اتانول (اتیل الکل) 96% و 99%
اتانول (Ethanol) یا اتیل الکل (Ethyl Alcohol) یک ترکیب آلی بی‌رنگ، فرار، قابل اشتعال و با بوی خاص الکلی است که به‌طور طبیعی در فرآیند تخمیر قندها یا به‌صورت صنعتی از هیدراسیون اتیلن تولید می‌شود. اتانول در صنایع مختلف به عنوان حلال، ضدعفونی‌کننده، حامل مواد فعال، ماده اولیه شیمیایی و سوخت زیستی کاربرد گسترده‌ای دارد.
این ماده معمولاً در دو گرید رایج زیر عرضه می‌شود:
-
اتانول ۹۶٪ (هیدروالکلی، نیمه‌خشک)
-
اتانول ۹۹٪ یا مطلق (Absolute Ethanol)
ساختار شیمیایی اتانول
-
فرمول مولکولی: C₂H₅OH
-
ساختار: زنجیره دوکربنی با گروه عاملی هیدروکسیل (–OH)
-
نام IUPAC: Ethanol
-
نوع ترکیب: الکل نوع اول ساده (primary alcohol)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اتانول
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع شفاف، بی‌رنگ |
| بوی خاص | بوی تند و مشخص الکلی |
| نقطه جوش (۹۶٪) | حدود 78.2°C |
| نقطه ذوب | –114.1°C |
| چگالی (۹۶٪) | حدود 0.789 g/cm³ در 20°C |
| حلالیت در آب | کاملاً محلول در تمام نسبت‌ها |
| ویسکوزیته | پایین، بسیار روان |
| نقطه اشتعال | حدود 13°C (قابل اشتعال در دمای اتاق) |
| پایداری | پایدار در شرایط نرمال، اما فرار و قابل تبخیر |
| گریدهای رایج | 96٪ (دارویی، بهداشتی)، 99.5٪ (آزمایشگاهی، صنعتی، آنالیتیکال) |
کاربردهای اتانول
1. صنایع بهداشتی و ضدعفونی‌کننده‌ها
-
پایه الکلی برای ژل‌ها، اسپری‌ها، محلول‌های ضدعفونی دست و سطوح
-
مؤثر علیه ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها (غلظت بهینه: ۶۰٪ تا ۸۰٪)
2. صنایع دارویی و آزمایشگاهی
-
حلال ترکیبات دارویی
-
استفاده در محلول‌های استخراج، تقطیر، کروماتوگرافی، واکنش‌های سنتزی
3. صنایع آرایشی و مراقبت فردی
-
حلال در ادکلن، اسپری مو، تونر، لوسیون و دهان‌شویه‌ها
-
خشک‌کن سریع با خاصیت تبخیر بالا
4. صنایع غذایی (در صورت داشتن گواهی Food Grade)
-
استخراج عصاره‌ها (مانند وانیل)، طعم‌دهنده‌ها
-
نگهدارنده محلول‌های خوراکی در دوزهای محدود
5. کاربردهای صنعتی و شیمیایی
-
حلال رنگ، لاک، چسب
-
پیش‌ماده تولید استرها، اترها، اتیل استات، سوخت زیستی (Bioethanol)
مزایای اتانول
-
حلالیت بالا برای طیف وسیعی از مواد قطبی و غیرقطبی
-
ضدعفونی‌کننده مؤثر با پایه طبیعی
-
تبخیر سریع بدون باقی‌مانده چربی یا لکه
-
سازگار با پوست (در گریدهای بهداشتی)
-
قابل تجدید (در صورت تولید از منابع زیستی)
-
مناسب برای فرمول‌های آرایشی طبیعی و بدون پارابن
معایب اتانول
-
قابلیت اشتعال بالا – خطر آتش‌سوزی در ذخیره‌سازی نامناسب
-
نیاز به بسته‌بندی و نگهداری مناسب
-
باعث خشکی پوست در مصرف مکرر می‌شود
-
نیاز به مجوز یا استاندارد مصرف خوراکی یا دارویی (برای EtOH خوراکی)
ایمنی و نگهداری اتانول (اتیل الکل) ۹۶٪ و ۹۹٪
اتانول یا اتیل الکل با خلوص ۹۶٪ و ۹۹٪ یکی از پرکاربردترین حلال‌ها در صنایع دارویی، بهداشتی، شیمیایی و غذایی است درنتیجه مهم است که، رعایت ایمنی و شرایط نگهداری اتانول توجه نماییم لذا برای حفظ سلامت، کیفیت محصول و ایمنی محیط کار اهمیت دهیم.
نکات ایمنی اتانول
-
بسیار قابل اشتعال است؛ بخارات آن با هوا ترکیب شده و می‌تواند به‌راحتی منفجر شود.
-
در هنگام کار با اتانول باید از جرقه، شعله، وسایل گرمایشی یا الکتریکی بدون محافظ دوری کرد.
-
تماس با پوست و چشم‌ها ممکن است موجب تحریک و خشکی شود؛ استفاده از دستکش، عینک ایمنی و تهویه مناسب ضروری است.
-
بخارات غلیظ آن ممکن است باعث سرگیجه، سردرد یا خواب‌آلودگی شود، خصوصاً در فضاهای بسته.
شرایط نگهداری استاندارد اتانول
-
اتانول باید در ظروف مقاوم به خوردگی، دربسته و دارای برچسب ایمنی نگهداری شود.
-
انبار باید خنک، خشک، با تهویه مناسب و کاملاً دور از منابع حرارتی یا الکتریکی باشد.
-
ذخیره‌سازی در ظروف پلی‌اتیلن یا فولادی با پوشش مقاوم توصیه می‌شود.
-
از تماس با مواد اکسیدکننده قوی (مانند پراکسیدها یا کلرات‌ها) به‌شدت میبایست خودداری کرد.
