تری کلرواتیلن (Trichloroethylene) یک ترکیب شیمیایی آلی هالوژنه با فرمول مولکولی C₂HCl₃ است که به‌صورت مایع بی‌رنگ، فرّار و با بوی شیرین–کلروفرمی شناخته می‌شود. این ماده از کلرزنی استیلن یا اتیلن به دست می‌آید و به‌عنوان حلال صنعتی قوی، پاک‌کننده چربی‌های فلزی و ماده اولیه در تولید برخی ترکیبات شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل قدرت حلالیت بالا، پایداری شیمیایی و تبخیر سریع، تری کلرواتیلن در صنایع فلزکاری، خودروسازی، نساجی و تولید مواد شیمیایی اهمیت ویژه‌ای دارد.

ساختار شیمیایی تری کلرواتیلن

• فرمول مولکولی: C₂HCl₃

• جرم مولی: 131.39 گرم بر مول

• فرمول ساختاری: ClCH=CCl₂

• نوع ترکیب: هیدروکربن هالوژنه غیراشباع

• شکل و ظاهر: مایع شفاف و بی‌رنگ با بوی خاص

ساختار تری کلرواتیلن شامل یک پیوند دوگانه بین دو اتم کربن و سه اتم کلر متصل به آن‌ها است که به آن ویژگی‌های حلالیت بالا در ترکیبات آلی و پایداری شیمیایی می‌بخشد.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی تری کلرواتیلن

• حالت فیزیکی: مایع

• رنگ: بی‌رنگ

• بو: شیرین و شبیه کلروفرم

• نقطه جوش: حدود 87°C

• نقطه ذوب: حدود -86°C

• چگالی (در 20°C): حدود 1.46 گرم بر سانتی‌متر مکعب

• حلالیت در آب: کم (1 گرم در لیتر)، ولی در اغلب حلال‌های آلی مانند اتانول، اتر و کلروفرم محلول است

• قابلیت اشتعال: غیرقابل اشتعال، اما بخارات آن با حرارت تجزیه می‌شوند و گازهای سمی تولید می‌کنند

• پایداری: پایدار در شرایط عادی، اما در حضور رطوبت و فلزات قلیایی ممکن است تجزیه شود

کاربردهای تری کلرواتیلن

1. صنایع فلزکاری: به‌عنوان حلال قوی برای چربی‌زدایی قطعات فلزی قبل از آبکاری یا رنگ‌کاری.

2. صنعت خودروسازی: پاک‌کردن قطعات موتور، گیربکس و اجزای مکانیکی.

3. صنایع نساجی: به‌عنوان حلال در فرایند تمیزکاری و آماده‌سازی الیاف.

4. تولید ترکیبات شیمیایی: ماده اولیه در ساخت هیدروفلوروکربن‌ها (HFCs) و سایر مواد هالوژنه.

5. صنایع رنگ و رزین: حل کردن رزین‌ها و پاک‌کردن ابزارها و تجهیزات.

6. کاربردهای ویژه آزمایشگاهی: در استخراج و تمیزکاری نمونه‌ها.

معایب تری کلرواتیلن

• اثرات سمی بر سیستم عصبی و کبد در تماس یا استنشاق طولانی‌مدت.

• اثرات احتمالی سرطان‌زایی در مواجهه‌های مزمن.

• تجزیه حرارتی و تولید گازهای سمی (فسژن، کلرید هیدروژن).

• محدودیت‌های استفاده در صنایع غذایی و دارویی به دلیل الزامات ایمنی.

• نیاز به مدیریت دقیق در دفع پسماند و بخارات.

مزایای تری کلرواتیلن

• قدرت حلالیت بسیار بالا برای روغن‌ها، گریس‌ها و بسیاری از ترکیبات آلی.

• پایداری شیمیایی در شرایط معمول انبارداری.

• غیرقابل اشتعال بودن که خطر آتش‌سوزی را کاهش می‌دهد.

• تبخیر سریع و عدم باقی‌ماندن اثرات روغنی روی سطح.

• قابلیت استفاده مجدد پس از تقطیر و بازیافت.

ایمنی و نگهداری تری کلرواتیلن

• تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک فیلتر دار برای جلوگیری از استنشاق بخارات.

• تهویه مناسب: کار در محیط‌های دارای سیستم تهویه قوی به‌منظور کاهش غلظت بخارات در هوا.

• انبارداری: نگهداری در ظروف فلزی یا شیشه‌ای دربسته و مقاوم به خوردگی، در مکان خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید.

• حمل‌ونقل: رعایت مقررات بین‌المللی حمل مواد شیمیایی خطرناک (UN 1710).

• واکنش‌پذیری: دور نگه‌داشتن از مواد اکسیدکننده قوی و فلزات قلیایی.

• مدیریت پسماند: بازیافت از طریق تقطیر یا دفع طبق دستورالعمل‌های زیست‌محیطی.

حلال نفتی 50 یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین حلال‌های صنعتی است که در صنایع مختلف به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی ویژه خود استفاده می‌شود. این ماده از هیدروکربن‌های سبک نفتی تشکیل شده و به‌عنوان حلالی با نقطه جوش متوسط شناخته می‌شود. حلال نفتی 50 در فرایندهای رنگ‌سازی، صنایع شیمیایی، تمیزکاری و تولید چسب کاربرد گسترده دارد و به دلیل پاک‌کنندگی قوی و تبخیر مناسب، محبوبیت بالایی در بازار مواد اولیه صنعتی دارد.

ساختار شیمیایی حلال نفتی 50

حلال نفتی 50 ترکیبی از هیدروکربن‌های آلیفاتیک و آروماتیک با زنجیره‌های کربنی متوسط است. این حلال عمدتاً شامل پارافین‌ها، نافتن‌ها و مقادیری از آروماتیک‌ها می‌باشد. فرمول شیمیایی مشخص و یکتایی ندارد زیرا ترکیبی از چندین هیدروکربن مختلف است اما به طور کلی می‌توان آن را به عنوان مخلوطی از هیدروکربن‌های C7 تا C12 توصیف کرد. ساختار مولکولی این حلال باعث می‌شود که خاصیت انحلال‌پذیری قوی در مواد چربی، رزین‌ها و رنگ‌ها داشته باشد و در عین حال از تبخیر مناسبی برخوردار باشد.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی

• ظاهر: مایع بی‌رنگ و شفاف

• بو: بوی ملایم نفتی، نه چندان زننده

• نقطه جوش: حدود 140 تا 220 درجه سانتی‌گراد (بسته به ترکیب دقیق)

• چگالی: تقریباً 0.75 تا 0.80 گرم بر سانتی‌متر مکعب

• حلالیت: نامحلول در آب، حلال قوی برای چربی‌ها، رزین‌ها، و بسیاری از مواد آلی

• نقطه اشتعال: حدود 40 تا 60 درجه سانتی‌گراد

• پایداری شیمیایی: مقاوم در برابر واکنش‌های شیمیایی در شرایط معمولی، اما قابل اشتعال و باید با احتیاط نگهداری شود.

کاربردهای حلال نفتی 50

حلال نفتی 50 به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خاص خود در صنایع مختلف کاربرد دارد:

• صنایع رنگ و رزین: به عنوان حلال برای رقیق‌سازی رنگ‌ها، لاک‌ها و رزین‌ها

• تمیزکاری صنعتی: در پاک‌کردن قطعات صنعتی و حذف چربی و روغن‌ها

• تولید چسب: به عنوان جزء تشکیل‌دهنده در فرمولاسیون چسب‌های صنعتی

• صنایع چاپ: در فرآیندهای چاپ و رقیق‌سازی مرکب‌ها

• تولید مواد شیمیایی: به عنوان حلال واکنش‌ها در صنایع شیمیایی و دارویی

• صنایع خودرو: در تمیزکاری قطعات و روغن‌زدایی

• صنایع نساجی: در رقیق‌سازی و پاک‌سازی رنگ‌ها

معایب حلال نفتی 50

• قابلیت اشتعال بالا: یکی از معایب مهم این ماده، خطر آتش‌سوزی و انفجار در شرایط نامناسب نگهداری است.

• آسیب به سلامت: تماس طولانی‌مدت یا استنشاق بخارات آن ممکن است موجب تحریک سیستم تنفسی، سردرد و حالت تهوع شود.

• آلودگی محیط زیست: در صورت رهاسازی غیر اصولی می‌تواند به آلودگی خاک و منابع آبی منجر شود.

مزایای حلال نفتی 50

• قدرت حلالیت بالا: قادر به حل انواع چربی‌ها، رزین‌ها و رنگ‌ها به خوبی است.

• تبخیر کنترل‌شده: نسبت به حلال‌های سبک‌تر تبخیر آهسته‌تری دارد که کاربری را آسان‌تر می‌کند.

• قیمت مناسب: به نسبت حلال‌های مشابه اقتصادی‌تر است.

• سازگاری با تجهیزات: کمتر باعث خوردگی و آسیب به ابزارهای صنعتی می‌شود.

• قابلیت استفاده در طیف وسیع: به خاطر ترکیب چندگانه‌اش، در صنایع مختلف بسیار کاربردی است.

ایمنی و نگهداری حلال نفتی 50

برای استفاده ایمن از حلال نفتی 50 توجه به نکات زیر ضروری است:

• نگهداری در محل خشک و خنک: دور از منابع حرارت و شعله باز باید نگهداری شود.

• تهویه مناسب: محیط کار باید به خوبی تهویه شده تا از تجمع بخارات جلوگیری شود.

• استفاده از تجهیزات حفاظتی: نظیر دستکش، عینک ایمنی و ماسک مخصوص برای جلوگیری از تماس مستقیم و استنشاق.

• دور از مواد اکسیدکننده: باید از تماس با مواد اکسیدکننده قوی پرهیز کرد تا خطر واکنش‌های ناخواسته کاهش یابد.

• حمل و نقل اصولی: استفاده از ظروف استاندارد و مقاوم در برابر نشت و تبخیر.