آمین های چرب اتوکسیله
آمین‌های چرب اتوکسیله سورفکتانت‌های غیر‌یونی هستند که از واکنش بین آمین‌های چرب زنجیره بلند (C₁₂ تا C₂₂) با اتیلن اکسید (EO) تحت شرایط کنترل‌شده تولید می‌شوند. نتیجه واکنش مولکولی با یک بخش آبدوست (زنجیره اتوکسیله) و یک بخش آب‌گریز (زنجیره آلکیلی چرب) است که خاصیت ترکنندگی، امولسیفایری و ضدالکتریسیته ساکن دارد.
ساختار شیمیایی کلی:
R–NH–(CH₂CH₂O)ₙ–H
- R: زنجیره آلکیلی اشباع یا غیراشباع، معمولاً استخراج‌شده از روغن نارگیل، تالو، سویا یا کلزا
- N: تعداد مول اتیلن‌اکسید متصل‌شده (معمولاً بین 2 تا 20، در گریدهای خاص حتی تا 50)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آمین های چرب اتوکسیله
- ظاهر فیزیکی: مایع شفاف تا موم زرد کمرنگ (بسته به طول زنجیره و میزان EO)
- ویسکوزیته (25°C): از کم تا بالا (افزایش با بیشتر شدن n)
- چگالی (20–25°C): 0.95 – 1.00 g/cm³
- حلالیت در آب: وابسته به n — n بالا → محلول، n پایین → نیمه‌محلول یا امولسیون‌پذیر
- pH محلول 1%: 7.0 – 9.5
- خاصیت کف‌زایی: متوسط
- نوع سورفکتانت: غیر‌یونی (Nonionic)
کاربردهای آمین های چرب اتوکسیله
- کشاورزی:
• امولسیفایر در آفت‌کش‌ها و کودهای مایع
• عامل نفوذدهنده (penetrant) در محلول‌های اسپری برگی - نفت، گاز و حفاری:
• افزودنی در گل حفاری و پاک‌کننده چاه‌های نفت
• پایدارکننده فوم و کنترل‌کننده زاویه تماس - شوینده‌های صنعتی:
• پاک‌کننده‌های قوی فلزات، خودرو و سطوح سخت
• افزودنی ضدالکتریسیته در شوینده‌های پارچه‌ای - نساجی، چرم، رنگ و پلاستیک:
• آنتی‌استاتیک، روان‌کننده و مرطوب‌کننده
• دیسپرس‌کننده رنگ‌ها و رنگدانه‌ها
مزایای آمین های چرب اتوکسیله
- ترکنندگی و امولسیفایری بالا
- پایداری در بازه pH گسترده (۳–۱۱) و در سختی‌های مختلف آب
- قابلیت اختلاط با سورفکتانت‌های آنیونی، کاتیونی و آمفوتریک
- عدم بار یونی ← عدم تداخل با ترکیبات حساس
- در گریدهای مناسب، زیست‌تجزیه‌پذیر طبق آزمون OECD 301
معایب آمین های چرب اتوکسیله
- در برخی گریدها ممکن است حساسیت پوستی ایجاد کند (به‌ویژه در تماس طولانی)
- ناپایداری در حضور اکسیدکننده‌های قوی
- تمایل به جذب رطوبت در گریدهای با EO بالا (hygroscopic)
- قیمت بالاتر از سورفکتانت‌های آنیونی ساده
ایمنی و نگهداری آمین های چرب اتوکسیله
- تماس با پوست و چشم: ممکن است تحریک ایجاد کند — استفاده از دستکش و عینک ایمنی توصیه می‌شود
- استنشاق: در شرایط صنعتی با تهویه مناسب، خطری ندارد
- نقطه اشتعال: بالای 150°C
- سازگاری: ناسازگار با اکسیدکننده‌های قوی
- انبارداری: در ظروف پلیمری مقاوم، محیط خشک و خنک، دور از تابش مستقیم نور
- پایداری محیطی: قابل تجزیه زیستی، کم‌خطر در غلظت‌های مجاز
