پلاستیزرها موادی افزودنی هستند که به پلیمرها (پلاستیک‌ها) اضافه می‌شوند تا خواص فیزیکی آنها را تغییر دهند. درواقع مهم‌ترین تأثیر آنها افزایش انعطاف‌پذیری، کاهش شکنندگی و بهبود قابلیت فرآیندپذیری پلاستیک است.
به طور کلی پلاستیزرها با قرار گرفتن بین زنجیره‌های بلند مولکولی پلیمر، فاصله بین آنها را زیاد کرده و نیروهای جاذبه بین زنجیره‌ها را کاهش می‌دهند. این امر باعث می‌شود زنجیره‌ها راحت‌تر روی هم بلغزند و در نتیجه، پلاستیک نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر می‌شود.
دی بوتیل فتالات
دی بوتیل فتالات (DBP) یک ترکیب شیمیایی آلی از خانواده فتالات‌ها است که عمدتاً به عنوان نرم‌کننده در پلاستیک‌ها برای افزایش انعطاف‌پذیری، دوام و فرآیندپذیری آنها استفاده می‌شود. DBP مایعی بی‌رنگ تا زرد کم‌رنگ با بوی مشخص است.
فرمول شیمیایی:
✅ C₁₂H₁₈O₄ (دی-ن-بوتیل فتالات)
ساختار
دی بوتیل فتالات (DBP) یک ترکیب استری است که از یک گروه فتالات و دو گروه بوتیل تشکیل شده است.
✅ ساختار مولکولی آن شامل یک حلقه بنزن (C₆H₅) متصل به یک گروه کربونیل (C=O) است که از طریق پیوندهای استری به دو گروه بوتیل متصل می‌شود.
✅ هر گروه بوتیل شامل یک زنجیره چهارکربنه (C₄H₉) با یک گروه -CH₂ انتهایی است که به پیوند استری متصل شده است.
✅ این ساختار، ویژگی‌های شیمیایی خاصی به DBP می‌بخشد، از جمله نقش آن به‌عنوان یک نرم‌کننده در کاربردهای صنعتی مختلف.
ویژگی‌ها
✅ DBP مایعی بی‌رنگ و روغنی با بویی ضعیف و مشخص است.
✅ دارای نقطه جوش نسبتاً بالا (~۳۴۰ درجه سانتی‌گراد) و نقطه انجماد پایین است، که باعث پایداری آن در محدوده وسیعی از دماها می‌شود.
✅ در بسیاری از حلال‌های آلی محلول است، اما انحلال‌پذیری کمی در آب دارد.
✅ به‌عنوان یک نرم‌کننده، انعطاف‌پذیری، فرآیندپذیری و دوام پلاستیک‌ها را افزایش می‌دهد، به‌ویژه در پلی وینیل کلراید (PVC).
✅ مقاومت بالایی در برابر اکسیداسیون دارد و میزان تبخیر آن نسبتاً کم است، که این امر کارایی آن را در بسیاری از کاربردهای صنعتی افزایش می‌دهد.
❗ با این حال، نگرانی‌هایی در مورد اثرات بالقوه سمی آن بر سلامت و محیط‌زیست وجود دارد که منجر به افزایش نظارت‌های قانونی بر استفاده از آن شده است.
کاربردهای دی بوتیل فتالات (DBP)
🔹 نرم‌کننده در تولید محصولات انعطاف‌پذیر PVC مانند کفپوش‌ها، روکش‌ها و کابل‌های الکتریکی.
🔹 افزودنی در چسب‌ها، درزگیرها و رنگ‌ها برای افزایش انعطاف‌پذیری و دوام.
🔹 استفاده در محصولات آرایشی و بهداشتی مانند لاک ناخن، عطرها و لوازم آرایشی.
🔹 کاربرد در تولید لاستیک‌های مصنوعی و پلاستیک‌ها برای بهبود فرآیندپذیری و نرمی.
🔹 استفاده در برخی از روان‌کننده‌ها و پوشش‌های صنعتی.
مزایای دی بوتیل فتالات (DBP)
✔ افزایش انعطاف‌پذیری و خاصیت کشسانی پلاستیک‌ها و سایر مواد.
✔ بهبود دوام و طول عمر محصولات با جلوگیری از شکنندگی آنها.
✔ عملکرد به‌عنوان پایدارکننده و پراکنده‌کننده در برخی ترکیبات شیمیایی.
✔ ایجاد بافت نرم‌تر در محصولات آرایشی و بهداشتی.
✔ مقرون‌به‌صرفه بودن نسبت به سایر نرم‌کننده‌ها برای برخی کاربردهای صنعتی.
معایب دی بوتیل فتالات (DBP)
❌خطرات بالقوه برای سلامتی، از جمله اختلال در سیستم غدد درون‌ریز و سمیت تولیدمثلی.
❌ نگرانی‌های زیست‌محیطی به دلیل پایداری بالا و احتمال تجمع زیستی.
❌ افزایش محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های قانونی در برخی مناطق به دلیل مسائل ایمنی.
❌ قابلیت مهاجرت از مواد حاوی آن در طول زمان، که می‌تواند منجر به قرارگیری مصرف‌کنندگان در معرض آن شود.
کاربردها
| کاربردها | , , |
|---|