پارافین
پارافین (Paraffin) نام عمومی گروهی از هیدروکربن‌های اشباع‌شده (آلکان‌ها) است که از نفت خام یا زغال‌سنگ استخراج می‌شود. پارافین می‌تواند در حالت جامد، نیمه‌جامد یا مایع باشد و بر اساس نقطه ذوب، خلوص و گرانروی، در گریدهای مختلف صنعتی، دارویی، آرایشی و خوراکی استفاده می‌شود.
پارافین‌های تجاری به دو صورت رایج‌اند:
پارافین جامد (شمع‌ساز، گرید دارویی)
پارافین مایع (روغن پارافین – صنعتی و بهداشتی)
ساختار شیمیایی پارافین
-
فرمول کلی: CₙH₂ₙ₊₂
-
ساختار: زنجیره‌ای از اتم‌های کربن و هیدروژن بدون پیوند دوگانه یا حلقه (آلکان خطی یا شاخه‌دار)
-
شماره CAS: بسته به نوع و گرید، متغیر است (برای پارافین مایع: 8012-95-1)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی پارافین
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع (روغن)، جامد (بلوک یا پرک سفید) |
| رنگ و بو | بی‌رنگ یا سفید، بی‌بو یا با بوی بسیار ملایم |
| نقطه ذوب (جامد) | بین 42°C تا 65°C بسته به گرید |
| چگالی (در 20°C) | 0.77 – 0.89 g/cm³ |
| ویسکوزیته (در 40°C) | 2 – 30 cSt (برای گرید مایع) |
| نقطه اشتعال | حدود 150 – 220°C (کمتر برای نوع مایع سبک) |
| حلالیت در آب | نامحلول در آب، محلول در حلال‌های آلی |
| پایداری شیمیایی | پایدار، غیرفعال، مقاوم به اسید و باز |
کاربردهای پارافین
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
پایه پمادها و کرم‌های مرطوب‌کننده
-
ماده نرم‌کننده
-
استفاده در تولید بالم لب، واکس مو، کرم‌های ماساژ
صنایع دارویی
-
در پوشش قرص‌ها
-
به‌عنوان پایه‌ی بی‌اثر برای حامل دارویی (Excipient)
صنایع غذایی
-
پوشش دادن میوه‌ها (پولیش سیب)، مواد غذایی خشک‌شده
-
استفاده در ساخت آدامس و پوشش پنیرها
صنایع شمع‌سازی، کبریت، رنگ و لاستیک
-
شمع‌های پارافینی، واکس کفش، مواد آب‌بند و ضد رطوبت
-
افزاینده انعطاف‌پذیری در لاستیک و پلاستیک‌ها
-
روان‌کننده صنعتی در ماشین‌آلات نساجی و فلزی
صنعت نفت و حفاری
-
روان‌کننده برای مته حفاری، پوشش ضد خوردگی
مزایای پارافین
-
غیرسمی، بی‌بو و بی‌اثر شیمیایی (Inert)
-
پایدار در دما و محیط‌های مختلف
-
سازگار با پوست انسان – مناسب برای محصولات دارویی و آرایشی
-
ارزان، در دسترس، و قابل بازیافت
-
عدم واکنش با اسیدها، بازها و اکسیدکننده‌های ضعیف
معایب پارافین
-
قابل اشتعال در حالت مایع یا در مجاورت حرارت زیاد
-
از مشتقات نفتی است – نگرانی زیست‌محیطی در برخی صنایع
-
ممکن است در تماس با پوست چرب یا حساس، منافذ را ببندد
-
در گریدهای پایین، ممکن است ناخالصی‌هایی مانند گوگرد یا فلزات سنگین داشته باشد
ایمنی و نگهداری پارافین
| موضوع | دستورالعمل ایمنی |
|---|---|
| خطرات اصلی | خطر آتش‌سوزی، لغزندگی سطح، استنشاق بخارات (در دمای بالا) |
| پوشش ایمنی فردی | دستکش، عینک ایمنی، تهویه محیط (در استفاده صنعتی) |
| شرایط نگهداری | محیط خشک، خنک، دور از نور مستقیم و منابع حرارتی |
| بسته‌بندی ایمن | بشکه فلزی، گالن پلاستیکی یا بسته‌های پلی‌اتیلنی |
| سازگاری شیمیایی | ناسازگار با اکسیدکننده‌های قوی (مانند پرمنگنات یا نیترات‌ها) |
