دیپا 85%
دیاتانولآمین (Diethanolamine یا DEA) یک آمین ثانویه با فرمول شیمیایی C₄H₁₁NO₂ و غلظت ۸۵٪ در بازار عرضه میشود. این مایع بیرنگ تا زرد روشن دارای بویی شبیه آمونیاک است و بهطور گسترده در صنایع رزینسازی، تصفیه گاز، شوینده، رنگ، فارماسی و افزودنیهای صنعتی کاربرد دارد. در فرآیندهای صنعتی بهعنوان عامل تنظیم pH، کاتالیزور، عامل معادلسازی و امولسیفایر مورد استفاده قرار میگیرد.
ساختار شیمیایی دیپا 85%
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO₂
-
وزن مولکولی: 105.14 g/mol
-
ساختار: دارای دو گروه -OH و یک گروه آمین. بهصورت بلورهای دلیسنسنت که پس از ذوب به مایع ویسکوز تبدیل میشود.
ویژگیهای دیپا 85%
ویژگی | مقدار / توضیح |
---|---|
حالت فیزیکی | مایع ویسکوز یا کریستال ذوبشدنی |
رنگ | بیرنگ تا زرد روشن (≤ 15 APHA) |
بوی | آمونیاکی / ماهی |
چگالی (20 °C) | 1.09 g/mL |
نقطه ذوب | ≈ 28 °C |
نقطه جوش | ≈ 268 °C در فشار اتمسفریک |
ویسکوزیته (30 °C) | ≈ 352 cP |
فشار بخار (20 °C) | < 0.01 mmHg (~0.00037 hPa) |
حلالیت در آب | کاملاً حلشدنی |
ضریب شکست | n_D ≈ 1.477 |
pKa (25 °C) | ≈ 8.9 |
محدوده انفجار | 1.6–9.8٪ (حجم نسبت به هوا) |
پخش اکوتوکسیسیته | مضر برای آبزیان با تأثیر طولانیمدت |
مزایای دیپا 85%
-
دو عملکردی: هم گروه آمینی، هم الکلی برای واکنشهای متنوع
-
تنظیم کننده pH و کاتالیزور در تولید رزینها، کف پلییورتان، شوینده، سموم کشاورزی و محصولات آرایشی
-
حلالیت بالا در آب و بسیاری حلالهای قطبی؛ امکان مخلوطپذیری در فرمولاسیونهای مختلف
-
قابلیت حذف گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در فرآیندهای تصفیه گاز
معایب دیپا 85%
-
خورنده برای پوست و چشم؛ خطر سوختگی شیمیایی و آسیب عضو
-
سمیت مخاطرهآمیز در تماس یا استنشاق مزمن؛ ممکن است به کبد، کلیه و خون آسیب برساند. LD₅₀ خوراکی حدود 1.6 g/kg در موش
-
آسیب محیطزیستی به آبزیان؛ قبل از دفع، باید کاملاً رقیق یا خنثی شود
-
عدم سازگاری با مواد دیگر مانند اسیدهای قوی، اکسیدکنندهها و کلریدهای اسیدی – واکنش گرمازا دارد.
کاربردهای دیپا 85%
-
گاز شیرینکن برای حذف CO₂/H₂S
-
صنایع رنگ، رزین و چسب: بهعنوان عامل کاتالیزور و پایداریکننده
-
صنایع شوینده و محصولات مراقبت شخصی
-
آرایشی / دارویی: در تولید نرمکنندهها و امولسیفایرها
-
شیمی کشاورزی: بهعنوان واسطه تولید کودها و حلالهای کنترلشده
-
صنایع عکاسی و بتنسازی: حضور در امولسیونها و افزودنیهای بتن.
ایمنی دیپا 85%
-
خطرات: محرک قوی پوست و چشم، قابل جذب پوستی و استنشاق، آسیبزننده به اعضا بدن، خطر برای آبزیان مواد حفاظتی (PPE):
-
دستکش مقاوم شیمیایی، لباس محافظ، عینک ایمنی یا شیلد
-
در محیط بسته: تهویه مناسب یا ماسک فیلتردار (PV2/P3)
-
-
انبارداری: محل خشک، خنک، دور از اسید، اکسیدکننده و فضای تهویهدار؛ دمای پایینتر از نقطه ذوب نگهداری شود. بستهبندی محکم نگهداری شود.
-
اقدامات اضطراری:
-
تماس پوستی: شستشوی سریع با آب و صابون
-
تماس چشم: شستشو حداقل ۱۵ دقیقه و انتقال به پزشک
-
استنشاق: انتقال فرد به هوای تازه و استفاده از اکسیژن اگر لازم باشد.
-
دفع پسماند: طبق مقررات محیطزیستی بررسی شده و استفاده از روشهای مجاز دفع.
-
روغن کرچک
روغن کرچک یک روغن گیاهی استخراجشده از دانه گیاه Ricinus communis است. با فرمول دقیق چربیهای triglyceride، حاوی حدود ۹۰٪ اسید ریسینولئیک بوده و بهعلت گروه –OH روی کربن دوازدهم، از سایر روغنهای گیاهی از نظر فعل و انفعالات شیمیایی متمایز است.
در بازار صنعتی جهانی، روغن کرچک بهعنوان ماده اولیه کلیدی در ساخت واکس، روانکننده و صابون تولید میشود، علاوه بر کاربرد در صنایع آرایشی، دارویی و شیمیایی
ساختار روغن کرچک
-
مجموعهای از تریگلیسریدها که عمدتاً اسید ریسیـنولئیک (۱۲‑هیدروکسی اسید چرب ۱۸ کربنه) را شامل میشود
-
فرمول حدودی: C₅₇H₁₀₄O₉ برای تریاستر حلقوی
-
ساختار قطبی بهواسطه حضور گروه هیدروکسیل (–OH) بر زنجیره λ‑۹ .
ویژگیهای روغن کرچک
ویژگی | مقدار / توضیح |
---|---|
ظاهر | مایع روغنی بیرنگ تا زرد کمرنگ |
چگالی (۲۵ °C) | ≈ 0.961 g/cm³ |
رنگ | رنگپذیری APHA ≤ 10–50 |
بو | مشخص، شبیه روغن گیاهی |
نقطه ذوب | حدود –۱۸ تا –۱۰ °C |
نقطه جوش | ≈ ۳۱۳ °C (دمای تجزیه) |
ویسکوزیته (25 °C) | ≈ 600–800 cSt |
فشار بخار | بسیار کم، تبخیرپذیری پایین |
حلالیت | مخلوط در الکلها، تقریباً نامحلول در آب |
pH | خنثی (~7) |
مزایای روغن کرچک
-
ویسکوزیته بالا و روانکنندگی عالی حتی در دمای پایین
-
مقاومت حرارتی بالا و استفاده در پلییورتان و ترکیبات نساجی
-
قطبی بودن امکان واکنش بهعنوان پایههای شیمیایی (مثلاً تولید اسید سباسیک، اپوکسیدها، استرها) دارد
-
در ساخت روانکنندههای صنعتی، عایق، لاتکس طبیعی، صابون و آرایشی کاربرد گسترده دارد
معایب روغن کرچک
-
ممکن است آلرژن یا سمی برای برخی افراد حساس دانه گیاه باشد؛ اما در روغن معمولاً فاقد ریسین است
-
قابل اشتعال در دماهای بالا؛ احتیاط در دمای نگهداری و حمل لازم است
-
نامحلولی در آب ممکن است در برخی فرمولاسیونهای آبی محدودیت ایجاد کند
-
احتمال فساد اکسیداتیو در صورت نگهداری در نور و هوا
کاربردهای روغن کرچک
-
صنعت پلییورتان و لاتیمنیترها: ساخت چسب، فوم، رزین و رنگ
-
روغن موتور و گریس صنعتی: بهعنوان پایدارکننده و افزودنی افزاینده وزن مولکولی
-
صنایع آرایش و بهداشتی: مرطوبکننده، پاککننده و کاهشدهنده ویسکوزیته
-
بازرسان غذایی و مواد افزودنی: استفاده محدود در خوراک و نگهداری مواد غذایی
-
صنایع نفت، رنگ و چاپ: بهعنوان حلال یا حامل مواد شیمیایی
ایمنی و نگهداری روغن کرچک
-
سطح خطر: طبق GHS غیرخطرناک (No GHS hazards)؛ سمی نیست اما قابل احتراق است و خطر نشت ممکن است لغزندگی ایجاد کند
-
PPE پیشنهادی:
-
دستکش مقاوم شیمیایی
-
عینک ایمنی
-
لباس محافظ برای جلوگیری از لغزندگی
-
-
شرایط نگهداری:
-
محیط خشک، خنک (۱۵–۲۵ °C)، دور از نور مستقیم
-
دور از منابع حرارتی، اکسیدکنندهها و شعله باز
-
-
اقدامات اضطراری:
-
در صورت تماس با پوست یا چشم: شستوشوی فوری با آب
-
نشت را با ماده جذبکننده خشک جمعآوری و دفع شود
-
در صورت آتشسوزی: استفاده از کپسول CO₂، پودر یا اسپری آب با فشار کم
-
سوربیتان تری استئارات
سوربیتان تری استئارات (Sorbitan tristearate) یک ترکیب شیمیایی آلی است که در دسته امولسیفایرهای غیر یونی قرار میگیرد. این ماده از واکنش سوربیتول با اسید چرب استئاریک حاصل میشود و به دلیل ویژگیهای پایدارکنندگی و قابلیت ایجاد امولسیون، در صنایع مختلف مانند غذایی، دارویی و آرایشی کاربرد گستردهای دارد.
ساختار شیمیایی سوربیتان تری استئارات
سوربیتان تری استئارات دارای فرمول شیمیایی C₆₀H₁₁₀O₈ بوده و شامل سه گروه استئارات متصل به یک مولکول سوربیتان است. این ساختار موجب میشود ماده خاصیت لیپوفیل (محلول در روغن) داشته باشد و در کنار سایر امولسیفایرها ترکیبهای پایدار ایجاد کند.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی سوربیتان تری استئارات
-
ظاهر فیزیکی: پودر سفید تا کرم رنگ یا گرانول
-
چگالی: حدود 0.95 – 1 g/cm³
-
نقطه ذوب: در محدوده 50 – 55°C
-
حلالیت در آب: عملاً نامحلول در آب، محلول در روغنها و برخی حلالهای آلی
-
HLB: حدود 2.1 (مناسب برای امولسیونهای W/O)
-
پایداری حرارتی: در برابر دما و pH متعادل پایدار است
کاربردهای سوربیتان تری استئارات
-
صنایع غذایی: به عنوان امولسیفایر و پایدارکننده در تولید شکلات، مارگارین، کیک و بیسکویت
-
صنایع دارویی: کمک به فرمولاسیون کپسولهای نرم ژلاتینی و کرمهای دارویی
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: تثبیتکننده در لوسیونها، کرمهای مرطوبکننده و محصولات آرایشی روغنی
-
صنایع پلاستیک و پلیمر: به عنوان روانکننده و ضدالکتریسیته ساکن
معایب سوربیتان تری استئارات
-
نامحلول در آب و نیاز به ترکیب با سایر امولسیفایرها برای ایجاد عملکرد بهتر
-
در برخی فرمولاسیونها، مصرف بیش از حد میتواند بر طعم مواد غذایی اثر بگذارد
-
حساسیت برخی افراد به ترکیبات مشتق شده از اسیدهای چرب
مزایای سوربیتان تری استئارات
-
ایجاد امولسیونهای پایدار در سیستمهای روغنی
-
استفاده گسترده در صنایع مختلف به دلیل چندکاره بودن
-
ایمنی بالا در مصرف غذایی و دارویی طبق استانداردهای بینالمللی
-
بهبود بافت و ماندگاری محصولات غذایی
-
سازگاری عالی با سایر سوربیتان استرها مانند سوربیتان مونو استئارات و سوربیتان مونولئات
ایمنی و نگهداری سوربیتان تری استئارات
-
این ماده در دسته ترکیبات ایمن برای مصرف غذایی (GRAS) توسط سازمان FDA قرار گرفته است.
-
هنگام نگهداری، باید در محیطی خشک، خنک و به دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد.
-
بستهبندی استاندارد در کیسهها یا بشکههای 25 کیلوگرمی صورت میگیرد.
-
در صورت تماس مستقیم با چشم یا پوست، شستوشوی سریع با آب توصیه میشود.
سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
سوربیتان مونو اولئات اسپان 80 یکی از مهمترین سورفکتانتهای غیر یونی است که به عنوان امولسیفایر در صنایع مختلف بهویژه دارویی، آرایشی و غذایی کاربرد گستردهای دارد. این ماده به دلیل خاصیت امولسیونکنندگی و پایداری بالا، انتخابی ایدهآل برای ترکیباتی است که نیاز به حفظ یکنواختی و ثبات در فرمولاسیون دارند.
ساختار شیمیایی سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
سوربیتان مونو اولئات اسپان 80 با فرمول شیمیایی C₂₄H₄₄O₆ و شماره CAS 1338-43-8 شناخته میشود. این ترکیب از استری شدن سوربیتول (Sorbitol) با اسید اولئیک (Oleic Acid) بهدست میآید. ساختار آن شامل یک زنجیره هیدروکربنی بلند و گروههای عاملی است که خاصیت آبدوست و چربیدوست را به صورت همزمان در ترکیب ایجاد میکنند.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
-
ظاهر فیزیکی: مایع غلیظ به رنگ زرد مایل به قهوهای
-
چگالی (در 20°C): حدود 0.99 g/cm³
-
نقطه ذوب: حدود 5°C-
-
حلالیت: نامحلول در آب ولی محلول در روغنها و حلالهای آلی؛ قابلیت تشکیل امولسیون پایدار در سیستمهای روغن در آب (O/W)
-
HLB (Hydrophilic-Lipophilic Balance): حدود 4.3 (مناسب برای امولسیون روغن در آب)
-
پایداری: مقاوم در برابر حرارت و pH خنثی
کاربردهای سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
سوربیتان مونو اولئات اسپان 80 به دلیل خواص ویژه خود در صنایع مختلف استفاده میشود:
-
صنایع دارویی: به عنوان امولسیفایر در داروهای تزریقی و محلولهای خوراکی
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: در تولید کرمها، لوسیونها، شامپوها و محصولات مراقبت از پوست
-
صنایع غذایی: به عنوان افزودنی مجاز برای بهبود بافت، یکنواختی و افزایش ماندگاری محصولات غذایی
-
صنایع شیمیایی و نفتی: در ساخت روانکنندهها و فرمولاسیونهای شیمیایی خاص
-
کشاورزی: در تولید سموم و کودهای مایع بهعنوان عامل پخشکننده
معایب سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
-
نامحلول بودن در آب ممکن است در برخی فرمولاسیونها محدودیت ایجاد کند
-
در دوزهای بالا میتواند باعث تحریکات پوستی یا گوارشی شود
-
حساس به شرایط قلیایی قوی
مزایای سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
-
خاصیت امولسیفایری قوی و پایدار
-
غیر سمی و دارای تأییدیه مصرف در صنایع دارویی و غذایی
-
قابلیت ترکیب با دیگر سورفکتانتها برای بهبود کارایی
-
پایداری بالا در برابر حرارت و شرایط محیطی
-
قیمت مقرونبهصرفه نسبت به کارایی
ایمنی و نگهداری سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
-
ایمنی: در صورت تماس با پوست و چشم، شستوشوی سریع توصیه میشود.
-
ذخیرهسازی: باید در ظروف دربسته، در محیط خشک و خنک و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
-
شرایط حمل: غیر خطرناک طبق مقررات حملونقل مواد شیمیایی، اما رعایت نکات استاندارد ایمنی الزامی است.
-
سازگاری: باید از تماس با مواد اکسیدکننده قوی جلوگیری شود
سوربیتان مونولئات
سوربیتان مونولئات یک سورفکتانت غیریونی پرکاربرد است که با نام تجاری اسپان 80 نیز شناخته میشود. این ترکیب شیمیایی از استری شدن سوربیتول و اسید اولئیک به دست میآید و به دلیل خاصیت امولسیونکنندگی، پخشکنندگی و پایدارسازی، در صنایع مختلف از جمله غذایی، دارویی، آرایشی و شیمیایی جایگاه ویژهای دارد.
ساختار شیمیایی سوربیتان مونولئات
سوربیتان مونولئات یک استر اسید چرب غیراشباع (اسید اولئیک) با مشتق سوربیتول است. این ترکیب دارای ساختاری غیریونی بوده و به دلیل داشتن گروههای آبگریز و آبدوست، توانایی ایجاد امولسیون آب در روغن (W/O) را دارد. فرمول شیمیایی آن C₂₄H₄₄O₆ است و وزن مولکولی حدود 428.62 g/mol دارد.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی سوربیتان مونولئات
-
ظاهر فیزیکی: مایع ویسکوز، زرد تا قهوهای مایل به قرمز
-
حلالیت در آب: عملاً نامحلول در آب ولی قابل حل در روغنها و حلالهای آلی
-
نقطه ذوب: حدود 5-10 درجه سانتیگراد
-
چگالی (در 20°C): حدود 0.986 g/cm³
-
HLB (Hydrophilic-Lipophilic Balance): حدود 4.3 → مناسب برای امولسیونهای آب در روغن
-
شماره CAS: 1338-43-8
کاربردهای سوربیتان مونولئات
سوربیتان مونولئات در طیف گستردهای از صنایع مورد استفاده قرار میگیرد:
-
صنایع غذایی: به عنوان امولسیفایر و پایدارکننده در تولید مارگارین، بستنی، شکلات و محصولات لبنی
-
صنایع دارویی: در فرمولاسیون کرمها، پمادها و داروهای تزریقی برای پایدارسازی امولسیونها
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: در تولید لوسیونها، کرمهای مرطوبکننده، شامپوها و محصولات آرایشی چرب
-
صنایع شیمیایی: به عنوان عامل مرطوبکننده، پایدارکننده رنگ و روانکننده در انواع فرایندهای صنعتی
-
کاربردهای خاص: در تولید امولسیونهای پایدار روغن در سوختها و روانکارها
معایب سوربیتان مونولئات
-
حلالیت پایین در آب که کاربرد آن را در برخی فرمولاسیونهای آبی محدود میکند.
-
در دوزهای بالا ممکن است باعث ایجاد مشکلات گوارشی یا حساسیت پوستی شود.
-
محدودیت مصرف در برخی محصولات غذایی بر اساس استانداردهای بینالمللی.
مزایای سوربیتان مونولئات
-
پایداری بالا در شرایط مختلف حرارتی و شیمیایی.
-
قابلیت ایجاد امولسیونهای پایدار آب در روغن.
-
سازگاری با سورفکتانتهای دیگر مانند پلیسورباتها برای تولید سیستمهای پیچیدهتر.
-
ایمن در مصرف کنترلشده و مورد تأیید سازمانهای بینالمللی مانند FDA و EFSA.
-
امکان استفاده در طیف وسیعی از صنایع، از غذایی تا دارویی و آرایشی.
ایمنی و نگهداری (HSE) سوربیتان مونولئات
-
ایمنی: سوربیتان مونولئات در دوزهای مجاز بیخطر شناخته میشود اما تماس مستقیم طولانیمدت با پوست و چشم میتواند باعث تحریک شود.
-
نگهداری:
-
در ظروف دربسته و مقاوم به نور نگهداری شود.
-
در دمای 15-30 درجه سانتیگراد ذخیره گردد.
-
از تماس با مواد اکسیدکننده قوی اجتناب شود.
-
-
حمل و نقل: مادهای غیرخطرناک محسوب میشود اما توصیه میشود هنگام کار از دستکش و عینک ایمنی استفاده شود.
جمعبندی سوربیتان مونولئات یا اسپان 80
سوربیتان مونولئات یا اسپان 80 یک امولسیفایر پرکاربرد و پایدار در صنایع مختلف است که به دلیل خواص منحصر به فرد خود، نقش مهمی در تولید محصولات غذایی، دارویی و آرایشی ایفا میکند. این ترکیب در کنار مزایای متعدد، نیازمند رعایت شرایط مصرف و نگهداری استاندارد است تا ایمنی و کارایی آن تضمین شود.