2- اتیل هگزانول
اتیل‌هگزانول (2-Ethylhexanol) یک الکل آلیفاتیک شاخه‌دار با ساختار هشت‌کربنی است که در دمای اتاق به صورت مایعی بی‌رنگ، روغنی و با بوی خاص وجود دارد. این ترکیب از جمله الکل‌های نوع اول (Primary Alcohol) است که در صنایع مختلف به عنوان واسط شیمیایی (Intermediate)، حلال، و ماده اولیه سنتز نرم‌کننده‌ها و استرها کاربرد فراوانی دارد.
هگزانول چیست
به دلیل ساختار شاخه‌ای و گروه عاملی الکلی، این ماده ویژگی‌هایی همچون پایداری حرارتی، قابلیت واکنش‌پذیری با اسیدها برای تشکیل استرها، و سازگاری با پلیمرها و حلال‌های آلی را دارد. این خواص، ۲-اتیل‌هگزانول را به ماده‌ای پرکاربرد در صنایع پتروشیمی، رنگ‌سازی، چسب، شوینده و حتی سوخت تبدیل کرده‌اند.
ساختار شیمیایی 2- اتیل هگزانول
- فرمول مولکولی: C₈H₁₈O
- فرمول ساختاری: CH₃(CH₂)₃CH(C₂H₅)CH₂OH
- نام IUPAC: 2-Ethyl-1-hexanol
- نوع ترکیب: الکل نوع اول شاخه‌دار (Branched primary alcohol)
گروه هیدروکسیل (–OH) در انتهای زنجیره و شاخهی اتیل در موقعیت دوم، به این ترکیب خاصیت حلالیت بالا در روغن‌ها و توانایی واکنش‌پذیری مناسب در سنتز استری می‌دهد.
ویژگی‌های ۲-اتیل‌هگزانول
بو: بوی خاص، ملایم، شبیه گل یا مرکبات (در برخی گریدها)
نقطه جوش: حدود ۱۸۵ درجه سانتی‌گراد
حلالیت: این ماده در آب بسیار کم‌حل (حدود ۰٫۸ گرم در لیتر) و در اکثر حلال‌های آلی مانند اتانول، استون و تولوئن به‌خوبی حل می‌شود.
قابلیت اشتعال: قابل اشتعال محسوب می‌شود، بنابراین در حمل‌ونقل و انبارداری نیازمند رعایت اصول ایمنی است.
کاربردهای ۲-اتیل‌هگزانول
- در صنایع پلیمر و پلاستیک، برای تولید نرم‌کننده‌های فتالاتی و غیرفتالاتی (مانند DOP، DOTP و TOTM)
- به عنوان افزودنی سوخت، در تولید سوخت‌ها و روان‌سازها برای ساخت استرهای مشتق از ۲-اتیل‌هگزانول که به عنوان افزودنی‌های افزایش عدد ستان در سوخت دیزل استفاده می‌شوند
- در صنایع شوینده و پاک‌کننده‌ها، برای سنتز سورفکتانت‌های غیر یونی، به‌ویژه اتوکسیله‌های الکل چرب (مانند 2-Ethylhexyl Ethoxylates)
- به عنوان حلال در تولید رنگ‌ها، لاک‌ها، جوهرهای چاپ و چسب‌ها، به دلیل ویژگی‌های حلالیت بالا و تبخیر آهسته
- در صنایع عطرسازی و لوازم آرایشی، به عنوان ماده حامل یا رقیق‌کننده رایحه‌های غلیظ، همچنین به‌عنوان پلاستی‌سایزرهای زیست‌سازگار در برخی فرمولاسیون‌ها
- به عنوان واسط شیمیایی در سنتز ترکیبات آلی مختلف و افزودنی‌های پلیمری، مانند پایدارکننده‌های حرارتی PVC و ترکیبات آلی قلع‌دار
کاربردهای صنعتی
- صنایع پلاستیک و PVC
- تولید نرم‌کننده‌های فتالاتی و غیرفتالاتی
- صنایع سوخت و افزودنی‌های سوخت دیزل
- صنایع چسب و رزین
- تولید رنگ‌ها، لاک‌ها و جوهرهای چاپ
- صنایع شوینده و سورفکتانت
- تولید عطر و مواد آرایشی
✅ مزایای ۲-اتیل‌هگزانول
- پایداری بالا در برابر حرارت و اکسیداسیون
- عملکرد مطلوب به عنوان حلال و ماده واسط
- سازگاری با طیف گسترده‌ای از مواد شیمیایی و پلیمرها
- بازده بالا در سنتز استرها و نرم‌کننده‌ها
- بهبود خواص چسبندگی و ویسکوزیته در پوشش‌ها و رنگ‌ها
❌ معایب ۲-اتیل‌هگزانول
- قابل اشتعال (نقطه اشتعال حدود ۸۱ درجه سانتی‌گراد)
- سمیت متوسط در صورت تماس مستقیم با پوست یا استنشاق بخار در غلظت بالا
- نامحلول در آب و نیاز به امولسیون‌سازی در برخی فرمولاسیون‌ها
- الزامات زیست‌محیطی بالا در دفع و مدیریت پسماندهای مرتبط
ایمنی و نگهداری ۲-اتیل‌هگزانول (2-Ethylhexanol)
۲-اتیل‌هگزانول با فرمول شیمیایی C₈H₁₈O یک الکل اشباع‌شده و ساختار آلی است که در صنایع تولید پلاستی‌سایزرها کاربرد گسترده دارد. در نتیجه مهم است رعایت اصول ایمنی و نگهداری صحیح آن را ضروری بدانیم در ادامه به نکات و شرایط نگهداری این ماده میپردازیم.
نکات ایمنی ۲-اتیل‌هگزانول
-
این ماده قابل اشتعال است؛ لذا استفاده از آن باید دور از شعله، جرقه و منابع گرما انجام شود.
-
تماس مستقیم با پوست یا چشم ممکن است باعث تحریک ملایم شود. استفاده از دستکش مقاوم و عینک ایمنی توصیه می‌شود.
-
استنشاق بخارات آن در فضاهای بسته می‌تواند باعث سرگیجه، سردرد یا تحریک تنفسی شود.
-
در صورت نشت، سطح آلوده باید با جاذب مناسب (مثلاً خاک‌اره یا ماسه) پوشانده و با دقت جمع‌آوری شود.
شرایط نگهداری اصولی ۲-اتیل‌هگزانول:
-
در ظروف دربسته، مقاوم به خوردگی و در دمای محیط پایدار و تهویه مناسب نگهداری شود.
-
در محیطی خشک، دور از نور مستقیم خورشید و منابع اکسیدکننده انبار گردد.
-
نگهداری در نزدیکی مواد اکسیدکننده یا اسیدهای قوی به‌شدت ممنوع است.
