدار در کرمها، لوسیونها و شامپوها.
-
کاربردهای صنعتی: فرمولاسیون روانکنندهها، پوششها و مواد تمیزکننده.
معایب پلی سوربات 80 (توئین 80)
-
احتمال ایجاد حساسیت یا واکنش آلرژیک در برخی افراد.
-
کاهش پایداری در pH بسیار اسیدی یا قلیایی.
-
حساسیت به اکسیداسیون در دماهای بالا و طولانیمدت.
-
محدودیت استفاده در برخی محصولات ارگانیک یا فاقد افزودنی مصنوعی.
مزایای پلی سوربات 80 (توئین 80)
-
سازگاری بالا با طیف وسیعی از ترکیبات آبدوست و چربیدوست.
-
ایمنی نسبی در مصرف خوراکی و دارویی با دوز مجاز.
-
قابلیت حلکنندگی بالا برای ترکیبات محلول در چربی.
-
پایداری حرارتی و شیمیایی مناسب در شرایط معمول فرآوری.
-
بهبود کیفیت محصول از نظر بافت، طعم و ظاهر.
ایمنی و نگهداری پلی سوربات 80 (توئین 80)
-
نگهداری: در ظروف دربسته، دور از نور مستقیم خورشید و در دمای 15–25°C.
-
ایمنی: استفاده در دوزهای مجاز تعیینشده توسط استانداردهای بینالمللی (مانند FDA و EFSA) بیخطر است.
-
اقدامات محافظتی: هنگام کار صنعتی با پلی سوربات 80 استفاده از دستکش و عینک ایمنی توصیه میشود.
-
سازگاری: از تماس با مواد اکسیدکننده قوی خودداری شود.
پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰
پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰ یک ترکیب پلیمری محلول در آب از خانواده پلیاتیلن گلیکولها است که به دلیل ویسکوزیته پایین، غیرسمی بودن و سازگاری زیستی در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی و شیمیایی بهطور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد. این ماده بهصورت مایع شفاف و بیبو عرضه میشود و بهعنوان حلال، نرمکننده، روانکننده و حامل مواد فعال کاربرد دارد.
ساختار شیمیایی پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰
پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰ دارای فرمول کلی:
H(OCH₂CH₂)nOH
میباشد که مقدار n در آن به گونهای است که وزن مولکولی متوسط این ماده حدود ۴۰۰ گرم بر مول است.
ساختار این ماده شامل زنجیرههای تکراری از واحد اتیلن اکسید است که بهوسیله پیوندهای اتری به هم متصل شدهاند.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰
-
ظاهر: مایع شفاف، بیرنگ و بیبو
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.13 g/cm³
-
نقطه جوش: بالاتر از 250°C (تجزیه پیش از جوش کامل)
-
نقطه انجماد: حدود 4 – 8 °C
-
ویسکوزیته (در 20°C): حدود 90 – 100 cP
-
فشار بخار: بسیار پایین (غیر فرار در دمای اتاق)
-
حلالیت: محلول در آب، الکلها و بسیاری از حلالهای قطبی
کاربردهای پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰
صنایع دارویی و بهداشتی
-
بهعنوان حلال دارویی در شربتها، قطرهها و کپسولها
-
ماده پایه در پمادها و کرمهای پوستی
-
نرمکننده و روانکننده در داروهای ملین
صنایع آرایشی
-
استفاده در کرمها، لوسیونها، شامپوها و محصولات مراقبت از پوست و مو
-
نقش مرطوبکننده و نرمکننده برای جلوگیری از خشکی
صنایع شیمیایی و صنعتی
-
بهعنوان عامل ضد الکتریسیته ساکن در فرمولاسیونها
-
حلال در تولید رنگها و پوششها
-
استفاده بهعنوان نرمکننده و پایدارکننده پلیمرها
معایب پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰
-
حساسیت پوستی در برخی افراد (بهندرت)
-
امکان جذب آب (Hygroscopic) و تغییر در فرمولاسیون محصول نهایی در صورت عدم نگهداری صحیح
-
در دماهای بالا دچار تجزیه و کاهش عملکرد میشود
مزایای پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰
-
غیرسمی و ایمن برای استفاده انسانی (در گرید دارویی و خوراکی)
-
محلولیت عالی در آب و حلالهای قطبی
-
قابلیت اختلاط با بسیاری از مواد فعال
-
پایداری شیمیایی بالا در شرایط عادی
-
کاربرد چندمنظوره در صنایع مختلف
ایمنی و نگهداری پلیاتیلن گلیکول ۴۰۰
-
طبقهبندی ایمنی: ماده کمخطر (Generally Recognized As Safe – GRAS)
-
تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش و عینک ایمنی در کاربرد صنعتی توصیه میشود
-
شرایط نگهداری:
-
در ظروف دربسته و مقاوم به رطوبت
-
در محیط خشک، خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید
-
دور از مواد اکسیدکننده قوی
-
پلیاتیلن گلیکول 6000
پلیاتیلن گلیکول 6000 یک ترکیب پلیمری از خانواده پلیاتیلن گلیکولها (PEGs) است که از واحدهای تکرار شونده اتیلن اکسید تشکیل شده است. فرمول کلی آن H(OCH₂CH₂)nOH بوده و وزن مولکولی متوسط آن در محدوده 6000 گرم بر مول قرار دارد. این وزن مولکولی، آن را به مادهای نیمهجامد یا جامد سفید و واکسمانند تبدیل میکند.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پلیاتیلن گلیکول 6000
-
ظاهر فیزیکی: جامد سفید، کریستالی یا پودری
-
حلالیت: محلول در آب و بسیاری از حلالهای آلی قطبی مانند اتانول
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.2 g/cm³
-
نقطه ذوب: حدود 55–63°C
-
ویسکوزیته: بالاتر از PEG 400 و PEG 200، مناسب برای فرمولاسیونهای نیمهجامد
-
پایداری: غیر فرّار، پایدار در دمای محیط و بیبو
کاربردهای پلیاتیلن گلیکول 6000
-
صنایع دارویی و پزشکی
-
به عنوان بایندر (binder) در قرصسازی
-
کمک به رهاسازی کنترلشده دارو
-
استفاده به عنوان ملین اسمزی
-
-
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
بهبود قوام کرمها، لوسیونها و شامپوها
-
نقش امولسیفایر و مرطوبکننده
-
-
صنایع غذایی
-
به عنوان پوششدهنده و عامل ضدکیک در پودرها
-
بهبود بافت و رطوبتپذیری
-
-
صنایع شیمیایی و صنعتی
-
بهکارگیری در پلاستیکها و پلیمرها به عنوان روانکننده
-
ماده کمکی در رنگها و پوششها
-
معایب پلیاتیلن گلیکول 6000
-
قابلیت جذب رطوبت بالا (هیدروسکوپیک) که نیاز به بستهبندی مناسب دارد
-
امکان ایجاد واکنشهای حساسیتی خفیف در برخی افراد
-
محدودیت دوز مصرفی در صنایع دارویی و غذایی
مزایای پلیاتیلن گلیکول 6000
-
غیر سمی و بیبو
-
انحلالپذیری عالی در آب و بسیاری از حلالها
-
پایداری شیمیایی و حرارتی بالا
-
سازگاری زیستی مناسب برای داروسازی
-
در دسترس بودن و قیمت مقرونبهصرفه
ایمنی و نگهداری پلیاتیلن گلیکول 6000
-
ایمنی: عموماً غیرخطرناک و غیرسمی
-
تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش و عینک هنگام کار در مقیاس صنعتی توصیه میشود
-
انبارداری: در ظروف دربسته، در محیط خشک و خنک، به دور از رطوبت و نور مستقیم خورشید نگهداری شود
-
حمل و نقل: بدون محدودیت خاص طبق استانداردهای بینالمللی
تری اتانول آمین
ویژگیهای تری اتانول آمین
ویژگی | مقدار |
---|---|
ظاهر | مایع شفاف، بیرنگ تا زرد کمرنگ |
بوی خاص | بوی ضعیف آمینی و کمی شیرین |
وزن مولکولی | 149.19 g/mol |
نقطه جوش | 335 – 335.4°C |
نقطه ذوب | ~21.2 – 21.6°C |
دانسیته (چگالی) | (25°C):1.124 – 1.127 g/cm³ |
ویسکوزیته | نسبتاً بالا (~450 cP) |
انحلالپذیری | کاملاً محلول در آب، اتانول و استون |
pH محلول 1٪ در آب | 10.5 – 11.5 |
کاربردهای تری اتانول آمین
تریاتانولآمین به دلیل خواص منحصربهفرد، در صنایع گستردهای به کار میرود:
1. صنایع آرایشی و بهداشتی
-
تنظیمکننده pH در کرمها و لوسیونها
-
امولسیونکننده در فرمولاسیون شامپوها و ژل اصلاح
-
عامل کفزا در شویندههای ملایم
2. صنایع نفت و حفاری
-
بازدارنده خوردگی در فرآیندهای انتقال نفت و گاز
-
افزودنی در مایعات حفاری
3. صنایع نساجی
-
روانساز در فرایند رنگرزی
-
تثبیتکننده رنگ در الیاف مصنوعی
4. صنایع دارویی
-
پایه برای پمادها و کرمهای دارویی
-
استفاده در قرصهای آزادشونده آهسته
5. صنایع رنگ و جوهر
-
پایدارکننده ویسکوزیته
-
کنترلکننده pH در فرمولاسیون جوهرها
6. تولید سیمان و بتن
-
کمک فرآیندی در آسیاب سیمان (Grinding Aid)
-
بهبود مقاومت و روانی بتن
مزایای تری اتانول آمین
-
قدرت بافری بالا در کنترل pH
-
انحلالپذیری عالی در سیستمهای آبی و آلی
-
چندکاره بودن در نقش حلال، سورفکتانت و عامل کمپلکسکننده
-
مصرف بهینه در فرمولهای کمبو و غیرتحریککننده
معایب تری اتانول آمین
-
حساسیتزا بودن در تماس مکرر با پوست
-
تجزیهپذیری نسبی در برابر حرارت بالا
-
نیاز به کنترل دقیق دوز در صنایع آرایشی
-
امکان تشکیل نیتروزامینها در شرایط خاص (در ترکیب با نیتریتها)
ایمنی و نگهداری تری اتانول آمین
-
کد طبقهبندی خطر (GHS):
-
H315: موجب تحریک پوست
-
H319: موجب تحریک شدید چشم
-
H335: ممکن است موجب تحریک دستگاه تنفسی شود
-
-
نکات ایمنی (HSE):
-
استفاده از دستکش، عینک ایمنی و تهویه مناسب توصیه میشود
-
از تماس مستقیم با پوست، چشم و استنشاق بخار آن اجتناب شود
-
در ظروف دربسته، در دمای محیط و دور از نور مستقیم نگهداری گردد
-
-
کد بینالمللی حملونقل:
-
UN Code: 2491
-
کلاس خطر: 8 (مواد خورنده)
-
تریاتانولآمین (TEA) یک ماده شیمیایی چندمنظوره و حیاتی در صنایع فرمولاسیون، پالایش، نساجی و ساختمان است. اگر بهدنبال یک افزودنی با قابلیت کنترل pH، امولسیونکنندگی قوی و سازگاری بالا با مواد اولیه مختلف هستید، TEA یکی از بهترین انتخابها خواهد بود.
دیپا 85%
دیاتانولآمین (Diethanolamine یا DEA) یک آمین ثانویه با فرمول شیمیایی C₄H₁₁NO₂ و غلظت ۸۵٪ در بازار عرضه میشود. این مایع بیرنگ تا زرد روشن دارای بویی شبیه آمونیاک است و بهطور گسترده در صنایع رزینسازی، تصفیه گاز، شوینده، رنگ، فارماسی و افزودنیهای صنعتی کاربرد دارد. در فرآیندهای صنعتی بهعنوان عامل تنظیم pH، کاتالیزور، عامل معادلسازی و امولسیفایر مورد استفاده قرار میگیرد.
ساختار شیمیایی دیپا 85%
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO₂
-
وزن مولکولی: 105.14 g/mol
-
ساختار: دارای دو گروه -OH و یک گروه آمین. بهصورت بلورهای دلیسنسنت که پس از ذوب به مایع ویسکوز تبدیل میشود.
ویژگیهای دیپا 85%
ویژگی | مقدار / توضیح |
---|---|
حالت فیزیکی | مایع ویسکوز یا کریستال ذوبشدنی |
رنگ | بیرنگ تا زرد روشن (≤ 15 APHA) |
بوی | آمونیاکی / ماهی |
چگالی (20 °C) | 1.09 g/mL |
نقطه ذوب | ≈ 28 °C |
نقطه جوش | ≈ 268 °C در فشار اتمسفریک |
ویسکوزیته (30 °C) | ≈ 352 cP |
فشار بخار (20 °C) | < 0.01 mmHg (~0.00037 hPa) |
حلالیت در آب | کاملاً حلشدنی |
ضریب شکست | n_D ≈ 1.477 |
pKa (25 °C) | ≈ 8.9 |
محدوده انفجار | 1.6–9.8٪ (حجم نسبت به هوا) |
پخش اکوتوکسیسیته | مضر برای آبزیان با تأثیر طولانیمدت |
مزایای دیپا 85%
-
دو عملکردی: هم گروه آمینی، هم الکلی برای واکنشهای متنوع
-
تنظیم کننده pH و کاتالیزور در تولید رزینها، کف پلییورتان، شوینده، سموم کشاورزی و محصولات آرایشی
-
حلالیت بالا در آب و بسیاری حلالهای قطبی؛ امکان مخلوطپذیری در فرمولاسیونهای مختلف
-
قابلیت حذف گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در فرآیندهای تصفیه گاز
معایب دیپا 85%
-
خورنده برای پوست و چشم؛ خطر سوختگی شیمیایی و آسیب عضو
-
سمیت مخاطرهآمیز در تماس یا استنشاق مزمن؛ ممکن است به کبد، کلیه و خون آسیب برساند. LD₅₀ خوراکی حدود 1.6 g/kg در موش
-
آسیب محیطزیستی به آبزیان؛ قبل از دفع، باید کاملاً رقیق یا خنثی شود
-
عدم سازگاری با مواد دیگر مانند اسیدهای قوی، اکسیدکنندهها و کلریدهای اسیدی – واکنش گرمازا دارد.
کاربردهای دیپا 85%
-
گاز شیرینکن برای حذف CO₂/H₂S
-
صنایع رنگ، رزین و چسب: بهعنوان عامل کاتالیزور و پایداریکننده
-
صنایع شوینده و محصولات مراقبت شخصی
-
آرایشی / دارویی: در تولید نرمکنندهها و امولسیفایرها
-
شیمی کشاورزی: بهعنوان واسطه تولید کودها و حلالهای کنترلشده
-
صنایع عکاسی و بتنسازی: حضور در امولسیونها و افزودنیهای بتن.
ایمنی دیپا 85%
-
خطرات: محرک قوی پوست و چشم، قابل جذب پوستی و استنشاق، آسیبزننده به اعضا بدن، خطر برای آبزیان مواد حفاظتی (PPE):
-
دستکش مقاوم شیمیایی، لباس محافظ، عینک ایمنی یا شیلد
-
در محیط بسته: تهویه مناسب یا ماسک فیلتردار (PV2/P3)
-
-
انبارداری: محل خشک، خنک، دور از اسید، اکسیدکننده و فضای تهویهدار؛ دمای پایینتر از نقطه ذوب نگهداری شود. بستهبندی محکم نگهداری شود.
-
اقدامات اضطراری:
-
تماس پوستی: شستشوی سریع با آب و صابون
-
تماس چشم: شستشو حداقل ۱۵ دقیقه و انتقال به پزشک
-
استنشاق: انتقال فرد به هوای تازه و استفاده از اکسیژن اگر لازم باشد.
-
دفع پسماند: طبق مقررات محیطزیستی بررسی شده و استفاده از روشهای مجاز دفع.
-
روغن نارگیل
ساختار شیمیایی روغن نارگیل
روغن نارگیل عمدتاً از تریگلیسیریدها (حدود ۹۹٪) تشکیل شده است. ویژگی اصلی که ساختار شیمیایی آن را از بسیاری از روغنهای گیاهی دیگر متمایز میکند، پروفایل اسیدهای چرب آن است. این روغن سرشار از اسیدهای چرب اشباع (بیش از ۹۰٪) است که اکثر آنها از نوع اسیدهای چرب با زنجیره متوسط (MCFAs) هستند. مهمترین اسیدهای چرب موجود در آن عبارتند از:- اسید لوریک (Lauric Acid): حدود ۴۵-۵۲٪
- اسید میریستیک (Myristic Acid): حدود ۱۶-۲۱٪
- اسید پالمیتیک (Palmitic Acid): حدود ۷-۱۰٪
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی روغن نارگیل
آگاهی از مشخصات فنی، اولین قدم برای خرید روغن نارگیل و بهکارگیری صحیح آن در فرآیندهای تولید است.کاربردهای روغن نارگیل
روغن نارگیل به دلیل تطبیقپذیری بالا، یک ماده اولیه استراتژیک در صنایع گوناگون محسوب میشود.- صنایع آرایشی و بهداشتی: این حوزه یکی از بزرگترین مصرفکنندگان روغن نارگیل است.
- صابون سازی: به دلیل عدد صابونی شدن بالا، کف بسیار خوب و خاصیت پاککنندگی ملایمی ایجاد میکند.
- محصولات مراقبت از پوست: به عنوان یک مرطوبکننده و نرمکننده عالی در انواع کرمها، لوسیونها و بالمهای لب استفاده میشود.
- محصولات مراقبت از مو: به دلیل توانایی نفوذ به ساقه مو، در تولید انواع ماسک مو، نرمکننده و روغنهای حالتدهنده کاربرد دارد.
- صنایع غذایی:
- پخت و پز و سرخ کردن: به دلیل پایداری حرارتی نسبتاً خوب، برای پخت و پز مناسب است.
- شیرینیپزی و شکلاتسازی: به ایجاد بافت مطلوب در شیرینیها و پوششهای شکلاتی کمک میکند.
- تولید کره و مارگارین: به عنوان جایگزین چربیهای حیوانی و هیدروژنه استفاده میشود.
- صنعت داروسازی: به عنوان یک پایه (Excipient) در ساخت پمادها، شیافها و همچنین به عنوان یک روغن حامل برای ترکیبات دارویی به کار میرود.
- کاربردهای صنعتی: در تولید روانکنندهها، سورفکتانتها و سوختهای زیستی (Biodiesel) استفاده میشود.
معایب روغن نارگیل
با وجود مزایای فراوان، توجه به برخی محدودیتها در استفاده از این روغن ضروری است.- نقطه دود متوسط: روغن نارگیل بکر برای سرخ کردن در حرارتهای بسیار بالا مناسب نیست، هرچند نوع تصفیهشده آن نقطه دود بالاتری دارد.
- پتانسیل کومدوژنیک (Comedogenic): برای برخی از انواع پوست، به ویژه پوستهای چرب و مستعد آکنه، ممکن است باعث بستهشدن منافذ شود.
- جامد بودن در دمای اتاق: این ویژگی میتواند در فرمولاسیون برخی محصولات مایع که نیاز به شفافیت در دمای پایین دارند، یک چالش باشد.
مزایای روغن نارگیل
انتخاب این روغن طبیعی برای فرآیندهای صنعتی و تولیدی، مزایای قابل توجهی به همراه دارد.- پایداری اکسیداتیو بالا: به دلیل درصد بالای چربیهای اشباع، در برابر اکسیداسیون و ترشیدگی (Rancidity) بسیار مقاوم است که منجر به ماندگاری طولانی محصول نهایی میشود.
- خواص مرطوبکنندگی فوقالعاده: به راحتی جذب پوست شده و به عنوان یک نرمکننده (Emollient) طبیعی و مؤثر عمل میکند.
- خواص ضدمیکروبی: وجود اسید لوریک و سایر اسیدهای چرب زنجیره متوسط به آن خواص ضد باکتری، ضد قارچ و ضد ویروسی بخشیده است.
- تطبیقپذیری بالا: قابلیت استفاده در گستره وسیعی از محصولات، از خوراکی تا آرایشی و صنعتی، آن را به یک ماده اولیه اقتصادی و کارآمد تبدیل کرده است.
- منبع طبیعی و پایدار: یک ماده اولیه تجدیدپذیر و گیاهی است که با تقاضای روزافزون بازار برای محصولات طبیعی همخوانی دارد.
ایمنی و نگهداری روغن نارگیل
رعایت اصول نگهداری، کیفیت و ماندگاری روغن نارگیل را تضمین میکند.- نگهداری: این روغن باید در مکانی خنک، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود. قرار گرفتن در معرض گرما، نور و اکسیژن میتواند به مرور زمان باعث اکسیداسیون آن شود. استفاده از ظروف دربسته و مات توصیه میشود.
- ایمنی: روغن نارگیل به طور کلی ایمن (GRAS - Generally Recognized as Safe) شناخته میشود و برای مصارف خوراکی و موضعی بیخطر است، مگر در موارد حساسیت فردی.