اتوکسی پروپانول

-اتوکسی-۲-پروپانول (Ethoxypropanol)، یک حلال بی‌رنگ، شفاف و با بوی ملایم اترمانند است. به‌دلیل داشتن هم‌زمان گروه‌های قطبی (–OH) و غیرقطبی (–O–CH₂CH₃)، این ترکیب در دسته گلیکول‌اترهای تک‌عاملی قرار دارد و در صنایع رنگ، پوشش، چاپ، مواد شوینده، رزین و آرایشی-بهداشتی به‌عنوان حلال مؤثر با ویژگی تبخیر کنترل‌شده استفاده می‌شود.

ساختار شیمیایی اتوکسی پروپانول

• فرمول مولکولی: C₅H₁₂O₂ 
• فرمول ساختاری:  CH₃–CH(OCH₂CH₃)–CH₂–OH
• نام IUPAC:  1-Ethoxy-2-propanol
• نوع ترکیب: گلیکول‌اتر تک‌عاملی با گروه –OH و شاخه –O–CH₂CH₃، مناسب برای حل همزمان ترکیبات قطبی و غیرقطبی 

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اتوکسی پروپانول

• ظاهر فیزیکی: مایع بی‌رنگ تا زرد بسیار کم‌رنگ با بوی اتر مانند 
• نقطه جوش: حدود 132 °C 
• ضریب شکست نور: ≈ 1.4065–1.407 
• نقطه اشتعال:  ≈ 38.5–42 °C (closed cup)

کاربردهای اتوکسی پروپانول

صنایع رنگ و رزین:

• به‌عنوان حلال با سرعت تبخیر متوسط برای رنگ‌های پایه‌آبی و پایه‌حلال
• بهبود جریان‌پذیری، یکنواختی سطح و براقیت پوشش‌ها
• کاهش کشش سطحی رنگ برای افزایش چسبندگی به سطوح

صنایع چاپ و جوهر:

• حامل رنگ‌دانه و حلال در جوهر چاپ (Inkjet، Screen، Flexo  و  Gravure)
• کنترل سرعت خشک‌شدن و جلوگیری از گرفتگی نازل‌ها، به‌ویژه در چاپگرهای جوهرافشان حرارتی
• بهبود وضوح چاپ و جلوگیری از ته‌نشینی رنگ‌دانه‌ها

مواد شوینده و تمیزکننده صنعتی:

• حلال برای چربی‌زدایی سطوح فلزی، شیشه و پلاستیک
• کاربرد در پاک‌کننده‌های نیمه‌فرار و غیرخورنده، به دلیل بوی ملایم و سمیت نسبتاً پایین
• جایگزین مؤثر برای گلیکول‌اترهای سنگین‌تر در محصولات دوست‌دار محیط زیست

صنایع آرایشی و بهداشتی (محدود و تحت نظارت):

• در فرمولاسیون برخی محصولات مو و پوست به عنوان حامل یا همگن‌کننده ترکیبات معطر یا فعال
• استفاده محدود به دلیل پتانسیل تحریک پوستی در دوزهای بالا
• باید با استانداردهای IFRA و REACH مطابقت داشته باشد

فرمولاسیون‌های کشاورزی و آفت‌کش‌ها:

• بهبود پخش‌پذیری و انحلال ترکیبات فعال در محلول‌های اسپری‌شونده
• افزایش جذب برگی و کاهش کشش سطحی در فرمولاسیون سموم و کودهای مایع

مزایای اتوکسی پروپانول

• حلالیت دوگانه: مناسب برای ترکیبات قطبی و غیرقطبی
• تبخیر متوسط: کنترل‌پذیری خشک‌شدن در کاربردهای پوشش
• سازگاری بالا با آب و حلال‌های آلی
• پایداری شیمیایی و فیزیکی در محیط‌های فرمولاسیون
• کاهش تنش سطحی و بهبود ویژگی روان‌کنندگی سیستم‌های شیمیایی

معایب و محدودیت‌های اتوکسی پروپانول

• قابل اشتعال – نیاز به تهویه و ذخیره‌سازی ایمن با فاصله از منابع گرما
• تحریک‌پذیری پوست و چشم در تماس مستقیم
• استنشاق بخارات در سطوح بالا موجب عوارض ریوی و عصبی می‌شود – الزام به رعایت استاندارد OSHA
• در محصولات خوراکی یا آرایشی نیازمند گرید ویژه و خلوص بالا

ایمنی و نگهداری اتوکسی پروپانول

از نظر ایمنی، این ماده باید با احتیاط حمل و استفاده شود؛ زیرا بخارات آن می‌تواند موجب تحریک چشم، پوست و دستگاه تنفسی گردد. تماس طولانی‌مدت با پوست ممکن است موجب خشکی یا التهاب شود.

نکات ایمنی و نگهداری:

• در محیطی خنک، خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری شود.

• از منابع جرقه و شعله باز دور باشد (قابل اشتعال است).

• استفاده از دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک تنفسی مناسب توصیه می‌شود.

• ظروف نگهداری باید در بسته و مقاوم به حلال باشند تا از نشت بخار و تبخیر جلوگیری شود.