آمونیوم استات
آمونیوم استات با فرمول شیمیایی CH₃COONH₄، نمک حاصل از واکنش بین اسید استیک و آمونیاک است. این ماده به صورت جامد کریستالی سفید رنگ، هیگروسکوپیک (جاذب رطوبت) و دارای بوی خفیف آمونیاک به دلیل تجزیه جزئی وجود دارد. این ترکیب از یک اسید ضعیف (اسید استیک) و یک باز ضعیف (آمونیاک) مشتق شده و به همین دلیل در محلول آبی خاصیت بافری دارد.
ساختار آمونیوم استات
آمونیوم استات یک ترکیب یونی است که از کاتیون آمونیوم (NH₄⁺) و آنیون استات (CH₃COO⁻) تشکیل شده است. یون استات دارای رزونانس بین دو اتم اکسیژن است که باعث پایداری نسبی آن می‌شود.
فرمول شیمیایی: CH₃COONH₄
ویژگی‌های آمونیوم استات
- ظاهر: پودر کریستالی سفید، شفاف یا گرانول
- حلالیت: بسیار محلول در آب و اتانول؛ کمی محلول در استون
- جاذب رطوبت: به‌راحتی رطوبت هوا را جذب می‌کند
- نقطه ذوب: حدود 114 °C؛ در اثر حرارت به اسید استیک و آمونیاک تجزیه می‌شود
- چگالی: حدود 1.07 g/cm³ در 25 °C (معادل 1070 kg/m³ در واحد SI)
- pH (محلول آبی): تقریباً خنثی، بین 6.5 تا 7.5 بسته به غلظت
- فشردگی‌پذیری: قابل فشرده‌سازی
- بی‌رنگ: محلول‌های آن معمولاً شفاف و بی‌رنگ هستند
کاربردهای آمونیوم استات
آمونیوم استات به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی خود، در طیف وسیعی از صنایع و کاربردها مورد استفاده قرار می‌گیرد:
صنایع غذایی:
- به‌عنوان افزودنی غذایی (کد E264)
- تنظیم‌کننده اسیدیته (بافر) و نگهدارنده در برخی مواد غذایی
آزمایشگاه و تحقیقات:
- بافر pH : در بیوشیمی، شیمی تجزیه و زیست‌شناسی مولکولی برای حفظ pH در واکنش‌ها و آنزیم‌ها (مثلاً در استخراج DNA و خالص‌سازی پروتئین‌ها)
- کروماتوگرافی: به‌عنوان بافر یا فاز متحرک در HPLC و طیف‌سنجی جرمی، به دلیل خاصیت فرار بودن
- تشخیص میکروبی
- کاربردهای زیستی: در برخی موارد در محیط‌های رشد باکتریایی خاص. (هرچند در منابع عمومی کمتر به این کاربرد اشاره شده است)
صنایع داروسازی:
- در تولید برخی داروها و محلول‌های تزریقی
- در سنتز ترکیبات آلی دارویی
صنایع نساجی:
- در فرایندهای چاپ و رنگرزی پارچه به‌عنوان عامل کمکی
صنایع شیمیایی:
- به‌عنوان منبع یون استات یا آمونیاک در سنتزهای آلی
- در تولید برخی پلاستیک‌ها و رزین‌ها
- به‌عنوان بازدارنده خوردگی در برخی فرایندها
تصفیه فاضلاب:
- در برخی فرآیندهای بیولوژیکی برای تأمین کربن و نیتروژن مورد نیاز باکتری‌ها
کاربردهای محیط‌زیستی:
- در برخی ترکیبات یخ‌زدای فرودگاهی به‌عنوان جایگزین کلریدها
مزایای آمونیوم استات
- خواص بافری قوی: تنظیم و حفظ pH در محدوده نزدیک به خنثی
- فرار بودن: در کاربردهایی مانند HPLC و طیف‌سنجی جرمی، پس از تبخیر، باقیمانده‌ای باقی نمی‌گذارد
- زیست‌تخریب‌پذیر: در محیط زیست تجزیه‌پذیر است
- حلالیت بالا در آب: امکان تهیه محلول‌های آبی با غلظت بالا
- ایمنی نسبی: سمیت کم در کاربردهای آزمایشگاهی و صنعتی
- تنوع کاربرد: استفاده گسترده در صنایع مختلف از غذایی تا دارویی و شیمیایی
معایب آمونیوم استات
- بوی آمونیاک: در اثر تجزیه، بوی تند و خفیف آمونیاک دارد
- هیگروسکوپیک بودن: جذب رطوبت سریع از هوا، نیاز به بسته‌بندی ضد رطوبت دارد
- تجزیه حرارتی: در دماهای بالا به آمونیاک و اسید استیک تجزیه می‌شود
- تحریک‌کنندگی احتمالی:
- تماس با چشم: تحریک، قرمزی، سوزش
- تماس با پوست: احتمال تحریک خفیف
- استنشاق گرد و غبار: سرفه یا تنگی نفس
- بلع: در مقدار زیاد ممکن است باعث ناراحتی‌های گوارشی شود
نیاز به تهویه مناسب: به‌خصوص در فضای بسته به دلیل تولید بخارات تحریک‌کننده
