بنزیل الکل

Benzyl Alcohol  یک ترکیب آروماتیک با ساختار الکل نوع اول است که به‌طور طبیعی در برخی روغن‌های گیاهی (مانند روغن یاس و دارچین) یافت می‌شود، اما بیشتر به‌صورت سنتزی تولید می‌گردد. این ماده به‌دلیل داشتن گروه عاملی هیدروکسی و حلقه بنزن، خواص حلالیتی، باکتری‌کش و تثبیت‌کنندگی دارد و در صنایع مختلف مانند داروسازی، آرایشی-بهداشتی، رنگ، پوشش و شوینده کاربرد گسترده‌ای دارد.

ساختار شیمیایی بنزیل الکل

  • ساختار پایه: یک حلقه آروماتیک (C₆H₅)، متصل به گروه CH₂OH= بنزن+متیل+الکل
  • فرمول مولکولی: 7 اتم کربن، 8 اتم هیدروژن، 1 اتم اکسیژن است
  • جرم مولکولی: 14 g/mol
  • نام‌های دیگر: Phenylmethanol, Benzenemethanol
  • ماهیت ساختاری: یک الکل آروماتیک با خاصیت قطبی متوسط؛ دارای پیوند هیدروژنی ضعیف و توانایی حل‌کردن طیف گسترده‌ای از ترکیبات قطبی و غیرقطبی

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی بنزیل الکل

  • حالت فیزیکی: مایع شفاف و بی‌رنگ
  • بو: ملایم، خوشایند و آروماتیک
  • نقطه جوش: حدود 205 °C
  • pH (در محلول 1%): تقریباً خنثی (6–7)
  • ویسکوزیته: حدود 5.9 mPa·s در دمای 25°C
  • قابلیت اشتعال: بله، با نقطه اشتعال حدود 93°C

ویژگی‌های عملکردی بنزیل الکل

  • حلال آلی قطبی: قابلیت حل کردن بسیاری از مواد مانند رزین‌ها، اسانس‌ها، رنگ‌ها و داروها
  • ضد میکروب: در غلظت‌های خاص، دارای اثر نگهدارنده و آنتی‌باکتریال
  • سازگاری با پوست: در غلظت‌های کنترل‌شده، ملایم و نسبتاً غیرتحریک‌کننده
  • زیست‌تجزیه‌پذیر: بله – طبق OECD guidelines، به‌سرعت در محیط زیست تجزیه می‌شود

کاربردهای بنزیل الکل

1.  صنایع دارویی
  • به‌عنوان نگهدارنده (preservative) در تزریقات (مثل داروی lidocaine)
  • استفاده به‌عنوان حلال دارویی برای مواد کم‌حلال در آب
  • ترکیب مجاز در فارماکوپه‌های USP، EP و JP
2. فرمولاسیون آرایشی و بهداشتی
  • به‌عنوان نگهدارنده ملایم در کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و پاک‌کننده‌های پوست
  • افزایش قابلیت حل اسانس‌ها و رایحه‌ها
  • در دئودورانت‌ها و فرمول‌های ضدتعریق
3. رنگ و پوشش
  • به‌عنوان حلال در تولید رنگ‌های پایه رزینی، جوهرها و لاک‌ها
  • کنترل ویسکوزیته و افزایش یکنواختی سطح خشک‌شده
4. مواد شوینده و پاک‌کننده صنعتی
  • استفاده به‌عنوان کواترنر حلال (co-solvent) در شوینده‌های چندمنظوره
  • کمک به انحلال چربی‌ها و آلودگی‌های صنعتی
5. کاربردهای خاص
  • در تولید رزین‌های آلکیدی و پلی‌اورتان
  • در صنایع عکاسی (به‌عنوان پایدارکننده)
  • در صنایع نساجی و چرم به‌عنوان نرم‌کننده حلالی

مزایای بنزیل الکل

  • حلال چندمنظوره برای فرمول‌های آرایشی، دارویی و صنعتی
  • زیست‌تجزیه‌پذیر و نسبتاً ایمن در غلظت‌های مجاز
  • خاصیت ضدباکتری ملایم بدون نیاز به ترکیبات قوی‌تر
  • قابل ترکیب با بسیاری از حلال‌ها و ترکیبات فعال

معایب بنزیل الکل

  • در غلظت بالا تحریک‌کننده پوست، چشم و مجاری تنفسی
  • در تماس مکرر یا مزمن ممکن است باعث خشکی پوست یا واکنش‌های آلرژیک شود
  • در دوز بالا (خوراکی یا تزریقی) سمیت سیستم عصبی دارد (طبق FDA و WHO)

راهنمای ایمنی و نگهداری بنزیل الکل

نام ماده: بنزیل الکل
فرمول شیمیایی بنزیل الکل : C₆H₅CH₂OH
شماره CAS: 100-51-6


 خطرات بنزیل الکل

نوع خطر شرح
تحریک پوست و چشم بنزیل الکل ممکن است باعث التهاب چشم و پوست شود، به‌ویژه در تماس‌های مکرر.
آسیب به سیستم عصبی مرکزی در دوزهای بالا یا تماس‌های طولانی‌مدت، بخارات آن می‌تواند باعث خواب‌آلودگی یا سرگیجه شود.
سمیت خوراکی متوسط در صورت بلع در مقادیر زیاد، می‌تواند خطرناک باشد؛
خطر برای محیط زیست آبی در دوزهای بالا، برای موجودات آبزی می‌تواند مضر باشد.
قابل اشتعال  نقطه اشتعال نسبتاً بالا (93°C) دارد، ولی در دمای بالا ممکن است مشتعل شود.

 اقدامات ایمنی فردی و عمومی بنزیل الکل

 حفاظت فردی:

  • استفاده از دستکش مقاوم شیمیایی (نیتریل یا لاتکس سنگین)

  • عینک ایمنی آزمایشگاهی یا شیلد محافظ چشم

  • ماسک نیم‌صورت در صورت استفاده در محیط بسته و گرم

  • لباس محافظ آزمایشگاهی یا صنعتی

 اقدامات عمومی در محیط کار:

  • کار در محیط با تهویه مناسب (هود یا اگزاست)

  • جلوگیری از تماس طولانی‌مدت با پوست

  • عدم استفاده یا نگهداری در نزدیکی منابع حرارتی یا شعله مستقیم

  • نگهداری برگه SDS ماده در نزدیکی محل استفاده


 شرایط نگهداری بنزیل الکل

آیتم توضیح
ظرف نگهداری مناسب ظروف شیشه‌ای یا پلی‌اتیلن با درب کاملاً بسته و مقاوم به مواد آلی
شرایط محیطی محیط خشک، خنک، دور از نور مستقیم و منابع حرارتی
محدوده دمای نگهداری 5 تا 30 درجه سانتی‌گراد
تهویه محیط دائم، با امکان تهویه موضعی در صورت نشت بخار
دور از مواد ناسازگار مواد اکسیدکننده قوی مانند پراکسیدها، اسیدهای قوی، یا اسید نیتریک

 توصیه‌های نهایی ایمنی

  • پرسنل باید آموزش‌های HSE مرتبط با کار با حلال‌های آروماتیک را دیده باشند.

  • در صورت استفاده صنعتی یا آزمایشگاهی، برگه SDS معتبر (مطابق GHS) باید در دسترس باشد.

  • در حمل‌ونقل، از برچسب‌گذاری ایمنی و کلاس‌بندی خطر (UN No. 1990) طبق مقررات حمل مواد شیمیایی پیروی شود.