مونو اتانول امین
مونو‌اتانول‌آمین با فرمول شیمیایی C₂H₇NO و شماره CAS: 141-43-5 یک آمین نوع اول است که دارای دو گروه عاملی فعال، یعنی آمینو (–NH₂) و هیدروکسیل (–OH) می‌باشد. این ماده به صورت مایع بی‌رنگ، ویسکوز، با بوی شدید شبیه آمونیاک عرضه می‌شود.
به دلیل ویژگی‌های شیمیایی خاص خود، MEA در تصفیه گاز، شوینده‌ها، صنایع نفت و گاز، افزودنی‌های بتن، تولید کاتالیزور و محصولات مراقبت شخصی کاربرد فراوان دارد.
ساختار مونو اتانول آمین
- فرمول IUPAC: 2-Aminoethan-1-ol (۲-آمینواتان-۱-اول)
- ساختار مولکولی: مولکولی دو عاملی با گروه‌های –NH₂ و –OH
- خانواده شیمیایی: ساده‌ترین عضو اتانول‌آمین‌ها (Ethanolamines)
ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی مونو اتانول آمین
- ظاهر: مایع ویسکوز، بی‌رنگ، بوی آمونیاکی
- چگالی (20 °C): ۱.۰۱۱۷ g/cm³
- نقطه ذوب: ۱۰.۳ °C
- نقطه جوش: ۱۷۰ °C
- فشار بخار (20 °C): حدود 64 Pa
- pKa (25 °C): ۹.۵۰
- حلالیت در آب: کاملاً محلول در آب و الکل‌ها
- ویسکوزیته (20 °C): ۲۳.۲ mPa·s
- ضریب شکست نور (nD): ۱.۴۵۳۹
مزایای مونو اتانول آمین
- جذب مؤثر گازهای اسیدی (CO₂ و H₂S) در واحدهای تصفیه گاز (Amine Gas Treating)
- عملکرد به عنوان خنثی‌کننده و امولسیفایر قابل تنظیم در شوینده‌ها و محصولات آرایشی–بهداشتی
- استفاده به عنوان واسطه شیمیایی در تولید پلیمرها، داروها، رنگ‌ها و رزین‌ها
- کاتالیزور در ساخت فوم‌های پلی‌یورتان و برخی واکنش‌های صنعتی
معایب و محدودیت‌های مونو اتانول آمین
- خورندگی و تحریک‌کنندگی بالا: تماس مستقیم باعث سوختگی پوست و چشم می‌شود.
- بخارات محرک: استنشاق بخارات می‌تواند باعث تحریک دستگاه تنفسی شود؛ مواجهه مزمن خطرناک است.
- سمیت خوراکی: LD₅₀ خوراکی در موش ≈ 3320 mg/kg (سمیت متوسط)
- خطرات زیست‌محیطی: برای آبزیان مضر است؛ بنابراین قبل از دفع باید خنثی‌سازی یا رقیق‌سازی شود.
کاربردهای مونو اتانول آمین
- تصفیه گاز (Gas Sweetening): حذف CO₂ و H₂S از گاز طبیعی، گازهای فرآیندی و دودکش نیروگاه‌ها
- شوینده‌ها و پاک‌کننده‌ها: به عنوان عامل امولسیون‌کننده و تنظیم‌کننده pH در شوینده‌های صنعتی، آرایشی و خانگی
- صنعت بتن: افزودنی برای بهبود روانی بتن و کاهش نفوذپذیری
- واسطه شیمیایی: در تولید EDTA، داروها، رنگ‌ها، رزین‌ها و سورفکتانت‌ها
ایمنی و نگهداری مونو اتانول آمین
- کلاس خطر GHS:
- H314: ایجاد سوختگی شدید پوست و آسیب چشمی
- H335: تحریک سیستم تنفسی
- تجهیزات حفاظت فردی (PPE):
- لباس مقاوم در برابر مواد شیمیایی
- دستکش نیتریل
- عینک ایمنی یا شیلد محافظ چشم
- ماسک تنفسی در محیط‌های بسته
- شرایط انبارداری:
- محیط خشک، خنک و دارای تهویه مناسب
- دور از منابع حرارت، جرقه و اکسیدکننده‌ها
- ظروف محکم و دربسته با برچسب واضح
- اقدامات اضطراری:
- تماس پوستی ← شست‌وشوی فوری با آب فراوان
- تماس چشمی ← شست‌وشوی حداقل ۱۵ دقیقه + مراجعه پزشکی
- استنشاق ← انتقال فرد به هوای تازه
- نشت یا ریزش ← جمع‌آوری با مواد جاذب خشک و جلوگیری از انتشار بخار
هیدروکسید پتاسیم %90
هیدروکسید پتاسیم (KOH) که با نام پتاس کاستیک یا Potash Lye نیز شناخته می‌شود، یک باز معدنی بسیار قوی و پرکاربرد است. این ماده در گریدهای مختلف از جمله ٪90 جامد (به‌صورت Flake یا Pellet) و محلول %45 عرضه می‌شود.
فرم جامد ۹۰٪، جامد سفیدرنگ، بی‌بو، کریستالی و شدیداً جاذب رطوبت بوده و در صنایع گسترده‌ای از تولید باتری تا کشاورزی و شوینده‌ها استفاده می‌شود.
ساختار شیمیایی هیدروکسید پتاسیم %90
- نام شیمیایی: Potassium Hydroxide
- فرمول شیمیایی: KOH
- شماره CAS: 1310-58-3
- ساختار: یونی – شامل یون‌های K⁺ و OH⁻
- وزن مولکولی: 56.11 g/mol
- شکل بلوری: کریستالی سفید، بی‌بو، جاذب رطوبت (Hygroscopic) و همچنین دارای خاصیت جذب CO₂ از هوا
- شماره EC: 215-181-3
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی هیدروکسید پتاسیم %90
-
- حالت فیزیکی: جامد (Flake / Pellet) – سفید رنگ
- خلوص: حداقل 90% (گرید صنعتی)
- چگالی (در 20°C): 2.12 g/cm³
- نقطه ذوب: 360°C (با تجزیه جزئی در دماهای بالا)
- نقطه جوش: 1320°C (تجزیه در دمای بالا، قبل از تبخیر کامل)
- pH محلول آبی 1%: حدود 13.5 – 14 (در 25°C)
- حلالیت در آب (20°C): بسیار بالا – حدود 1100 g/L (واکنش شدیداً گرمازا)
- واکنش با آب: شدیداً گرمازا (Exothermic)
- انحلال‌پذیری در اتانول: بالا (برخلاف NaOH)
- فشار بخار: صفر (غیر فرار)
کاربردهای هیدروکسید پتاسیم %90
- صنایع شوینده:
- تولید مایع ظرفشویی و صابون مایع پتاسیمی
- جایگزین NaOH در برخی شوینده‌های ملایم‌تر
- صنایع غذایی (E525):
- تنظیم‌کننده pH (Food Grade)
- نرم‌کردن زیتون، تهیه نوشیدنی‌های قلیایی
- صنایع شیمیایی:
- سنتز ترکیبات پتاسیمی
- تولید باتری‌های قلیایی
- تهیه کودهای پتاس بالا (K₂CO₃ و K₃PO₄)
- کشاورزی:
- ساخت محلول‌های تقویتی و کنترل آفات با pH قلیایی
- متالورژی و باتری‌سازی:
- الکترولیت در باتری‌های Ni-Cd و Ni-MH
- تمیزکننده سطوح فلزی و حذف سولفور
مزایای هیدروکسید پتاسیم %90
- باز قوی‌تر نسبت به سدیم هیدروکسید در برخی واکنش‌ها
- انحلال سریع و کامل در آب و الکل
- مناسب برای واکنش‌هایی که نیاز به یون پتاسیم دارند
- قابلیت حمل و ذخیره‌سازی آسان در حالت جامد
معایب هیدروکسید پتاسیم %90
- قیمت بالاتر نسبت به NaOH
- خورندگی شدید برای پوست، چشم و فلزات سبک
- جاذب شدید رطوبت → نیازمند بسته‌بندی ضد رطوبت و محیط خشک
- واکنش گرمازا با آب → ریسک پاشش و سوختگی
ایمنی و نگهداری هیدروکسید پتاسیم %90
- طبقه‌بندی GHS: H314: ایجاد سوختگی شدید پوست و آسیب جدی به چشم (Skin Corr. 1A)
- PPE مورد نیاز: دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی، شیلد محافظ، ماسک گردوغبار
- تماس با پوست / چشم: شست‌وشوی فوری با آب سرد به مدت حداقل 15 دقیقه و مراجعه به پزشک
- واکنش با آب: شدیداً گرمازا – احتمال پاشش یا جوشش ناگهانی
- شرایط نگهداری: مکان خشک، خنک، با تهویه مناسب، دور از رطوبت و CO₂
- بسته‌بندی صنعتی: کیسه‌های لمینت‌شده 25 کیلوگرمی، درام فلزی یا بشکه HDPE درب‌بندی‌شده
- ناسازگاری شیمیایی: اسیدهای قوی، فلزات سبک (آلومینیوم، روی)، مواد آلی کلردار