پلی اتر آلیل الکل
پلی‌اتر آلکیل الکل (Polyether Alkyl Alcohol) گروهی از ترکیبات سطح‌فعال غیونی (non-ionic) هستند که از اتوکسیلاسیون الکل‌های چرب حاصل می‌شوند. این ترکیبات به دلیل دارا بودن زنجیره‌های هیدروفیل پلی‌اتر (معمولاً پلی‌اتیلن‌گلیکول) و زنجیره‌های آلکیل آبگریز، توانایی بسیار خوبی در کاهش کشش سطحی، افزایش خیس‌کنندگی و پخش‌پذیری دارند. پلی‌اتر آلکیل الکلها به‌طور گسترده در صنایع شوینده، کشاورزی، رنگ، چسب و فرمولاسیون‌های صنعتی استفاده می‌شوند.
ساختار شیمیایی پلی اتر آلیل الکل
- ساختار کلی: R–(OCH₂CH₂)n–OH • گروه R: زنجیره آلکیل (معمولاً C₈ تا C₁₆) • n: تعداد واحدهای اتیلن‌اکسید (اغلب بین 3 تا 15) • نوع ترکیب: سورفکتانت غیونی اتوکسیله با خاصیت Amphiphilic (آبدوست–آبگریز)
ویژگی‌های پلی‌اتر آلکیل الکل
- ظاهر فیزیکی: مایع شفاف تا نیمه‌ویسکوز یا موم‌مانند، بی‌رنگ یا زرد کمرنگ
- بو: بوی ملایم الکلی یا بی‌بو
- نقطه ابری شدن (Cloud Point): بسته به طول زنجیره اتوکسی متفاوت است
- حلالیت: قابل حل در آب و اغلب حلال‌های آلی قطبی
- پایداری: مقاوم در برابر pH خنثی و کمی قلیایی
کاربردهای پلی‌اتر آلکیل الکل
صنایع شوینده و تمیزکننده سورفکتانت غیونی با قدرت چربی‌زدایی بالا مناسب برای فرمولاسیون‌های شوینده خانگی و صنعتی (مانند شوینده سطوح، شیشه‌شوی و پاک‌کننده عمومی) پایدار در ترکیبات آنیونی و آنزیمی فرمولاسیون‌های کشاورزی: به عنوان عامل پخش‌کننده و خیس‌کننده (Spreader-Wetter) در محلول‌های آفت‌کش و کود مایع بهبود جذب برگ و جلوگیری از شسته‌شدن محلول‌ها کاهش کشش سطحی قطرات اسپری‌شده روی گیاه صنایع رنگ و پوشش: بهبود خیس‌کنندگی رنگ‌های پایه‌آبی کاهش کشش سطحی و بهبود یکنواختی فیلم رنگ جایگزین سبز برای برخی سورفکتانت‌های نفت‌مبنا صنایع چسب و رزین: بهبود ترکیب‌پذیری اجزا در سیستم‌های بر پایه آب کمک به امولسیون‌سازی در فرمولاسیون‌های پلیمری افزایش روان‌کنندگی سطح صنایع آرایشی و بهداشتی (محدود): استفاده به عنوان عامل پخش‌کننده، مرطوب‌کننده یا همگن‌کننده در برخی فرمول‌های مو و پوست نیازمند رعایت الزامات ایمنی IFRA و بررسی تحریک پوستی کاربردهای صنعتی صنایع شوینده‌های خانگی و صنعتی صنایع کشاورزی و آفت‌کش‌ها صنایع رنگ و پوشش‌های پایه آب صنایع چسب و رزین‌های امولسیونی صنایع مواد آرایشی (محدود)مزایای پلی اتر آلیل الکل
سازگاری با سیستم‌های آبی و قطبی توانایی بالا در کاهش کشش سطحی زیست‌تخریب‌پذیر (biodegradable) در بسیاری از گریدها پایداری در محیط‌های مختلف pH قابلیت تنظیم عملکرد با تغییر زنجیره آلکیل و درجه اتوکسیلاسیونمعایب پلی اتر آلیل الکل
گرانروی بالا در برخی گریدها حساس به pH بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی در بلندمدت برخی گریدها ممکن است موجب تحریک پوست و چشم شوند محدودیت استفاده در صنایع آرایشی بدون تست‌های ایمنی کاملایمنی و نگهداری پلی‌اتر آلیل الکل
نام ماده: پلی‌اتر آلیل الکل (Polyether Allyl Alcohol)
گروه شیمیایی: پلی‌ال‌های واکنشی (Reactive Polyether Polyols with Allyl functionality)
کاربرد: ماده اولیه در رزین‌های پخت‌شونده با UV، کوپلیمرها، چسب‌های حساس به فشار، پوشش‌ها
خطرات فیزیکی و شیمیایی پلی اتر آلیل الکل
| نوع خطر | شرح |
|---|---|
| قابل اشتعال بودن | بسته به ساختار و وزن مولکولی، برخی گریدها دارای نقطه اشتعال پایین هستند (بین 90–130°C). |
| تحریک پوست و چشم | مایع ممکن است در تماس مستقیم با پوست یا چشم باعث تحریک متوسط شود. |
| حساسیت تنفسی | بخارات آزاد شده هنگام حرارت‌دهی یا اسپری کردن ممکن است سیستم تنفسی را تحریک کند. |
| پایداری نوری و گرمایی | در دمای بالا یا در حضور نور UV بدون کنترل، ممکن است به‌آرامی پلیمریزه یا تخریب شود. |
اقدامات ایمنی فردی پلی اتر آلیل الکل
| مورد | توصیه متخصص |
|---|---|
| دستکش ایمنی | استفاده از دستکش مقاوم به مواد آلی (نیتریل یا بوتیل رابر) ضروری است. |
| محافظ چشم و صورت | عینک ایمنی یا شیلد کامل برای جلوگیری از پاشش ضروری است. |
| لباس محافظ | استفاده از روپوش مقاوم شیمیایی و آستین بلند در محیط صنعتی الزامی است. |
| ماسک تنفسی | در صورت استفاده در حجم زیاد یا اسپری، از ماسک نیم‌صورت با فیلتر آلی استفاده شود. |
اقدامات در شرایط اضطراری
نشت:
-
سطح نشت را با مواد جاذب غیرقابل اشتعال (مانند خاک دیاتومه یا پودر جذب‌کننده صنعتی) جمع‌آوری کنید.
-
منطقه را به‌خوبی تهویه کرده و از منابع گرما و شعله دور نگه دارید.
تماس با پوست یا چشم:
-
شستشوی فوری با آب فراوان و صابون ملایم به مدت حداقل 15 دقیقه.
-
در صورت سوزش ماندگار، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.
استنشاق بخار:
-
فرد را به هوای آزاد منتقل کرده و در صورت بروز علائم شدید تنفسی، مراقبت پزشکی فوری الزامی است.
شرایط نگهداری پلی اتر آلیل الکل
| پارامتر | مقدار / توضیح |
|---|---|
| دمای نگهداری بهینه | 5–30 درجه سانتی‌گراد – دور از یخ‌زدگی یا گرمای زیاد |
| نوع ظروف مناسب | ظروف فولادی یا پلی‌اتیلن مقاوم، دارای درب‌بندی محکم و بدون تماس با رطوبت |
| پایداری نوری | در ظروف تیره‌رنگ یا در محیط فاقد نور مستقیم نگهداری شود. |
| دور از مواد ناسازگار | اکسیدکننده‌های قوی، اسیدهای معدنی، پراکسیدها |
توصیه‌های نهایی برای ایمنی
-
از پلیمری شدن ناخواسته (self-polymerization) در صورت ماندن در معرض UV یا گرمای مداوم جلوگیری شود.
-
برای کارکنانی که با این ماده کار می‌کنند، آموزش اصول کار با مواد واکنشی و حساس به UV الزامی است.
-
در حمل‌ونقل، رعایت برچسب‌گذاری ایمنی و دسته‌بندی طبق UN GHS ضروری است.
-
برگه SDS ماده حاوی اطلاعات دقیق سمیت، سمیت زیست‌محیطی و واکنش‌پذیری باید در دسترس باشد.
پلی‌اتر آلکیل الکل
پلی‌اتر آلکیل الکل (Polyether Alkyl Alcohol) گروهی از ترکیبات سطح‌فعال غیونی (non-ionic) هستند که از اتوکسیلاسیون الکل‌های چرب حاصل می‌شوند. این ترکیبات به دلیل دارا بودن زنجیره‌های هیدروفیل پلی‌اتر (معمولاً پلی‌اتیلن‌گلیکول) و زنجیره‌های آلکیل آبگریز، توانایی بسیار خوبی در کاهش کشش سطحی، افزایش خیس‌کنندگی و پخش‌پذیری دارند. پلی‌اتر آلکیل الکلها به‌طور گسترده در صنایع شوینده، کشاورزی، رنگ، چسب و فرمولاسیون‌های صنعتی استفاده می‌شوند.
ساختار شیمیایی پلی‌اتر آلکیل الکل
- ساختار کلی: R–(OCH₂CH₂)n–OH • گروه R: زنجیره آلکیل (معمولاً C₈ تا C₁₆) • n: تعداد واحدهای اتیلن‌اکسید (اغلب بین 3 تا 15) • نوع ترکیب: سورفکتانت غیونی اتوکسیله با خاصیت Amphiphilic (آبدوست–آبگریز)
ویژگی‌های پلی‌اتر آلکیل الکل
(وابسته به طول زنجیره و میزان اتوکسیلاسیون)-
- ظاهر فیزیکی: مایع شفاف تا نیمه‌ویسکوز یا موم‌مانند، بی‌رنگ یا زرد کمرنگ
- بو: بوی ملایم الکلی یا بی‌بو
- نقطه ابری شدن (Cloud Point): بسته به طول زنجیره اتوکسی متفاوت است
- حلالیت: قابل حل در آب و اغلب حلال‌های آلی قطبی
- پایداری: مقاوم در برابر pH خنثی و کمی قلیایی
کاربردهای پلی‌اتر آلکیل الکل
صنایع شوینده و تمیزکننده سورفکتانت غیونی با قدرت چربی‌زدایی بالا مناسب برای فرمولاسیون‌های شوینده خانگی و صنعتی (مانند شوینده سطوح، شیشه‌شوی و پاک‌کننده عمومی) پایدار در ترکیبات آنیونی و آنزیمی فرمولاسیون‌های کشاورزی به عنوان عامل پخش‌کننده و خیس‌کننده (Spreader-Wetter) در محلول‌های آفت‌کش و کود مایع بهبود جذب برگ و جلوگیری از شسته‌شدن محلول‌ها کاهش کشش سطحی قطرات اسپری‌شده روی گیاه صنایع رنگ و پوشش بهبود خیس‌کنندگی رنگ‌های پایه‌آبی کاهش کشش سطحی و بهبود یکنواختی فیلم رنگ جایگزین سبز برای برخی سورفکتانت‌های نفت‌مبنا صنایع چسب و رزین بهبود ترکیب‌پذیری اجزا در سیستم‌های بر پایه آب کمک به امولسیون‌سازی در فرمولاسیون‌های پلیمری افزایش روان‌کنندگی سطح صنایع آرایشی و بهداشتی (محدود) استفاده به عنوان عامل پخش‌کننده، مرطوب‌کننده یا همگن‌کننده در برخی فرمول‌های مو و پوست نیازمند رعایت الزامات ایمنی IFRA و بررسی تحریک پوستیکاربردهای صنعتی پلی‌اتر آلکیل الکل
صنایع شوینده‌های خانگی و صنعتی صنایع کشاورزی و آفت‌کش‌ها صنایع رنگ و پوشش‌های پایه آب صنایع چسب و رزین‌های امولسیونی صنایع مواد آرایشی (محدود)مزایای پلی‌اتر آلکیل الکل
سازگاری با سیستم‌های آبی و قطبی توانایی بالا در کاهش کشش سطحی زیست‌تخریب‌پذیر (biodegradable) در بسیاری از گریدها پایداری در محیط‌های مختلف pH قابلیت تنظیم عملکرد با تغییر زنجیره آلکیل و درجه اتوکسیلاسیونمعایب پلی‌اتر آلکیل الکل
گرانروی بالا در برخی گریدها حساس به pH بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی در بلندمدت برخی گریدها ممکن است موجب تحریک پوست و چشم شوند محدودیت استفاده در صنایع آرایشی بدون تست‌های ایمنی کامل
دی اتانول آمین
دی‌اتانول‌آمین (DEA) یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی C₄H₁₁NO₂ است که دارای دو گروه هیدروکسیل (-OH) و یک گروه آمین ثانویه (-NH-) می‌باشد. این ترکیب در دسته آمین‌های ثانویه و الکل‌های دو عاملی (دی‌الکانول‌ها) طبقه‌بندی می‌شود.
ساختار دی‌اتانول‌آمین: HO–CH₂–CH₂–NH–CH₂–CH₂–OH
ساختار مولکولی DEA به آن امکان می‌دهد تا به‌عنوان یک باز ضعیف، عامل امولسیون‌کننده، پایدارکننده pH، و کمپلکس‌کننده یون‌های فلزی استفاده شود.
ویژگی‌های دی‌اتانول‌آمین
- ظاهر: مایع بی‌رنگ تا زرد کمرنگ، ویسکوز
- بو: بوی آمینی ملایم
- وزن مولکولی: 105.14 g/mol
- نقطه جوش: 269°C در فشار اتمسفر
- دانسیته (چگالی): 1.097 g/cm³ در 20–25°C
- انحلال‌پذیری: کاملاً محلول در آب، اتانول، گلیسرول، اما در هیدروکربن‌ها نامحلول است
- pH محلول آبی 1%: حدود 10–11.5
کاربردهای دی‌اتانول‌آمین
- صنایع شوینده و آرایشی
- پایه فعال در تولید شامپو، صابون مایع، کرم و لوسیون
- عامل تنظیم‌کننده pH و امولسیون‌کننده پایدار
- صنعت نفت و گاز
- جذب گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در واحدهای گاز شیرین‌کنی (Gas Treating)
- بازدارنده خوردگی در خطوط لوله
- صنایع کشاورزی
- عامل کمپلکس‌کننده در کودهای مایع
- تثبیت‌کننده pH در فرمولاسیون سموم و قارچ‌کش‌ها
- صنایع رنگ، جوهر و رزین
- کمک امولسیون‌کننده در رنگ‌های پایه آب
- افزایش ویسکوزیته و ماندگاری رنگ
- صنایع سیمان و بتن
- به‌عنوان Grinding Aid در فرایند آسیاب سیمان
- بهبود روانی و مقاومت بتن در دماهای مختلف
مزایای دی اتانول آمین
- چندکاره و اقتصادی برای صنایع مختلف
- پایداری شیمیایی بالا در محیط قلیایی
- حلالیت بالا در سیستم‌های آبی
- ترکیب‌پذیری آسان با سورفکتانت‌ها، روغن‌ها و الکلها
معایب دی اتانول آمین
- تحریک‌کننده پوست و چشم در تماس مستقیم
- امکان تشکیل نیتروزآمین‌های سرطان‌زا در حضور نیتریت‌ها
- احتمال حساسیت‌زایی در استفاده طولانی‌مدت (به‌ویژه در محصولات آرایشی بدون شستشو)
- نیاز به کنترل دقیق دوز در صنایع غذایی و دارویی
- H302: مضر در صورت بلع
- H315: تحریک‌کننده پوست
- H319: تحریک‌کننده شدید چشم
- H351: احتمال سرطان‌زایی در مواجهه طولانی‌مدت (براساس طبقه‌بندی IARC گروه 2B)
شرایط نگهداری دی اتانول آمین
- دور از نور خورشید و منابع گرما
- در ظروف دربسته با جنس مقاوم (پلی‌اتیلن یا فولاد ضدزنگ)
- در محیط خشک و خنک (10–30°C)
- استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی و تهویه مناسب الزامی است
دی متیل اتانول آمین 60%
-N,Nدی‌متیل‌اتانول‌آمین (با نام‌های متداول DMAE یا DMEA) یک ترکیب آمین نوع سوم – الکل نوع اول است که اغلب به‌صورت محلول ۶۰٪ در آب در بازار عرضه می‌شود. این ماده به‌طور صنعتی از واکنش دی‌متیل‌آمین با اکسید اتیلن تولید می‌شود.
در صنایع مختلف به‌عنوان عامل واکنش‌دهنده، امولسیون‌کننده، کاتالیزور و افزودنی شیمیایی کاربرد گسترده‌ای دارد.
ساختار شیمیایی دی متیل اتانول آمین 60%
- فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO
- جرم مولکولی: 14 g/mol
- ساختار نیمه‌اسکلت: (CH₃)₂N-CH₂-CH₂-OH
- نام IUPAC: 2-(Dimethylamino)ethanol
- شماره CAS: 108-01-0
ویژگی‌های N,N-دی‌متیل‌اتانول‌آمین (DMAE 60%)
- ظاهر: مایع بی‌رنگ تا زرد کمرنگ، بوی ماهیتی شبیه آمونیاک یا ماهی
- نقطه جوش: 134 – 136 °C (برای گرید ۹۹٪ خالص)
- حلالیت در آب: کاملاً محلول (هر نسبت)؛ معمولاً به‌صورت محلول 60٪ آبی عرضه می‌شود
- pH (محلول 10٪): حدود 3
- نقطه اشتعال (Flash Point, C.C.): ≈ 39°C ←مایع قابل اشتعال
- ضریب شکست (20°C): nD ≈ 1.438–1.439
مزایای دی متیل اتانول آمین 60%
- عملکرد دوگانه (آمین + الکل) ← واکنش‌پذیری بالا در شیمی آلی و صنایع رزین
- قابلیت جذب CO₂ در فرآیندهای شیرین‌سازی گاز
- بازی نسبتاً قوی برای تنظیم pH در فرمولاسیون‌های صنعتی
- محلول در آب و مناسب برای کاربردهای محلولی در مقیاس صنعتی
- استفاده به‌عنوان واسط سنتزی (intermediate) برای ساخت داروها و پلیمرها
معایب دی متیل اتانول آمین 60%
- خورنده قوی پوست، چشم و دستگاه تنفسی
- مایع قابل اشتعال (نقطه اشتعال پایین ≈ 39°C)
- در تماس با نیتریت‌ها ← احتمال تشکیل نیتروزآمین‌های سرطان‌زا
- بوی بسیار نافذ و آزاردهنده در غلظت بالا
- نیاز به شرایط نگهداری ویژه به‌دلیل فراریت و اشتعال‌پذیری
کاربردهای دی متیل اتانول آمین 60%
- صنعت شوینده و آرایشی: عامل بافر و امولسیون‌کننده
- رنگ و رزین: کاتالیزور، کمک‌واکنش‌گر و تنظیم‌کننده pH
- پالایش گاز: جذب گازهای اسیدی (CO₂، H₂S)
- مواد شیمیایی واسطه‌ای: تولید داروها، پلیمرها و سورفکتانت‌ها
- الکترونیک و صنایع خاص: کمک در سنتز مواد شیمیایی دقیق
ایمنی و نگهداری دی متیل اتانول آمین 60%
- طبقه‌بندی GHS:
- کلمه هشدار: DANGER
- خطرات اصلی:
- H226: مایع و بخار قابل اشتعال
- H302: مضر در صورت بلع
- H312: مضر در تماس پوستی
- H314: باعث سوختگی شدید پوست و آسیب جدی به چشم
- H332: مضر در صورت استنشاق
- دسته‌بندی‌ها: Skin Corr. 1B, Eye Dam. 1, Acute Tox. 3 (استنشاقی)
- تجهیزات حفاظت فردی (PPE):
- دستکش نیتریل یا بوتیل
- عینک ایمنی مقاوم در برابر پاشش
- ماسک فیلتردار یا سیستم تهویه در محیط بسته
- شرایط نگهداری:
- در ظروف محکم و درب‌دار
- دمای زیر 30°C، دور از منابع حرارت و جرقه
- محیط خشک و تهویه‌شده
- دور از اسیدها، اکسیدکنندهها و ترکیبات نیتریتی (به‌دلیل تشکیل نیتروزآمین‌ها)
دیپا 85%
دی‌اتانول‌آمین (Diethanolamine یا DEA) یک آمین ثانویه با فرمول شیمیایی C₄H₁₁NO₂ و غلظت ۸۵٪ در بازار عرضه می‌شود. این مایع بی‌رنگ تا زرد روشن دارای بویی شبیه آمونیاک است و به‌طور گسترده در صنایع رزین‌سازی، تصفیه گاز، شوینده، رنگ، فارماسی و افزودنی‌های صنعتی کاربرد دارد. در فرآیندهای صنعتی به‌عنوان عامل تنظیم pH، کاتالیزور، عامل معادل‌سازی و امولسیفایر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ساختار شیمیایی دیپا 85%
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO₂
-
وزن مولکولی: 105.14 g/mol
-
ساختار: دارای دو گروه -OH و یک گروه آمین. به‌صورت بلورهای دلی‌سن‌سنت که پس از ذوب به مایع ویسکوز تبدیل می‌شود.
ویژگی‌های دیپا 85%
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع ویسکوز یا کریستال ذوب‌شدنی |
| رنگ | بی‌رنگ تا زرد روشن (≤ 15 APHA) |
| بوی | آمونیاکی / ماهی |
| چگالی (20 °C) | 1.09 g/mL |
| نقطه ذوب | ≈ 28 °C |
| نقطه جوش | ≈ 268 °C در فشار اتمسفریک |
| ویسکوزیته (30 °C) | ≈ 352 cP |
| فشار بخار (20 °C) | < 0.01 mmHg (~0.00037 hPa) |
| حلالیت در آب | کاملاً حل‌شدنی |
| ضریب شکست | n_D ≈ 1.477 |
| pKa (25 °C) | ≈ 8.9 |
| محدوده انفجار | 1.6–9.8٪ (حجم نسبت به هوا) |
| پخش اکوتوکسیسیته | مضر برای آبزیان با تأثیر طولانی‌مدت |
مزایای دیپا 85%
-
دو عملکردی: هم گروه آمینی، هم الکلی برای واکنش‌های متنوع
-
تنظیم کننده pH و کاتالیزور در تولید رزین‌ها، کف پلی‌یورتان، شوینده، سموم کشاورزی و محصولات آرایشی
-
حلالیت بالا در آب و بسیاری حلال‌های قطبی؛ امکان مخلوط‌پذیری در فرمولاسیون‌های مختلف
-
قابلیت حذف گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در فرآیندهای تصفیه گاز
معایب دیپا 85%
-
خورنده برای پوست و چشم؛ خطر سوختگی شیمیایی و آسیب عضو
-
سمیت مخاطره‌آمیز در تماس یا استنشاق مزمن؛ ممکن است به کبد، کلیه و خون آسیب برساند. LD₅₀ خوراکی حدود 1.6 g/kg در موش
-
آسیب محیط‌زیستی به آبزیان؛ قبل از دفع، باید کاملاً رقیق یا خنثی شود
-
عدم سازگاری با مواد دیگر مانند اسیدهای قوی، اکسیدکنندهها و کلریدهای اسیدی – واکنش گرمازا دارد.
کاربردهای دیپا 85%
-
گاز شیرین‌کن برای حذف CO₂/H₂S
-
صنایع رنگ، رزین و چسب: به‌عنوان عامل کاتالیزور و پایداری‌کننده
-
صنایع شوینده و محصولات مراقبت شخصی
-
آرایشی / دارویی: در تولید نرم‌کننده‌ها و امولسیفایرها
-
شیمی کشاورزی: به‌عنوان واسطه تولید کودها و حلال‌های کنترل‌شده
-
صنایع عکاسی و بتن‌سازی: حضور در امولسیون‌ها و افزودنی‌های بتن.
ایمنی دیپا 85%
-
خطرات: محرک قوی پوست و چشم، قابل جذب پوستی و استنشاق، آسیب‌زننده به اعضا بدن، خطر برای آبزیان مواد حفاظتی (PPE):
-
دستکش مقاوم شیمیایی، لباس محافظ، عینک ایمنی یا شیلد
-
در محیط بسته: تهویه مناسب یا ماسک فیلتردار (PV2/P3)
-
-
انبارداری: محل خشک، خنک، دور از اسید، اکسیدکننده و فضای تهویه‌دار؛ دمای پایین‌تر از نقطه ذوب نگهداری شود. بسته‌بندی محکم نگهداری شود.
-
اقدامات اضطراری:
-
تماس پوستی: شستشوی سریع با آب و صابون
-
تماس چشم: شستشو حداقل ۱۵ دقیقه و انتقال به پزشک
-
استنشاق: انتقال فرد به هوای تازه و استفاده از اکسیژن اگر لازم باشد.
-
دفع پسماند: طبق مقررات محیط‌زیستی بررسی شده و استفاده از روش‌های مجاز دفع.
-
دی‌پروپیلن گلیکول
دی‌پروپیلن گلیکول (DPG) یک ترکیب آلی از خانواده گلیکولها با فرمول شیمیایی C₆H₁₄O₃ است. این ماده به صورت یک الکل دو عاملی (دی‌ال) با دو گروه هیدروکسیل (-OH) شناخته می‌شود که خاصیت حلالیت بالا در آب و بسیاری از حلال‌های آلی را دارد. وجود این گروه‌های عاملی باعث شده که دی‌پروپیلن گلیکول یک ماده چندمنظوره با کاربردهای متنوع در صنایع مختلف باشد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دی‌پروپیلن گلیکول
-
مایع شفاف، بی‌رنگ و تقریباً بدون بو
-
چگالی در 20 درجه سانتی‌گراد: حدود 1.02 – 1.04 g/cm³
-
نقطه جوش: حدود 230 – 235 درجه سانتی‌گراد
-
نقطه ذوب: حدود °C -70
-
فشار بخار پایین و فراریت کم
-
کاملاً محلول در آب و بسیاری از حلال‌های آلی
-
ویسکوزیته متوسط که امکان استفاده در صنایع مختلف را فراهم می‌سازد
کاربردهای دی‌پروپیلن گلیکول
دی‌پروپیلن گلیکول به دلیل خواص خاص خود در صنایع مختلف به کار می‌رود، از جمله:
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: استفاده در عطر، ادکلن، کرم‌ها و لوسیون‌ها به دلیل بوی ملایم و خاصیت پایدارکنندگی اسانس‌ها.
-
تولید رزین‌ها و پلیمرها: کاربرد به عنوان حلال و ماده کمکی در فرمولاسیون رزین‌های آلکیدی و پلی‌اورتان.
-
مواد شوینده و پاک‌کننده‌ها: به عنوان حلال در فرمولاسیون محصولات شوینده خانگی و صنعتی.
-
سیالات انتقال حرارت و ضدیخ‌ها: به علت نقطه انجماد پایین و پایداری حرارتی مناسب.
-
صنایع دخانیات و اسانس‌ها: به عنوان حامل و پایدارکننده رایحه.
معایب دی‌پروپیلن گلیکول
-
در مقایسه با برخی حلال‌های مشابه، گرانروی بالاتری دارد.
-
در صورت مصرف خوراکی یا استنشاق بخارات غلیظ، می‌تواند اثرات نامطلوبی بر سلامت ایجاد کند.
-
قیمت آن نسبت به برخی حلال‌های ارزان‌تر ممکن است بالاتر باشد.
مزایای دی‌پروپیلن گلیکول
-
غیرسمی بودن نسبی و ایمنی بالا در تماس پوستی (در گریدهای دارویی و آرایشی).
-
پایداری شیمیایی و حرارتی بالا که امکان استفاده در فرایندهای طولانی را فراهم می‌کند.
-
بوی ملایم و مطلوب که آن را برای محصولات معطر ایده‌آل می‌سازد.
-
حلالیت عالی در آب و ترکیبات آلی مختلف.
ایمنی و نگهداری دی‌پروپیلن گلیکول
-
در دمای اتاق پایدار است و نیاز به شرایط خاص نگهداری ندارد.
-
باید در ظروف بسته، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
-
استفاده از تجهیزات ایمنی مانند دستکش و عینک در هنگام کار توصیه می‌شود.
-
در صورت تماس با چشم یا پوست باید با آب فراوان شستشو داده شود.
دی‌پروپیلن گلیکول یک ماده شیمیایی چندمنظوره، ایمن و پرکاربرد در صنایع مختلف به ویژه آرایشی، بهداشتی، رزین و شوینده‌ها است. این ترکیب به دلیل پایداری بالا، بوی ملایم و حلالیت عالی، جایگاه ویژه‌ای در میان حلال‌ها و مواد واسط شیمیایی دارد. برای خریداران و تولیدکنندگان، انتخاب گرید مناسب این ماده اهمیت ویژه‌ای دارد.
سود کاستیک شکری
سود کاستیک شکری یک فرم فیزیکی از سدیم هیدروکسید (NaOH) است که به‌صورت دانه‌های سفید، یکنواخت و خشک تولید می‌شود. این شکل، به نام‌های تجاری سدیم هیدروکسید گرانولی، سود گرانوله، Caustic Soda Pearls / Beads / Granules شناخته می‌شود.
در مقایسه با سود پرک (فرم ورقه‌ای)، نوع شکری ریزتر، متراکم‌تر و همگن‌تر است و همین ویژگی‌ها آن را برای کاربردهای دقیق در صنایع دارویی، غذایی، شیمیایی و آزمایشگاهی ایده‌آل می‌سازد.
ساختار شیمیایی سود کاستیک شکری
- نام شیمیایی: Sodium Hydroxide
- فرمول مولکولی: NaOH
- شماره CAS: 1310-73-2
- ساختار: یونی – شامل یون‌های Na⁺ و OH⁻
- گریدهای رایج: صنعتی (Technical Grade)، خوراکی (Food Grade, FCC)، آزمایشگاهی (Analytical Grade)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی سود کاستیک شکری
- حالت فیزیکی: جامد دانه‌ای (گرانول سفید) – غیرقابل فرار
- چگالی جرمی: 2.13 g/cm³
- دانسیته ظاهری: 0.8 تا 1.2 g/cm³ (بسته به دانه‌بندی)
- نقطه ذوب: 318°C
- نقطه جوش: 1,388°C (تجزیه تدریجی در دماهای بالا)
- pH محلول آبی (1%): 13 – 14
- حلالیت در آب: بسیار بالا – واکنش شدیداً گرمازا
- حلالیت در الکل: محدود (اتانول، متانول)
- ویسکوزیته: ندارد (به دلیل جامد بودن)
- خاصیت جاذب‌الرطوبه (Hygroscopic): بالا – باید در ظروف بسته نگهداری شود
کاربردهای سود کاستیک شکری
صنایع شوینده و بهداشتی:- تولید شوینده‌های قوی و صابون جامد
- حذف چربی‌های سنگین صنعتی
- ساخت محلول‌های قلیایی پاک‌کننده
- کنترل pH در تولید کاکائو، نوشابه، روغن گیاهی
- پوست‌گیری شیمیایی سبزیجات و زیتون (Lye Peeling)
- شست‌وشوی سیستم‌ها (Cleaning in Place – CIP)
- تنظیم pH در سنتز داروها
- تیتراسیون و تهیه بافرهای قلیایی
- سنتز ترکیبات آلی و غیرآلی
- شوینده قلیایی سطوح فلزی
- حذف لایه اکسیدی از آلومینیوم و روی
- سفیدسازی الیاف سلولزی
- واکنش‌های قلیایی در سنتز پلیمرها
مزایای سود کاستیک شکری
- شکل یکنواخت دانه‌ای = محلول‌سازی سریع‌تر و دوزینگ دقیق‌تر نسبت به سود پرک
- پایداری بیشتر در انبار (در بسته‌بندی مناسب)
- کم‌گرد و غبار ← ایمنی بیشتر در حمل و استفاده
- مناسب برای کاربردهای حساس آزمایشگاهی و غذایی
معایب سود کاستیک شکری
- قیمت بالاتر از سود پرک (به دلیل فرآوری دقیق‌تر)
- واکنش شدید گرمازا با آب ← نیاز به کنترل دما
- خطر خوردگی شدید برای فلزات و بافت‌های زنده
- جذب سریع رطوبت و CO₂ هوا ← کاهش خلوص در انبارداری نامناسب
ایمنی و نگهداری سود کاستیک شکری
طبقه‌بندی GHS: H314 – ایجاد سوختگی شدید پوست و آسیب جدی چشم تجهیزات محافظ فردی (PPE):- دستکش مقاوم به قلیا (PVC یا نئوپرن)
- عینک ایمنی یا شیلد محافظ
- ماسک گردوغبار (برای پودر ریز)
- روپوش مقاوم در برابر مواد شیمیایی
- تماس با پوست/چشم: شست‌وشو فوری با آب سرد حداقل ۱۵ دقیقه، مراجعه به پزشک
- بلع: عدم القای استفراغ، نوشیدن آب فراوان و مراجعه فوری به اورژانس
- در کیسه پلی‌اتیلن چندلایه ضد رطوبت یا بشکه پلاستیکی
- محیط خشک، خنک، با تهویه مناسب
- دور از اسیدها و فلزات سبک
- اسیدهای قوی ← واکنش شدید
- فلزات سبک (آلومینیوم، روی) ← تولید هیدروژن قابل اشتعال
- ترکیبات آلی کلردار ← واکنش خطرناک
- کیسه ۲۵ کیلوگرمی سه‌لایه ضد رطوبت
- بسته‌بندی کوچک‌تر برای گرید آزمایشگاهی (۱ تا ۵ کیلوگرم)
کربنات سدیم
کربنات سدیم (Na₂CO₃) یک ترکیب غیرآلی، سفیدرنگ، بی‌بو و به‌صورت پودر یا دانه است که با نام‌های تجاری سودا اش (Soda Ash)، خاکستر سودا، سود معدنی یا Washing Soda شناخته می‌شود. این ماده یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی پایه در جهان است و به‌صورت سه گرید اصلی: سبک (Light)، سنگین (Dense) و خلوص بالا (Refined / Pure / Food Grade) عرضه می‌شود.
ساختار شیمیایی کربنات سدیم
- نام شیمیایی: Sodium Carbonate
- فرمول مولکولی: Na₂CO₃
- ساختار: یونی شامل ۲ یون Na⁺ و یک یون CO₃²⁻
- شماره CAS: 497-19-8
- وزن مولکولی: 105.99 g/mol
- ساختار بلوری: مونوکلینیک (در فرم بی‌آب / Anhydrous)
- کد EC: 207-838-8
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
- حالت فیزیکی: پودر یا دانه سفیدرنگ
- چگالی: 2.53 g/cm³ (در دمای 20°C)
- دانسیته ظاهری:
- چگالی کم (Light): 0.50 – 0.60 g/cm³
- چگالی زیاد (Dense): 0.90 – 1.10 g/cm³
- نقطه ذوب: 851°C (تجزیه تدریجی به Na₂O و CO₂ در دماهای بالاتر)
- نقطه جوش: ندارد، پیش از جوش دچار تجزیه می‌شود
- pH محلول 1%: حدود 11.6 (در 25°C)
- ویسکوزیته: ندارد (جامد)
- حلالیت در آب (20°C): 215 g/L
- انحلال‌پذیری در اتانول: بسیار کم (~0.1 g/100 mL)
- فشار بخار: صفر (غیر فرار)
کاربردهای کربنات سدیم
- شیشه‌سازی:
- کاهش دمای ذوب سیلیس
- پرمصرف‌ترین کاربرد کربنات سدیم در جهان
- صنایع شوینده:
- ماده قلیایی پایه برای پودرهای لباسشویی و شوینده‌ها
- کمک به حذف یون‌های سختی آب در فرمولاسیون
- تصفیه آب:
- افزایش pH آب و حذف سختی (Ca²⁺ و Mg²⁺)
- صنایع غذایی: (کد افزودنی E500)
- تنظیم pH در نوشابه‌های گازدار
- عامل ضداسیدی و کنترل‌کننده اسیدیته
- متالورژی:
- حذف گوگرد از سنگ آهن
- استفاده در احیای آلومینا و صنایع مس
- سایر:
- چرم‌سازی
- نساجی (فرایند رنگرزی)
- تولید کاغذ
- صنایع رنگ و پوشش
- پتروشیمی
مزایای کربنات سدیم
- در دسترس، ارزان و ایمن برای حمل‌ونقل
- پایداری شیمیایی بالا در شرایط عادی
- سازگار با محیط‌زیست در گریدهای مجاز
- افزایش pH بدون سمیت بالا
- جایگزین مناسب برای سدیم هیدروکسید در برخی کاربردها
معایب کربنات سدیم
- خورنده برای پوست و چشم در تماس مستقیم با محلول
- جذب CO₂ از هوا و تشکیل NaHCO₃ در طول نگهداری
- تمایل به جذب رطوبت و کلوخه شدن در محیط مرطوب
- کاربرد محدود در محیط‌های با حساسیت بالا به یون سدیم
ایمنی و نگهداری کربنات سدیم
- طبقه‌بندی GHS: Skin Irrit. 2; Eye Irrit. 2; STOT SE 3 (ایجاد تحریک تنفسی)
- PPE مورد نیاز: دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی، ماسک گرد و غبار
- استنشاق گرد و غبار: ایجاد تحریک مجاری تنفسی در غلظت‌های بالا
- تماس با پوست / چشم: شست‌وشوی فوری با آب سرد به مدت حداقل 15 دقیقه
- بسته‌بندی استاندارد: کیسه‌های پلی‌پروپیلنی 25 یا 50 کیلوگرمی، پالت‌شده
- شرایط نگهداری: مکان خشک، خنک، سرپوشیده و دارای تهویه
- ناسازگاری شیمیایی: اسیدهای قوی (تولید CO₂) و رطوبت زیاد
کلرومتیل ایزوتیازولینون
متیل ایزوتیازولینون (MIT) یک ترکیب شیمیایی از خانواده ایزوتیازولینون‌ها است که به‌عنوان نگهدارنده و ضد میکروب در صنایع مختلف کاربرد گسترده‌ای دارد. این ماده به دلیل خاصیت آنتی‌باکتریال و ضدقارچ قوی، مانع رشد میکروارگانیسم‌ها در محصولات شیمیایی و مصرفی شده و باعث افزایش ماندگاری آن‌ها می‌گردد.
ساختار شیمیایی متیل ایزوتیازولینون
- فرمول شیمیایی: C₄H₅NOS
- جرم مولی: 15 g/mol
- شماره CAS: 2682-20-4
- ساختار مولکولی: یک حلقه ایزوتیازولینون با یک گروه متیل متصل در موقعیت 2، که عامل اصلی خاصیت ضد‌میکروبی و پایداری این ماده است.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متیل ایزوتیازولینون
- ظاهر فیزیکی: مایع بی‌رنگ تا زرد کمرنگ با بوی ملایم
- حلالیت: محلول در آب و همچنین در برخی حلال‌های آلی قطبی
- پایداری: پایدار در بازه pH 4 تا 9
- نقطه جوش: ≈ 155–160 °C
- فشار بخار (25 °C): بسیار کم، < 0.1 mmHg
- ویژگی کلیدی: توانایی مهار رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها حتی در غلظت‌های بسیار پایین (چند ppm)
کاربردهای متیل ایزوتیازولینون
- صنایع آرایشی و بهداشتی
- استفاده در شامپو، نرم‌کننده، لوسیون، کرم، شوینده‌های بدن و محصولات مراقبت شخصی به‌عنوان نگهدارنده ضد میکروبی.
- طبق مقررات اتحادیه اروپا (EU Cosmetics Regulation)، حداکثر غلظت مجاز در محصولات rinse-off برابر 0015% (15 ppm) است.
- صنایع شوینده و پاک‌کننده
- به‌کارگیری در مایع ظرفشویی، شوینده لباس، ضدعفونی‌کننده‌ها و پاک‌کننده‌های خانگی.
- صنایع رنگ و رزین
- جلوگیری از رشد قارچ و باکتری در رنگ‌های پایه آب، چسب‌ها و رزین‌ها.
- محصولات صنعتی
- استفاده در سیستم‌های خنک‌کننده آب، مایعات صنعتی، روان‌کننده‌ها و سیالات فلزکاری.
معایب متیل ایزوتیازولینون
- احتمال ایجاد حساسیت پوستی و درماتیت تماسی در برخی افراد.
- مصرف بالاتر از حد مجاز می‌تواند موجب تحریک پوست و چشم شود.
- محدودیت استفاده در برخی محصولات آرایشی و بهداشتی طبق قوانین اتحادیه اروپا و FDA.
- در سال‌های اخیر به دلیل افزایش موارد حساسیت پوستی، استفاده از MIT به‌تنهایی در بسیاری از محصولات آرایشی محدود یا ممنوع شده است.
مزایای متیل ایزوتیازولینون
- کارایی بسیار بالا حتی در غلظت‌های پایین (صرفه‌جویی اقتصادی).
- طیف اثر وسیع در برابر انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها.
- قابلیت استفاده در ترکیب با سایر نگهدارنده‌ها (مانند متیل کلروایزوتیازولینون، CMIT) برای افزایش پایداری و اثربخشی.
- افزایش ماندگاری محصولات مصرفی و صنعتی بدون تغییر محسوس در خواص آن‌ها.
ایمنی و نگهداری متیل ایزوتیازولینون
- در هنگام تماس مستقیم باید از دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک تنفسی استفاده شود.
- در محیط خشک، خنک و دارای تهویه مناسب نگهداری گردد.
- دور از منابع حرارتی و نور مستقیم خورشید انبار شود.
- رعایت غلظت مجاز طبق استانداردهای بین‌المللی الزامی است (معمولاً زیر 0.01% در محصولات آرایشی و بهداشتی).
- خطرات زیست‌محیطی: MIT برای آبزیان سمی است (Aquatic Acute 1, H400 / Aquatic Chronic 2, H411 – ECHA)، بنابراین دفع آن باید طبق مقررات زیست‌محیطی انجام شود.
کوکامید
کوکامید (Cocamide) یک ترکیب آمیدی غیر‌یونی است که از واکنش بین اسیدهای چرب روغن نارگیل و آمین‌ها مانند اتانول آمین یا دی‌اتانول‌آمین (DEA) حاصل می‌شود. رایج‌ترین شکل آن:
-
Cocamide DEA: دی‌اتانول‌آمید مشتق شده از اسیدهای چرب نارگیل
-
فرمول شیمیایی عمومی:
R-CO-N(CH₂CH₂OH)₂
(R زنجیره آلکیلی 12 تا 18 کربنه از روغن نارگیل)
ویژگی‌های کوکامید
| ویژگی | مقدار یا توضیح |
|---|---|
| شکل ظاهری | مایع چسبناک زرد مایل به قهوه‌ای روشن |
| بو | بوی ملایم چرب/صابون‌مانند |
| چگالی (25°C) | 0.98 – 1.01 g/cm³ |
| نقطه جوش | بالاتر از 250°C (با تجزیه) |
| ویسکوزیته (25°C) | 2000 – 3000 cP |
| pH محلول 10% | حدود 9.5 – 10.5 |
| انحلال‌پذیری در آب | محلول جزئی – پایدار در امولسیون |
| پایداری در pH | پایدار بین 4 تا 11 |
| سازگاری | با سورفکتانت‌های آنیونی، غیر‌یونی و کاتیونی |
کاربردهای کوکامید
کوکامیدها به‌عنوان مواد چندمنظوره در صنایع زیر به‌کار می‌روند:
محصولات مراقبت شخصی:
-
شامپو، صابون مایع، ژل حمام، شوینده صورت
-
افزایش‌دهنده کف و ویسکوزیته
-
نرم‌کننده پوست و مو
شوینده‌های خانگی و صنعتی:
-
مایع ظرفشویی، پاک‌کننده چندمنظوره
-
تثبیت‌کننده کف و عامل ضخیم‌کننده
کاربرد صنعتی:
-
عامل امولسیون‌ساز در روانکارهای صنعتی
-
ضدالکتریسیته ساکن در منسوجات
مزایای کوکامید
-
زیست‌تجزیه‌پذیر و پایه گیاهی (مشتق از روغن نارگیل)
-
سازگار با پوست، pH ملایم
-
مؤثر در آب‌های سخت
-
تقویت‌کننده کف و نرم‌کنندگی محصول نهایی
-
مناسب برای فرمول‌های بدون سولفات
معایب کوکامید
-
در حضور نیتریت‌ها ممکن است نیتروزامین‌ها (ترکیبات بالقوه سرطان‌زا) تشکیل دهد
-
در دماهای بالا یا pH ناپایدار ممکن است باعث اکسید شدن و تغییر رنگ شود
-
غلظت بالا ممکن است باعث تحریک پوست‌های حساس شود
ایمنی و نگهداری کوکامید
| مورد ایمنی | شرح کاربردی |
|---|---|
| تماس با پوست | ایمن در غلظت‌های معمول – دستکش برای تماس طولانی توصیه می‌شود |
| تماس با چشم | ممکن است تحریک کند – شست‌وشوی فوری با آب |
| استنشاق بخارات | در حالت معمول بخار خاصی ندارد |
| نقطه اشتعال | بالاتر از 200°C |
| انبارداری | درام‌های HDPE یا بشکه‌های فلزی – محیط خنک، خشک، دور از نور مستقیم |
| سازگاری شیمیایی | ناسازگار با عوامل اکسیدکننده قوی |
| پایداری محیطی | قابل تجزیه زیستی – کم‌خطر برای اکوسیستم‌ها |
| مدت نگهداری توصیه‌شده | 12 تا 18 ماه |
کوکامیدو پروپیل بتائین
کوکامیدو پروپیل بتائین، یک سورفکتانت آمفوتریک است که عمدتاً از مشتقات اسیدهای چرب روغن نارگیل و دی‌متیل‌آمین‌پروپیونیک اسید ساخته می‌شود. این ماده در فرمولاسیون محصولات شوینده و مراقبتی به‌عنوان عامل کف‌کننده، پاک‌کننده و نرم‌کننده استفاده می‌شود.
ساختار شیمیایی:
R–CO–NH–(CH₂)₃–N⁺(CH₃)₂–CH₂–COO⁻
- R = زنجیره آلکیلی اسید چرب (عمدتاً C₁₂ و C₁₄، و مقادیر کمتر C₁₆ و C₁₈)
- این ترکیب دارای یک بخش آبدوست (گروه بتائین) و یک بخش آبگریز (زنجیره آلکیلی) است.
- در pH اسیدی بیشتر به صورت کاتیونی و در pH قلیایی به صورت آنیونی رفتار می‌کند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی کوکامیدو پروپیل بتائین
- شکل ظاهری: مایع ویسکوز زرد کمرنگ تا کهربایی
- بو: بوی خفیف و مشخص روغن نارگیل
- چگالی (در 25°C): 1.045 – 1.085 g/cm³ (طبق Sigma-Aldrich)
- pH محلول 10٪: 4.5 – 6.5 (بسته به خلوص و شرایط)
- مواد جامد فعال: 28 – 32٪
- انحلال‌پذیری: کاملاً محلول در آب
- پایداری در آب سخت: عالی
- سازگاری شیمیایی: با سورفکتانت‌های آنیونی، کاتیونی، غیروینی و آمفوتریک
کاربردهای کوکامیدو پروپیل بتائین
- صنایع شوینده و آرایشی • شامپوهای ملایم و شامپوی کودکان • صابون‌های مایع، ژل دوش، شوینده صورت • شوینده‌های مخصوص پوست حساس و مایع لباسشویی ملایم
- کاربردهای عملکردی • تثبیت‌کننده و تقویت‌کننده کف • عامل نرم‌کننده و مرطوب‌کننده پوست و مو • افزایش‌دهنده ویسکوزیته در فرمولاسیون
مزایای کوکامیدو پروپیل بتائین
- ملایم بر پوست و چشم (مطابق آزمون OECD 404 و 405)
- سازگار با انواع سورفکتانت‌ها
- پایداری بالا در بازه وسیع pH
- زیست‌تجزیه‌پذیر و کم‌خطر برای محیط زیست (OECD 301 قابل قبول)
- فاقد سولفات (SLS/SLES) و تحریک کم
معایب و نکات ایمنی کوکامیدو پروپیل بتائین
- در برخی افراد ممکن است حساسیت تماسی آلرژیک ایجاد کند (عمدتاً ناشی از آلاینده دی‌متیل‌آمینوپروپیل‌آمین (DMAPA) یا آمیدوآمین باقی‌مانده در محصول نهایی)
- امکان تشکیل نیتروزآمین‌ها در حضور نیتریت‌ها در شرایط خاص
- قیمت کمی بالاتر از سورفکتانت‌های سنتزی معمول مانند SLES
ایمنی و نگهداری کوکامیدو پروپیل بتائین
- تماس پوستی و چشمی: کم‌تحریک، ولی در تماس مستقیم طولانی بهتر است با آب شسته شود
- استنشاق: فاقد بخارات مضر در دمای محیط
- نقطه اشتعال: بیش از 100°C
- شرایط نگهداری: در ظرف پلمب‌شده، محیط خشک و خنک، دور از نور مستقیم و مواد اکسیدکننده قوی
- پایداری محیطی: تجزیه‌پذیر در آب و کم‌خطر برای موجودات آبزی
متیل ایزوتیازولینون
متیل ایزوتیازولینون (MIT) یک ترکیب شیمیایی از خانواده ایزوتیازولینون‌ها است که به‌عنوان نگهدارنده و ضد میکروب در صنایع مختلف کاربرد گسترده‌ای دارد. این ماده به دلیل خاصیت آنتی‌باکتریال و ضدقارچ قوی، مانع رشد میکروارگانیسم‌ها در محصولات شیمیایی و مصرفی شده و باعث افزایش ماندگاری آن‌ها می‌گردد.
ساختار شیمیایی متیل ایزوتیازولینون
- فرمول شیمیایی: C₄H₅NOS
- جرم مولی: 15 g/mol
- شماره CAS: 2682-20-4
- ساختار مولکولی: یک حلقه ایزوتیازولینون با یک گروه متیل متصل در موقعیت 2، که عامل اصلی خاصیت ضد‌میکروبی و پایداری این ماده است.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متیل ایزوتیازولینون
- ظاهر فیزیکی: مایع بی‌رنگ تا زرد کمرنگ با بوی ملایم
- حلالیت: محلول در آب و همچنین در برخی حلال‌های آلی قطبی
- پایداری: پایدار در بازه pH 4 تا 9
- نقطه جوش: ≈ 155–160 °C
- فشار بخار (25 °C): بسیار کم، < 0.1 mmHg
- ویژگی کلیدی: توانایی مهار رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها حتی در غلظت‌های بسیار پایین (چند ppm)
کاربردهای متیل ایزوتیازولینون
- صنایع آرایشی و بهداشتی
- استفاده در شامپو، نرم‌کننده، لوسیون، کرم، شوینده‌های بدن و محصولات مراقبت شخصی به‌عنوان نگهدارنده ضد میکروبی.
- طبق مقررات اتحادیه اروپا (EU Cosmetics Regulation)، حداکثر غلظت مجاز در محصولات rinse-off برابر 0015% (15 ppm) است.
- صنایع شوینده و پاک‌کننده
- به‌کارگیری در مایع ظرفشویی، شوینده لباس، ضدعفونی‌کننده‌ها و پاک‌کننده‌های خانگی.
- صنایع رنگ و رزین
- جلوگیری از رشد قارچ و باکتری در رنگ‌های پایه آب، چسب‌ها و رزین‌ها.
- محصولات صنعتی
- استفاده در سیستم‌های خنک‌کننده آب، مایعات صنعتی، روان‌کننده‌ها و سیالات فلزکاری.
معایب متیل ایزوتیازولینون
- احتمال ایجاد حساسیت پوستی و درماتیت تماسی در برخی افراد.
- مصرف بالاتر از حد مجاز می‌تواند موجب تحریک پوست و چشم شود.
- محدودیت استفاده در برخی محصولات آرایشی و بهداشتی طبق قوانین اتحادیه اروپا و FDA.
- در سال‌های اخیر به دلیل افزایش موارد حساسیت پوستی، استفاده از MIT به‌تنهایی در بسیاری از محصولات آرایشی محدود یا ممنوع شده است.
مزایای متیل ایزوتیازولینون
- کارایی بسیار بالا حتی در غلظت‌های پایین (صرفه‌جویی اقتصادی).
- طیف اثر وسیع در برابر انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها.
- قابلیت استفاده در ترکیب با سایر نگهدارنده‌ها (مانند متیل کلروایزوتیازولینون، CMIT) برای افزایش پایداری و اثربخشی.
- افزایش ماندگاری محصولات مصرفی و صنعتی بدون تغییر محسوس در خواص آن‌ها.
ایمنی و نگهداری متیل ایزوتیازولینون
- در هنگام تماس مستقیم باید از دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک تنفسی استفاده شود.
- در محیط خشک، خنک و دارای تهویه مناسب نگهداری گردد.
- دور از منابع حرارتی و نور مستقیم خورشید انبار شود.
- رعایت غلظت مجاز طبق استانداردهای بین‌المللی الزامی است (معمولاً زیر 0.01% در محصولات آرایشی و بهداشتی).
- خطرات زیست‌محیطی: MIT برای آبزیان سمی است (Aquatic Acute 1, H400 / Aquatic Chronic 2, H411 – ECHA)، بنابراین دفع آن باید طبق مقررات زیست‌محیطی انجام شود.