1و4 بوتان دی اویل
1و4 بوتان دی اویل (1,4-Butanediol | BDO) یک ترکیب آلی مهم از خانواده دی‌ال‌ها است که به صورت مایعی بی‌رنگ، شفاف، با ویسکوزیته متوسط و قابل حل در آب شناخته می‌شود. این ماده به دلیل داشتن دو گروه هیدروکسیل، توانایی واکنش‌پذیری بالایی دارد و به‌عنوان یک ماده اولیه کلیدی در صنایع شیمیایی، پلیمر، رزین و داروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ساختار شیمیایی 1و4 بوتان دی اویل
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₀O₂
-
فرمول ساختاری: HO–CH₂–CH₂–CH₂–CH₂–OH
-
نوع ترکیب: یک دی‌ال خطی متقارن با دو گروه هیدروکسیل در موقعیت‌های 1 و 4.
این ساختار باعث می‌شود که 1و4 بوتان دی اویل به‌طور گسترده در واکنش‌های پلیمریزاسیون و سنتز شیمیایی استفاده شود.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی 1و4 بوتان دی اویل
-
ظاهر: مایع بی‌رنگ، شفاف و بوی ملایم
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.017 g/cm³
-
نقطه جوش: ≈ 230 °C
-
نقطه ذوب: 20.1 °C
-
ویسکوزیته: متوسط، مناسب برای کاربری در صنایع پلیمر
-
حلالیت در آب: کاملاً محلول
-
پایداری شیمیایی: پایدار در شرایط عادی ولی در حضور اسیدهای قوی و عوامل اکسیدکننده واکنش‌پذیر است.
کاربردهای 1و4 بوتان دی اویل
-
صنایع پلیمر و پلاستیک: تولید پلی‌اورتان‌ها، پلی‌استرها و الاستومرها.
-
رزین و رنگ: به‌عنوان حلال و کو-مونومر در رزین‌های ترموپلاستیک.
-
صنایع دارویی: سنتز داروهای خاص و مواد واسط داروسازی.
-
صنایع شیمیایی: پیش‌ماده تتراهیدروفوران (THF) و γ-بوتیرولاکتون (GBL).
-
چسب و پوشش‌ها: بهبود انعطاف‌پذیری و استحکام مکانیکی.
مزایای فنی و صنعتی 1و4 بوتان دی اویل
-
چندمنظوره بودن در کاربردهای شیمیایی و صنعتی
-
قابلیت انحلال بالا در آب و حلال‌های آلی
-
پایداری حرارتی مناسب برای استفاده در فرایندهای مختلف
-
بازار گسترده به‌عنوان یک ماده اولیه کلیدی در پلیمر و رزین
معایب و محدودیت‌های کاربردی 1و4 بوتان دی اویل
-
قابلیت اشتعال و نیاز به شرایط انبارداری ایمن
-
خطر سمیت در صورت بلع یا استنشاق در غلظت‌های بالا
-
حساسیت به نور و اکسیدکننده‌ها در ذخیره‌سازی طولانی مدت
ایمنی و نگهداری (HSE) 1و4 بوتان دی اویل
-
طبقه‌بندی GHS: مایع قابل اشتعال، تحریک‌کننده چشم و پوست
-
تجهیزات حفاظت فردی (PPE): دستکش مقاوم، عینک ایمنی، ماسک تنفسی در محیط‌های بسته
-
شرایط انبارداری: نگهداری در ظروف دربسته، در محیط خشک، خنک و با تهویه مناسب
-
تماس پوستی: شستشو با آب فراوان در صورت تماس مستقیم
-
اقدامات اضطراری: در صورت نشت، از مواد جاذب استفاده و محیط را تهویه کنید.
اتوکسی پروپانول
ساختار شیمیایی اتوکسی پروپانول
- فرمول مولکولی: C₅H₁₂O₂
- فرمول ساختاری: CH₃–CH(OCH₂CH₃)–CH₂–OH
- نام IUPAC: 1-Ethoxy-2-propanol
- نوع ترکیب: گلیکول‌اتر تک‌عاملی با گروه –OH و شاخه –O–CH₂CH₃، مناسب برای حل همزمان ترکیبات قطبی و غیرقطبی
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
- ظاهر فیزیکی: مایع بی‌رنگ تا زرد بسیار کمرنگ با بوی اتر مانند
- نقطه جوش: حدود 132 °C
- ضریب شکست نور: ≈ 1.4065–1.407
- نقطه اشتعال: ≈ 38.5–42 °C (closed cup)
کاربردهای اتوکسی پروپانول
صنایع رنگ و رزین:
- به‌عنوان حلال با سرعت تبخیر متوسط برای رنگ‌های پایه‌آبی و پایه‌حلال
- بهبود جریان‌پذیری، یکنواختی سطح و براقیت پوشش‌ها
- کاهش کشش سطحی رنگ برای افزایش چسبندگی به سطوح
صنایع چاپ و جوهر:
- حامل رنگدانه و حلال در جوهر چاپ (Inkjet، Screen، Flexo و Gravure)
- کنترل سرعت خشک‌شدن و جلوگیری از گرفتگی نازل‌ها، به‌ویژه در چاپگرهای جوهرافشان حرارتی
- بهبود وضوح چاپ و جلوگیری از ته‌نشینی رنگ‌دانه‌ها
مواد شوینده و تمیزکننده صنعتی:
- حلال برای چربی‌زدایی سطوح فلزی، شیشه و پلاستیک
- کاربرد در پاک‌کننده‌های نیمه‌فرار و غیرخورنده، به دلیل بوی ملایم و سمیت نسبتاً پایین
- جایگزین مؤثر برای گلیکول‌اترهای سنگین‌تر در محصولات دوست‌دار محیط زیست
صنایع آرایشی و بهداشتی (محدود و تحت نظارت):
- در فرمولاسیون برخی محصولات مو و پوست به عنوان حامل یا همگن‌کننده ترکیبات معطر یا فعال
- استفاده محدود به دلیل پتانسیل تحریک پوستی در دوزهای بالا
- باید با استانداردهای IFRA و REACH مطابقت داشته باشد
فرمولاسیون‌های کشاورزی و آفت‌کش‌ها:
- بهبود پخش‌پذیری و انحلال ترکیبات فعال در محلول‌های اسپری‌شونده
- افزایش جذب برگی و کاهش کشش سطحی در فرمولاسیون سموم و کودهای مایع
مزایای اتوکسی پروپانول
- حلالیت دوگانه: مناسب برای ترکیبات قطبی و غیرقطبی
- تبخیر متوسط: کنترل‌پذیری خشک‌شدن در کاربردهای پوشش
- سازگاری بالا با آب و حلال‌های آلی
- پایداری شیمیایی و فیزیکی در محیط‌های فرمولاسیون
- کاهش تنش سطحی و بهبود ویژگی روان‌کنندگی سیستم‌های شیمیایی
معایب و محدودیت اتوکسی پروپانول
- قابل اشتعال – نیاز به تهویه و ذخیره‌سازی ایمن با فاصله از منابع گرما
- تحریک‌پذیری پوست و چشم در تماس مستقیم
- استنشاق بخارات در سطوح بالا موجب عوارض ریوی و عصبی می‌شود – الزام به رعایت استاندارد OSHA
- در محصولات خوراکی یا آرایشی نیازمند گرید ویژه و خلوص بالا
ایمنی و نگهداری اتوکسی پروپانول
از نظر ایمنی، این ماده باید با احتیاط حمل و استفاده شود؛ زیرا بخارات آن می‌تواند موجب تحریک چشم، پوست و دستگاه تنفسی گردد. تماس طولانی‌مدت با پوست ممکن است موجب خشکی یا التهاب شود. نکات ایمنی و نگهداری:- در محیطی خنک، خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری شود.
- از منابع جرقه و شعله باز دور باشد (قابل اشتعال است).
- استفاده از دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک تنفسی مناسب توصیه می‌شود.
- ظروف نگهداری باید در بسته و مقاوم به حلال باشند تا از نشت بخار و تبخیر جلوگیری شود.
اتیل آکریلات
ساختار شیمیایی اتیل آکریلات
اتیل آکریلات با فرمول شیمیایی ، یک استر آلفا-بتا غیراشباع است. این ترکیب از واکنش استری شدن اسید آکریلیک با اتانول به دست می‌آید. ساختار مولکولی آن دارای دو بخش کلیدی و بسیار واکنش‌پذیر است:- گروه وینیل (C=C): یک پیوند دوگانه کربن-کربن که به مولکول اجازه می‌دهد به راحتی در واکنش‌های پلیمریزاسیون شرکت کند و زنجیره‌های پلیمری بلند را تشکیل دهد.
- گروه استر: این بخش از مولکول، خواص مهمی مانند انعطاف‌پذیری، چسبندگی و مقاومت در برابر آب را به پلیمر نهایی می‌بخشد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اتیل آکریلات
درک دقیق مشخصات فیزیکی و شیمیایی اتیل آکریلات برای استفاده صحیح و ایمن از آن در فرآیندهای صنعتی ضروری است.- شکل ظاهری: مایعی شفاف و بی‌رنگ.
- بو: دارای بوی تند، تیز و میوه‌ای مشخص.
- نقطه جوش: حدود ۹۹.۴ درجه سانتی‌گراد.
- نقطه اشتعال: حدود ۹ درجه سانتی‌گراد، که نشان‌دهنده قابلیت اشتعال بسیار بالای این ماده است.
- چگالی: حدود (سبک‌تر از آب).
- حلالیت: حلالیت کمی در آب دارد اما با اکثر حلال‌های آلی مانند الکلها، اترها و کتون‌ها به طور کامل امتزاج‌پذیر است.
- تمایل به پلیمریزاسیون: این ماده به شدت تمایل به واکنش پلیمریزاسیون دارد، به ویژه در حضور گرما، نور یا پراکسیدها. این واکنش گرماده بوده و می‌تواند به صورت انفجاری رخ دهد. به همین دلیل، در حمل و نقل و انبارداری، همواره با یک ماده بازدارنده (Inhibitor) مانند هیدروکینون عرضه می‌شود تا از پلیمریزاسیون ناخواسته جلوگیری شود.
کاربردهای اتیل آکریلات
اتیل آکریلات به ندرت به شکل خالص خود استفاده می‌شود؛ در عوض، ارزش اصلی آن به عنوان یک مونومر برای ساخت پلیمرها و کوپلیمرهای اکریلیک است. این پلیمرها در صنایع مختلفی کاربرد دارند: صنایع رنگ و پوشش بخش بزرگی از تولید جهانی اتیل آکریلات در ساخت امولسیون‌های پلیمری برای رنگ‌های لاتکس پایه آب استفاده می‌شود. کوپلیمرهای اکریلیک حاصل از این مونومر، ویژگی‌هایی نظیر چسبندگی عالی به سطح، مقاومت در برابر ترک‌خوردگی، دوام در برابر شرایط جوی و قابلیت شستشو را به رنگ می‌بخشند. تولید چسب‌ها این ماده یک جزء کلیدی در فرمولاسیون انواع چسب، به ویژه چسب‌های حساس به فشار (Pressure-Sensitive Adhesives) است که در تولید نوارهای چسب، برچسب‌ها و لیبل‌ها کاربرد دارند. پلیمرهای آن چسبندگی و انعطاف‌پذیری مورد نیاز را فراهم می‌کنند. صنایع نساجی و چرم در صنعت نساجی، از امولسیون‌های اکریلیک به عنوان آهار (Binder) برای الیاف، عامل ضدچروک و در فرآیندهای تکمیل پارچه استفاده می‌شود. در صنعت چرم نیز برای ایجاد پوشش‌های نهایی انعطاف‌پذیر و مقاوم بر روی سطح چرم به کار می‌رود.سایر کاربردها
- به عنوان افزودنی در تولید برخی پلاستیک‌ها و لاستیک‌ها برای بهبود انعطاف‌پذیری.
- در تولید درزگیرها و مواد آب‌بندی.
- در پوشش‌دهی کاغذ برای افزایش مقاومت و بهبود کیفیت چاپ.
مزایای اتیل آکریلات
استفاده از اتیل آکریلات در تولید پلیمرها، مزایای برجسته‌ای را برای محصول نهایی به ارمغان می‌آورد:- انعطاف‌پذیری و چقرمگی: پلیمرهای حاصل از آن حتی در دماهای پایین نیز انعطاف‌پذیری خود را حفظ می‌کنند.
- مقاومت در برابر آب و هوازدگی: این ویژگی آن‌ها را برای کاربردهای بیرونی مانند رنگ‌های نما و پوشش‌های محافظ ایده‌آل می‌سازد.
- چسبندگی عالی: توانایی بالایی در چسبیدن به سطوح مختلف از جمله چوب، فلز و پلاستیک دارند.
- شفافیت نوری: پلیمرهای اکریلیک شفافیت بالایی دارند و در برابر زرد شدن ناشی از تابش UV مقاوم هستند.
معایب اتیل آکریلات
با وجود مزایای فراوان، کار با اتیل آکریلات نیازمند آگاهی از محدودیت‌ها و خطرات آن است:- قابلیت اشتعال بالا: نقطه اشتعال بسیار پایین، بزرگترین ریسک ایمنی این ماده است و نیازمند اقدامات کنترلی شدید برای جلوگیری از حریق است.
- بوی تند و تحریک‌کننده: بوی قوی آن می‌تواند در محیط‌های کاری با تهویه نامناسب، آزاردهنده و برای سیستم تنفسی تحریک‌کننده باشد.
- خطرات سلامتی: تماس مستقیم با پوست و چشم می‌تواند باعث تحریک شدید شود و استنشاق بخارات آن برای دستگاه تنفسی مضر است.
- ریسک پلیمریزاسیون ناخواسته: در صورت نگهداری نامناسب یا اتمام عمر مفید ماده بازدارنده، ریسک یک واکنش پلیمریزاسیون سریع و خطرناک وجود دارد.
ایمنی و نگهداری اتیل آکریلات
رعایت دقیق اصول ایمنی، شرط اصلی کار بدون حادثه با اتیل آکریلات است:- تجهیزات حفاظت فردی (PPE): استفاده از عینک ایمنی ضدپاشش، دستکش‌های مقاوم شیمیایی (مانند بوتیل یا ویتون) و ماسک تنفسی مجهز به فیلتر مواد آلی در هنگام کار با این ماده الزامی است.
- انبارداری: باید در ظروف مخصوص، کاملاً دربسته، در مکانی خنک (زیر ۲۵ درجه سانتی‌گراد)، تاریک، با تهویه بسیار خوب و به دور از منابع حرارت، جرقه، شعله و نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
- کنترل بازدارنده: غلظت ماده بازدارنده باید به صورت دوره‌ای کنترل شود تا از کارایی آن اطمینان حاصل گردد.
- جداسازی: باید از تماس با اسیدها، بازهای قوی، عوامل اکسیدکننده و فلزاتی مانند مس و برنج که می‌توانند پلیمریزاسیون را تسریع کنند، جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
اتیل آکریلات فراتر از یک ترکیب شیمیایی ساده، یک مونومر استراتژیک و یک توانمندساز فناوری است. قابلیت‌های منحصربه‌فرد آن در تشکیل پلیمرهایی با خواص عالی، آن را به یک ماده اولیه غیرقابل جایگزین در صنایع حیاتی رنگ، چسب و نساجی تبدیل کرده است. درک عمیق از ویژگی‌ها و الزامات کار با این ماده، به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد تا با استفاده از پتانسیل کامل آن، محصولاتی با کیفیت برتر، دوام بالاتر و عملکردی بهینه به بازار عرضه کنند. "تامین کالا تک" با تعهد به ارائه مواد اولیه با بالاترین استاندارد، آماده تأمین اتیل آکریلات مورد نیاز صنایع کشور برای دستیابی به این اهداف است.
اتیل استات
ساختار شیمیایی اتیل استات
اتیل استات یک ترکیب از خانواده‌ی استرها با فرمول مولکولی C4H8O2 و نام IUPAC به‌صورت Ethyl ethanoate است. این ماده عمدتاً از واکنش استریفیکاسیون بین اسید استیک و اتانول تولید می‌شود و به‌دلیل ماهیت آمفی‌فیلیک و قطبیت متوسط، به‌عنوان یک حلال آلی مؤثر شناخته می‌شود.ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اتیل استات
اتیل استات مایعی بی‌رنگ با بوی مطبوع میوه‌ای، دارای فراریت بالا و رفتار قطبی-آپروتیک است. نقطه جوش حدود 77.1°C، نقطه ذوب حدود −83.6°C، چگالی تقریباً 0.897 g/cm3 در 20°C، و حلالیت در آب حدود 8.3 g/100 mL (در 20°C) گزارش شده است. فشار بخار آن در 20–25°C نسبتاً بالاست و به تبخیر سریع کمک می‌کند. همچنین به‌دلیل نقطه اشتعال پایین، در دسته مایعات قابل‌اشتعال قرار می‌گیرد.کاربردهای اتیل استات
اتیل استات به‌عنوان حلال آلی پرکاربرد در طیف وسیعی از صنایع استفاده می‌شود؛ از رنگ و رزین تا داروسازی، چاپ و غذایی. در چاپ فلکسو/هلیو/روتوگراور، تولید چسب و رزین، فرمولاسیون مرکب چاپ، عطر و طعم‌دهنده‌ها، استخراج و کافئین‌زدایی قهوه/چای، پاک‌سازی بردهای الکترونیک، و فرآیندهای آزمایشگاهی مانند استخراج و کروماتوگرافی نقشی کلیدی دارد.معایب اتیل استات
با وجود مزیت‌های متعدد، اتیل استات محدودیت‌هایی دارد:- اشتعال‌پذیری بالا: نیازمند مدیریت ایمنی، تهویه و کنترل منبع جرقه است
- تحریک‌زایی: بخارات می‌تواند موجب تحریک چشم/مجاری تنفسی و خواب‌آلودگی در غلظت‌های بالا شود.
- هیدرولیز و پایداری: در حضور رطوبت به آرامی هیدرولیز می‌شود؛ در فرمولاسیون‌های حساس باید کنترل شود.
- سازگاری حلالی: حلالیت محدود در آب می‌تواند در برخی کاربردها قید ایجاد کند.
مزایای اتیل استات
دلایل محبوبیت اتیل استات نزد فرمولاتورها و مدیران تولید:- توان حل‌کنندگی عالی برای پلیمرها/رزین‌ها با تبخیر سریع و خشکایی مطلوب فیلم پوشش.
- بوی میوه‌ای قابل‌قبول (مزیت در محیط‌های کاری و محصولات مصرفی).
- هزینه-اثرگذاری مناسب و دسترس‌پذیری بالا در مقیاس صنعتی.
- سازگاری فرایندی با بسیاری از حلال‌های آلی و سیستم‌های پوشش‌دهی/چاپی.
ایمنی و نگهداری اتیل استات
کار با اتیل استات نیازمند رعایت دستورالعمل‌های MSDS است. کدهای خطر مهم شامل H225 (مایع و بخار به‌شدت قابل‌اشتعال)، H319 (تحریک جدی چشم)، H336 (خواب‌آلودگی یا سرگیجه) می‌باشند. انبارش در ظروف دربسته، محیط خنک، دور از نور/حرارت/جرقه؛ کار در فضای دارای تهویه مناسب و استفاده از PPE (دستکش، عینک، ماسک) ضروری است.
اتیلن گلیکول
ساختار شیمیایی اتیلن گلیکول
اتیلن گلیکول با فرمول شیمیایی یا ، ساده‌ترین عضو از خانواده دی‌الکل‌ها (یا دیول‌ها) است. ساختار مولکولی آن شامل یک زنجیره دو کربنی است که به هر یک از اتم‌های کربن، یک گروه هیدروکسیل (OH-) متصل شده است. همین ساختار منحصربه‌فرد و وجود دو گروه هیدروکسیل، دلیل اصلی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی برجسته آن مانند حلالیت بالا در آب و توانایی فوق‌العاده در کاهش نقطه انجماد است. این گروه‌های هیدروکسیل به مولکول اجازه می‌دهند تا به راحتی پیوندهای هیدروژنی قوی با مولکول‌های آب برقرار کند و ساختار کریستالی یخ را مختل نماید.ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اتیلن گلیکول
درک خصوصیات فیزیکی و شیمیایی برای هر ماده اولیه شیمیایی ضروری است. اتیلن گلیکول به عنوان یک محصول صنعتی دارای ویژگی‌های زیر است که آن را برای کاربردهای مختلف ایده‌آل می‌سازد:- شکل ظاهری: مایعی شفاف، بی‌رنگ و بدون بو.
- طعم: دارای طعمی شیرین است (توجه: این ماده سمی است و چشیدن آن اکیداً ممنوع است).
- نقطه جوش: حدود ۱۹۷ درجه سانتی‌گراد (۳۸۷ درجه فارنهایت) که به آن اجازه می‌دهد به عنوان یک سیال انتقال حرارت عالی عمل کند.
- نقطه انجماد: حدود منفی ۱۳ درجه سانتی‌گراد (۹ درجه فارنهایت). اما قابلیت اصلی آن زمانی آشکار می‌شود که با آب مخلوط شود و بتواند نقطه انجماد را تا منفی ۴۵ درجه سانتی‌گراد نیز کاهش دهد.
- ویسکوزیته (گرانروی): نسبت به آب ویسکوزیته بالاتری دارد و بافتی کمی روغنی و شربت‌مانند دارد.
- حلالیت: به دلیل ساختار قطبی، به طور کامل در آب و بسیاری از حلال‌های آلی مانند الکلها قابل امتزاج است.
- خورندگی: به خودی خود خورندگی پایینی دارد، اما در فرمولاسیون‌های ضدیخ، معمولاً با افزودنی‌های ضدخوردگی همراه می‌شود تا از قطعات فلزی سیستم خنک‌کننده محافظت کند.
کاربردهای اتیلن گلیکول
تطبیق‌پذیری این ماده منجر به استفاده گسترده از آن در صنایع گوناگون شده است. در ادامه به مهم‌ترین کاربردهای آن اشاره می‌کنیم: تولید ضدیخ و خنک‌کننده شاید شناخته‌شده‌ترین کاربرد اتیلن گلیکول، استفاده از آن به عنوان ماده اصلی در تولید ضد یخ خودرو و سیالات خنک‌کننده صنعتی باشد. توانایی این ماده در کاهش نقطه انجماد و افزایش نقطه جوش آب، آن را به گزینه‌ای بی‌رقیب برای محافظت از موتورها در برابر یخ‌زدگی در زمستان و جوش آوردن در تابستان تبدیل کرده است. تولید الیاف پلی استر و رزین PET بخش بزرگی از تولید جهانی مونو اتیلن گلیکول (MEG) به عنوان ماده اولیه در سنتز پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) به کار می‌رود. این پلیمر در تولید الیاف پلی استر برای صنعت نساجی (پوشاک، فرش و پارچه) و همچنین در ساخت بطری‌های پلاستیکی نوشیدنی، فیلم‌های بسته‌بندی و رزین PET کاربرد فراوان دارد. سیال انتقال حرارت به لطف نقطه جوش بالا و ظرفیت حرارتی مناسب، از اتیلن گلیکول در سیستم‌های تهویه مطبوع (HVAC)، چیلرها، سیستم‌های گرمایش خورشیدی و فرآیندهای صنعتی که نیاز به یک سیال انتقال حرارت پایدار دارند، استفاده می‌شود. کاربردهای دیگر- عامل آب‌زدا (Dehydrating Agent): در خطوط لوله گاز طبیعی برای حذف مولکول‌های آب و جلوگیری از تشکیل کلاترات‌های گازی استفاده می‌شود.
- حلال صنعتی: به عنوان یک حلال در صنایع رنگ، رزین و جوهر کاربرد دارد.
- ماده اولیه در سنتزهای شیمیایی: در تولید محصولاتی مانند دی‌اتیلن گلیکول، تری‌اتیلن گلیکول و خازن‌های الکترولیتی به کار می‌رود.
مزایای اتیلن گلیکول
استفاده از اتیلن گلیکول به عنوان یک ماده اولیه صنعتی، مزایای قابل توجهی را به همراه دارد:- کارایی بالا: عملکرد فوق‌العاده در تغییر خواص حرارتی آب (کاهش نقطه انجماد و افزایش نقطه جوش).
- هزینه مقرون‌به‌صرفه: تولید این ماده در مقیاس انبوه، آن را به گزینه‌ای اقتصادی برای کاربردهای مختلف تبدیل کرده است.
- دسترسی آسان: به عنوان یک محصول پتروشیمی پایه، به طور گسترده در بازارهای جهانی در دسترس است.
- پایداری شیمیایی: دارای پایداری مناسبی است که طول عمر آن را در سیستم‌های بسته افزایش می‌دهد.
معایب اتیلن گلیکول
با وجود مزایای فراوان، مهم‌ترین عیب اتیلن گلیکول سمی بودن آن برای انسان و حیوانات است.- سمیت: مصرف خوراکی آن حتی در مقادیر کم می‌تواند بسیار خطرناک باشد و منجر به آسیب شدید کلیوی، مشکلات عصبی و حتی مرگ شود. طعم شیرین آن متاسفانه می‌تواند حیوانات خانگی و کودکان را جذب کند.
- اثرات زیست‌محیطی: اگرچه زیست‌تخریب‌پذیر است، اما رهاسازی مقادیر زیاد آن در محیط زیست می‌تواند به آبزیان آسیب برساند. به همین دلیل مدیریت پسماند آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
ایمنی و نگهداری اتیلن گلیکول
رعایت نکات ایمنی در هنگام کار، حمل و نقل و نگهداری اتیلن گلیکول برای جلوگیری از خطرات احتمالی الزامی است.- تجهیزات حفاظت فردی (PPE): هنگام کار با این ماده باید از دستکش‌های مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و لباس کار مناسب استفاده کرد تا از تماس پوستی و چشمی جلوگیری شود.
- تهویه: انبار و محل کار باید دارای تهویه مناسب باشد تا از تجمع بخارات آن جلوگیری گردد.
- انبارداری: اتیلن گلیکول باید در ظروف دربسته، مقاوم و دارای برچسب‌گذاری واضح، دور از منابع حرارتی، جرقه و مواد اکسیدکننده قوی نگهداری شود.
- اقدامات اضطراری: در صورت تماس با پوست یا چشم، ناحیه را فوراً با آب فراوان شستشو دهید. در صورت بلعیده شدن، سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کنید. هرگز فرد مسموم را وادار به استفراغ نکنید.
- مدیریت نشت: در صورت نشت، با استفاده از مواد جاذب مانند ماسه یا خاک اره، آن را جمع‌آوری کرده و طبق مقررات محلی دفع نمایید.
استون
استون با نام شیمیایی پروپانون (Propanone) و فرمول مولکولی C₃H₆O، ساده‌ترین و کوچک‌ترین ترکیب از دسته کتون‌ها است. این ماده دارای یک گروه کربونیل (C=O) در مرکز مولکول بوده که خاصیت قطبی و حلالیت بالای آن را در بسیاری از ترکیبات آلی و معدنی تضمین می‌کند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی استون
-
فرمول شیمیایی: C₃H₆O
-
شماره CAS: 67-64-1
-
ظاهر فیزیکی: مایع بی‌رنگ، شفاف و فرار
-
بوی مشخص: تند و مشابه میوه یا شیرین
-
نقطه جوش: 56 °C
-
نقطه ذوب: -95 °C
-
چگالی (در 20°C): 0.79 g/cm³
-
حلالیت در آب: کاملاً محلول (یکی از معدود کتون‌های محلول در آب)
-
ویژگی مهم: اشتعال‌پذیر و فرار با تبخیر سریع
کاربردهای استون
استون به دلیل قدرت حلالیت بالا، فراریت مناسب و سازگاری با بسیاری از مواد اولیه صنعتی، کاربردهای گسترده‌ای دارد:
صنایع رنگ و رزین
-
به عنوان حلال اصلی در تولید رنگ، لاک و تینرها
-
تمیزکننده ابزارهای رنگ‌آمیزی و پوشش‌دهی
صنایع شیمیایی
-
ماده اولیه در تولید متاکریلات‌ها، بیسفنول A، متیل متاکریلات
-
واسطه کلیدی در سنتز بسیاری از ترکیبات آلی
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
در تولید لاک پاک‌کن‌ها
-
به‌عنوان حلال در عطر و محصولات مراقبت شخصی
داروسازی و پزشکی
-
استفاده در استخراج مواد مؤثره گیاهی
-
به‌عنوان حلال کمکی در برخی داروها
دیگر کاربردها
-
در صنایع پلاستیک، چسب، نساجی و پاک‌کننده‌های صنعتی
معایب استون
-
قابلیت اشتعال بالا: نیازمند شرایط ایمن نگهداری و استفاده
-
تبخیر سریع: می‌تواند باعث کاهش بهره‌وری در برخی فرایندها شود
-
تحریک‌کننده پوست و چشم: در تماس مستقیم ممکن است ایجاد خشکی یا سوزش کند
-
محدودیت زیست‌محیطی: در غلظت بالا می‌تواند اثرات منفی بر محیط‌زیست داشته باشد
مزایای استون
-
قدرت حلالیت عالی در طیف وسیعی از مواد
-
هزینه نسبتاً پایین در مقایسه با بسیاری از حلال‌ها
-
تبخیر سریع که به خشک شدن سریع پوشش‌ها کمک می‌کند
-
سازگاری صنعتی و قابلیت استفاده در صنایع متنوع
-
قابل بازیافت بودن در فرایندهای صنعتی
ایمنی و نگهداری استون
-
شرایط نگهداری: در ظروف محکم و دربسته، دور از نور خورشید و منابع حرارتی
-
تهویه مناسب: در محیط‌های بسته باید جریان هوای کافی وجود داشته باشد
-
تجهیزات ایمنی فردی: استفاده از دستکش مقاوم در برابر مواد شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک در حین کار توصیه می‌شود
-
اقدامات اضطراری: در صورت تماس پوستی، محل تماس با آب شسته شود. در صورت استنشاق غلظت بالا، فرد باید به فضای باز منتقل شود
جمع‌بندی
استون یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین حلال‌های صنعتی است که در صنایع رنگ، شیمیایی، آرایشی و دارویی جایگاه ویژه‌ای دارد. ترکیبی از قدرت حلالیت بالا، هزینه اقتصادی، و تبخیر سریع باعث شده استون به‌عنوان ماده‌ای کلیدی در زنجیره تأمین بسیاری از صنایع شناخته شود. با رعایت اصول ایمنی و انتخاب گرید مناسب، استون می‌تواند ارزش افزوده بالایی برای صنایع مختلف ایجاد کند.
اسید اولئیک
اسید اولئیک یک اسید چرب تک‌غیراشباع از خانواده اولئوکمیکال‌ها است که عمدتاً از روغن‌های گیاهی و چربی‌های حیوانی استخراج می‌شود. به‌دلیل پایداری اکسیداتیو مناسب، سازگاری فرمولاسیونی و ایمنی نسبی، در طیف وسیعی از صنایع از شوینده و آرایشی‌بهداشتی تا روانکارها، رنگ و رزین و صنایع غذایی کاربرد دارد.
ساختار شیمیایی
اسید اولئیک دارای فرمول شیمیایی C₁₈H₃₄O₂ (یا C₉H₁₇–CH=CH–(CH₂)₇–COOH) و نام سیستماتیک cis-9-octadecenoic acid است. وجود یک پیوند دوگانه سیس در کربن ۹ دلیل اصلی سیالیت بالاتر و نقطه ذوب پایین‌تر آن نسبت به اسیدهای چرب اشباع است. این ساختار، اسید اولئیک را به یک ماده اولیه شیمیایی ایده‌آل برای سنتز مشتقاتی مانند صابون‌های فلزی (اولئات‌ها)، استرهای چرب و سورفکتانت‌ها تبدیل می‌کند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
اسید اولئیک به‌طور معمول مایعی روغنی، بی‌رنگ تا کهربایی کمرنگ با بوی ملایم است. جرم مولی آن حدود 282.47 g/mol و چگالی در 25 °C نزدیک به 0.89 g/cm³ است. نقطه ذوب در محدوده 13–16 °C قرار دارد (در دماهای اتاق مایع می‌ماند) و نقطه جوش اسمی نزدیک 360 °C گزارش می‌شود اما در فشار اتمسفریک تمایل به تجزیه حرارتی دارد؛ لذا برای عملیات واحد، تبخیر و تقطیر در خلأ توصیه می‌شود. در آب نامحلول است اما در حلال‌های آلی مانند اتانول، ایزوپروپانول، هگزان، تولوئن و روغن‌های معدنی امتزاج‌پذیر است. شاخص‌های متداول کنترل کیفیت صنعتی عبارت‌اند از: عدد ید (معمولاً حدود (198–202 mg KOH/g)، اندیس پراکسید (به‌عنوان شاخص اکسیداسیون) و رنگ (مقیاس Lovibond یا Gardner).
کاربردهای اسید اولئیک
به‌دلیل سازگاری شیمیایی و زیست‌محیطی، اسید اولئیک در زنجیره‌های تأمین مختلف نقش محوری دارد:
-
آرایشی‌بهداشتی و شوینده‌ها: به‌عنوان امولسیفایر، سورفکتانت غیر‌یونی/آنیونی (پس از تبدیلات شیمیایی)، حلال سبز و نرم‌کننده در کرم‌ها، لوسیون‌ها، صابون‌های دست‌ساز و صنعتی.
-
روانکارها و فلزکاری: تولید استرهای چرب با ویسکوزیته و شاخص اصطکاک مطلوب برای روغن‌های هیدرولیک، برش‌کاری و ضدزنگ‌ها؛ اولئات‌های فلزی (کلسیم/سدیم/آلومینیوم) به‌عنوان غلیظ‌کننده گریس و پایدارکننده فیلم روغنی استفاده می‌شوند.
-
رنگ، رزین و چاپ: بهبود ترشوندگی، جریان‌پذیری و تثبیت رنگ‌دانه‌ها؛ سنتز آلکید رزین‌ها و افزودنی‌های دیسپرس‌کننده.
-
غذایی (گرید مجاز): به‌عنوان حامل لیپوفیل، عامل فرمولاسیونی و بهبوددهنده بافت/دهان‌حسی در برخی محصولات (مطابق استانداردهای ملی و بین‌المللی).
-
کشاورزی و بیوپلیمرها: پایه تولید امولسیون‌های روغن در آب، حامل آفت‌کش‌های فرمولاسیون‌شده و سنتز پلاستیسایزرهای زیست‌پایه.
-
دارویی/بهداشتی: در برخی دارو-فرمولاسیون‌ها به‌عنوان پرمئاسیون‌انهنسر پوستی و حامل لیپوفیل (طبق فارماکوپه و فقط با گرید دارویی).
نکته مهندسی: برای طراحی فرمولاسیون پایدار، نسبت اشباع/غیراشباع و توزیع ایزومری (cis/trans) در اسید اولئیکِ تأمین‌شده بر رئولوژی و پایداری اکسیداتیو محصول نهایی اثرگذار است.
معایب اسید اولئیک
گرچه اسید اولئیک ماده‌ای همه‌فن‌حریف است، اما محدودیت‌هایی دارد که در تصمیم‌گیری خرید باید لحاظ شود:
-
حساسیت اکسیداتیو: به‌ویژه در حضور نور/حرارت/فلزات واسطه دچار واکنش‌های پراکسیداسیون می‌شود؛ کنترل اندیس پراکسید و استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ها ضروری است.
-
پراکندگی کیفیت در منابع خوراک: منشأ خوراک (نخل، کلزا، آفتابگردان، تالو) بر عدد ید، رنگ و بو اثر می‌گذارد و نیازمند COA/SDS و نمونه‌گیری پیش از خرید عمده است.
-
رفتار دمایی: نزدیک نقطه ذوب ممکن است دچار کدرشدگی/کریستالیزاسیون موضعی شود که حمل و پمپاژ را دشوار می‌کند.
-
حساسیت‌های کاربردی: در برخی فرمول‌ها، حضور اسیدهای چرب آزاد زیاد می‌تواند pH یا پایداری امولسیون را مختل کند و نیاز به خنثی‌سازی جزئی (صابون‌سازی کنترل‌شده) دارد.
مزایای اسید اولئیک
دلایل اصلی جذابیت اسید اولئیک برای زنجیره تأمین صنعتی عبارت‌اند از:
-
زیست‌پایه و در دسترس: مشتق از روغن‌های گیاهی و چربی‌های حیوانی؛ قابلیت تأمین پایدار با هزینه رقابتی.
-
چندمنظورگی فرمولاسیونی: تولید اولئات‌های فلزی، استرهای عملکردی و سورفکتانت‌های متنوع؛ سازگار با طیف وسیعی از حلال‌های آلی و روغن‌ها.
-
ایمنی نسبی و انطباق‌پذیری مقرراتی: در گریدهای غذایی/آرایشی/دارویی (مطابق استانداردهای مربوطه) قابل استفاده است.
-
مزیت فرآیندی: بهبود لغزندگی، ترشوندگی و دیسپرسینگ در رنگ و رزین؛ ارتقای خاصیت ضدسایش در روانکارهای صنعتی.
-
ارزش اقتصادی: نسبت قیمت به کارایی مناسب، کاهش وابستگی به مواد پتروشیمیایی در بسیاری از فرمول‌ها.
ایمنی و نگهداری اسید اولئیک
برای بهره‌گیری ایمن و اقتصادی از اسید اولئیک، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
-
اسناد ایمنی و کیفیت: دریافت و بررسی SDS و COA شامل عدد ید، عدد اسیدی، اندیس پراکسید، رنگ و رطوبت.
-
انبارش: در ظروف دربسته (گالنی، درام استیل یا IBC روکش‌دار)، در محیط خنک، خشک و تاریک؛ تماس با هوای گرم و نور مستقیم را به حداقل برسانید. استفاده از نیتروژن‌بلنکت برای مخازن حجیم به کاهش اکسیداسیون کمک می‌کند.
-
سازگاری مواد: دور از اکسیدکننده‌های قوی، اسیدهای معدنی قوی و نمک‌های فلزی واسطه نگهداری شود.
-
حمل‌ونقل: معمولاً در رده کالاهای خطرناک پرریسک طبقه‌بندی نمی‌شود؛ بااین‌حال رعایت دستورالعمل‌های بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) و برچسب‌گذاری الزامی است.
-
کاربری و PPE: استفاده از دستکش نیتریل/لاتکس، عینک ایمنی و پیش‌بند هنگام انتقال/نمونه‌گیری؛ در صورت تماس پوستی، شست‌وشو با صابون ملایم و آب کافی.
-
کنترل اکسیداسیون: افزودن آنتی‌اکسیدان‌های مجاز (مانند BHT در گرید صنعتی یا آنتی‌اکسیدان‌های مجاز غذایی/آرایشی) و چرخش موجودی (FIFO) برای حفظ کیفیت.
-
شرایط فرایندی: برای پمپاژ در دماهای پایین، گرمایش جزئی (۴۰–۵۰ °C) با مبدل حرارتی و پایش نقاط داغ جهت جلوگیری از تیره‌شدن توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
اسید اولئیک با ماهیت زیست‌پایه، سازگاری فرمولاسیونی عالی و ارزش اقتصادی رقابتی، یکی از ارکان سبد مواد اولیه شیمیایی برای صنایع شوینده، آرایشی‌بهداشتی، رنگ و رزین، روانکار و غذایی است. موفقیت در استفاده صنعتی از این ماده به انتخاب گرید مناسب (صنعتی/غذایی/دارویی)، کنترل شاخص‌های کیفی و طراحی صحیح زنجیره نگهداری و حمل وابسته است. تیم فروش و فنی «تأمین کالا تک» آمادگی دارد با ارائه نمونه، SDS/COA، مشاوره فرمولاسیون و راهکارهای تأمین پایدار، ریسک‌های عملیاتی شما را کاهش داده و بهره‌وری فرایندی را افزایش دهد.
انیدرید فتالیک
انیدرید فتالیک از مشتقات مهم شیمیایی با فرمول C₈H₄O₃ و شماره CAS 85‑44‑9، به‌صورت جامد سفید بلوری و دارای بویی خاص و تحریک‌کننده است. این ماده به‌عنوان واسط کلیدی در صنعت رزین‌های پلی‌استر اشباع‌شده، رزین‌های غیر اشباع، نرم‌کننده‌های PVC و داروسازی استفاده می‌شود.
ساختار شیمیایی انیدرید فتالیک
-
شکل مولکولی یک حلقه 1,3-ایزوبنفن‌دیون که از اسید فتالیک به‌صورت حذف آب حاصل شده است.
-
فرمول مولکولی: C₈H₄O₃، وزن مولکولی ~148.12 g/mol .
ویژگی‌های انیدرید فتالیک
| ویژگی | مشخصات |
|---|---|
| ظاهر فیزیکی | پودر یا بلور سفید–شفاف |
| چگالی (جامد، 20 °C) | حدود ۱٫۵۳ g/cm³ |
| نقطه ذوب | ~131–132 °C |
| نقطه جوش | ~284–295 °C (می‌تواند سابلیم شود) |
| فشار بخار (20 °C) | بسیار کم ≈0.0015 mmHg |
| حلالیت در آب | بسیار کم (≈0.62 g/100g) در آب سرد؛ بهتر در 100 °C (~19 g/100g) |
| رنگ و بو | بی‌رنگ تا زرد کمرنگ، بوی شدید و تحریک‌کننده |
مزایای انیدرید فتالیک
-
واسط اصلی در تولید رزین‌های پلی‌استر اشباع‌شده و غیر اشباع برای کاربردهایی مانند ورق‌های فیبر، رنگ و پوشش صنعتی تولید نرم‌کننده‌های فتالات برای PVC، که باعث افزایش انعطاف‌پذیری و ماندگاری می‌شود.
-
نقشی اساسی در سنتز دارو، رنگ، الیاف و مواد آرایشی دارد.
-
سرعت واکنش مناسب و عملکرد بالا با بازده بالا در فرایندهای صنعتی.
معایب انیدرید فتالیک
-
تحریک شدید پوست و چشم و قابلیت حساسیت بالا؛ محیط‌های کاری کاملاً ایمن مورد نیاز است
-
تشکیل گرد قابل انفجار؛ انبارداری نامناسب یا توزیع گرد در هوا خطرناک است
-
واکنش‌پذیر با آب و رطوبت؛ هیدرولیز گرمازا و تغییر ترکیب در مجاورت رطوبت رخ می‌دهد.
-
مصرف بالا و مقررات محدودکننده در برخی کشورها به‌دلیل اثرات زیست‌محیطی.
کاربردهای انیدرید فتالیک
-
سنتز رزین‌های پلی‌استر غیر اشباع و ساخت فیبر، FRP و پوشش‌های صنعتی.
-
تولید نرم‌کننده‌ها (فتالات) برای PVC.
-
استفاده در ساخت رنگ، چسب، رنگدانه و دارو.
-
واسطه در سنتز مواد آرایشی، کودهای خاص و روغن‌های صنعتی
ایمنی و نگهداری انیدرید فتالیک
-
برچسب‌گذاری خطر GHS: H317 (واکنش حساسیتی پوستی)، H318 (آسیب چشمی شدید)، H334 (سوءتأثیر تنفسی)
-
PPE مورد نیاز: عینک یا شیلد ایمنی، دستکش مقاوم شیمیایی، لباس و محافظ تنفسی در شرایط نیاز.
-
شرایط نگهداری: محیط خشک و خنک، ظروف دربسته، دور از رطوبت، تهویه مناسب و جلوگیری از انباشت گرد.
-
اقدامات اضطراری:
-
تماس با پوست/چشم: شستشوی فوری با آب و کمک پزشکی
-
استنشاق گرد: خروج به هوای تازه، مشورت پزشکی
-
در صورت نشت: جلوگیری از پخش گرد، جمع‌آوری خشک و دفع ایمن.
-
ایزودسیل الکل اتوکسیله
ساختار شیمیایی ایزودسیل الکل اتوکسیله
- فرمول کلی: R–(OCH₂CH₂)ₙ–OH
- R: زنجیره شاخه‌دار ایزودسیل (C10)
- n: تعداد واحدهای EO (معمولاً بین 3 تا 10 یا بیشتر بسته به نوع گرید)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
- بو: ملایم، شبیه الکل چرب
- نوع سورفکتانت: غیر یونی (Non-Ionic)
- pH (محلول 1%): حدود 6 تا 8
- کف‌زایی: کم تا متوسط – مناسب برای سیستم‌های شوینده صنعتی کم‌کف
- پایداری در آب سخت: بسیار بالا؛ مقاوم در برابر یون‌های Ca²⁺ و Mg²⁺
- نقطه ابری (Cloud Point): بین 40 تا 70 °C (بسته به مقدار EO)
- ویسکوزیته: متوسط، اما افزایش‌یابنده در دمای پایین
- پایداری حرارتی و شیمیایی: بالا؛ مقاوم به هیدرولیز، اسید و باز
- زیست‌تخریب‌پذیری: بالا در گریدهای طبیعی (غیربرپایه نفتی)
- سازگاری با سایر سورفکتانت‌ها: بسیار خوب (آنیونی، کاتیونی، آمفوتریک)
- نقطه اشتعال: ممکن است در گریدهای حلال‌پایه قابل اشتعال باشد
کاربردهای ایزودسیل الکل اتوکسیله
صنایع شوینده صنعتی و خانگی:
- ترکننده‌ی مؤثر برای سطوح سخت
- در فرمولاسیون پاک‌کننده‌های صنعتی با کف کنترل‌شده (کم‌کف)
کشاورزی:
- امولسیفایر و پخش‌کننده در فرمولاسیون سموم و کودهای محلول‌پاشی
- افزایش‌دهنده‌ی جذب ترکیبات فعال از طریق برگ‌ها به دلیل کاهش کشش سطحی
صنایع نساجی و رنگ:
- ترکننده‌ی اولیه در عملیات آماده‌سازی و رنگرزی الیاف نساجی
- کمک امولسیفایر برای پایداری دیسپرسیون رنگ‌ها و پیگمنت‌های پایه آب
صنایع رنگ و رزین:
- پخش‌کننده‌ی مؤثر در رنگ‌های پایه آب برای یکنواختی پیگمنت‌ها
- بهبود دهنده‌ی ترشوندگی سطوح و کاهش‌دهنده‌ی کشش سطحی در رنگ‌های پایه آب
مزایای ایزودسیل الکل اتوکسیله
- کف کنترل‌شده – مناسب برای کاربردهای صنعتی
- سازگاری عالی با آب سخت و طیف وسیعی از pH
- زیست‌تخریب‌پذیری بالا (در گریدهای پایه طبیعی)
- سازگاری عالی با سایر سورفکتانت‌ها (آنیونی، کاتیونی، آمفوتریک)
- پایداری بالا در برابر حرارت، اسید، باز و عوامل اکسنده
- افزایش‌دهنده جذب مواد فعال روی سطح برگ گیاهان
معایب و محدودیت‌ها
- در گریدهای خاص ممکن است نیاز به ترکیب با سورفکتانت‌های کف‌زا باشد
- در دمای پایین ممکن است کدر شود (اثر نقطه ابری و افزایش ویسکوزیته)
- در غلظت بالا می‌تواند باعث تحریک پوست یا چشم شود
- در گریدهای حلال‌پایه ممکن است قابل اشتعال باشد
بوتیل دی گلیکول استات
بوتیل دی گلیکول استات یک حلال شیمیایی تخصصی از خانواده گلیکول اتر استرها است که به‌واسطه تبخیر کنترل‌شده، قدرت حلالیت بالا و بوی ملایم استری، در صنایع رنگ، رزین، جوهر چاپ و پوشش‌های صنعتی کاربرد فراوان دارد. این ترکیب به دلیل ترکیب ویژگی‌های گلیکول اتر و استر، یکی از مواد اولیه پرمصرف و کلیدی در صنایع شیمیایی مدرن محسوب می‌شود.
ساختار شیمیایی بوتیل دی گلیکول استات
-
نام شیمیایی (IUPAC): 2-(2-بوتوکسی‌اتوکسی)اتیل استات
-
فرمول مولکولی: C₁₀H₂₀O₄
-
شماره CAS: 124-17-4
-
ساختار: یک مولکول استری که از واکنش بوتیل دی گلیکول (BDG) با اسید استیک تشکیل می‌شود.
-
ترکیب همزمان گروه استر (–COO–) و زنجیره گلیکول اتر موجب حلالیت عالی در طیف وسیعی از مواد قطبی و غیرقطبی می‌گردد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی بوتیل دی گلیکول استات
-
ظاهر: مایع بی‌رنگ با بوی استری ملایم
-
نقطه جوش: ~ 230 °C
-
نقطه اشتعال: ~ 96 °C (بسته)
-
چگالی (20°C): 0.95 g/cm³
-
حلالیت در آب: محدود، اما قابلیت امتزاج با اغلب حلال‌های آلی
-
ویسکوزیته: متوسط – مناسب برای کاربردهای پوشش‌دهی
-
تبخیر: کندتر از استات‌های سبک (مانند بوتیل استات) → کنترل بهتر خشک شدن
کاربردهای بوتیل دی گلیکول استات
صنایع رنگ و پوشش
-
به‌عنوان حلال کنترل‌کننده سرعت خشک شدن در رنگ‌های صنعتی، دریایی، خودرویی و پوشش‌های پودری.
-
بهبود سطح نهایی، جریان‌پذیری و براقیت رنگ.
صنایع جوهر چاپ
-
حلال حامل در جوهرهای فلكسو، گراور و جوهرافشان.
-
جلوگیری از گرفتگی نازل و بهبود وضوح چاپ.
صنایع چسب و رزین
-
افزایش انعطاف‌پذیری و همگنی در فرمولاسیون چسب‌های پایه حلالی.
-
سازگاری عالی با رزین‌های آلکید، نیتروسلولز، پلی‌اورتان و اپوکسی.
شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های صنعتی
-
حلال مؤثر برای حذف چربی‌ها، رزین‌ها و آلودگی‌های صنعتی.
معایب بوتیل دی گلیکول استات
-
قیمت بالاتر نسبت به حلال‌های سبک‌تر مانند بوتیل استات.
-
حلالیت محدود در آب.
-
قابل اشتعال، نیازمند رعایت نکات HSE.
مزایای بوتیل دی گلیکول استات
-
تبخیر کنترل‌شده → امکان تنظیم بهتر فرآیند خشک شدن.
-
قدرت حلالیت بالا برای طیف وسیعی از پلیمرها و رزین‌ها.
-
بوی ملایم و سازگاری بیشتر در محیط‌های کاری.
-
پایداری شیمیایی مناسب در ترکیبات پیچیده.
ایمنی و نگهداری بوتیل دی گلیکول استات
-
طبقه‌بندی خطر GHS: مایع قابل اشتعال (H226)، محرک چشم و پوست در تماس مستقیم.
-
تجهیزات حفاظت فردی (PPE): دستکش نیتریل، عینک ایمنی، ماسک با فیلتر آلی.
-
شرایط نگهداری:
-
در ظروف فلزی یا HDPE دربسته و مقاوم.
-
در محیط خشک، خنک و دارای تهویه.
-
دور از شعله، جرقه و منابع حرارتی.
-
-
در صورت نشت: استفاده از مواد جاذب (ورمیکولیت/خاک جاذب)، تهویه فوری محیط.
جمع‌بندی
بوتیل دی گلیکول استات به‌عنوان یک حلال چندمنظوره و تخصصی، در صنایع رنگ، چاپ، رزین و شوینده‌ها جایگاهی ویژه دارد. ترکیب خاص ویژگی‌های شیمیایی آن باعث شده هم در عملکرد صنعتی و هم در کیفیت محصول نهایی به‌عنوان گزینه‌ای مطمئن انتخاب شود. انتخاب و خرید بوتیل دی گلیکول استات با گرید صنعتی معتبر، نقشی کلیدی در بهینه‌سازی فرآیندهای تولید دارد.
پلی‌اتر آلکیل الکل
ساختار شیمیایی پلی‌اتر آلکیل الکل
- ساختار کلی: R–(OCH₂CH₂)n–OH • گروه R: زنجیره آلکیل (معمولاً C₈ تا C₁₆) • n: تعداد واحدهای اتیلن‌اکسید (اغلب بین 3 تا 15) • نوع ترکیب: سورفکتانت غیونی اتوکسیله با خاصیت Amphiphilic (آبدوست–آبگریز)
ویژگی‌های پلی‌اتر آلکیل الکل
(وابسته به طول زنجیره و میزان اتوکسیلاسیون)-
- ظاهر فیزیکی: مایع شفاف تا نیمه‌ویسکوز یا موم‌مانند، بی‌رنگ یا زرد کمرنگ
- بو: بوی ملایم الکلی یا بی‌بو
- نقطه ابری شدن (Cloud Point): بسته به طول زنجیره اتوکسی متفاوت است
- حلالیت: قابل حل در آب و اغلب حلال‌های آلی قطبی
- پایداری: مقاوم در برابر pH خنثی و کمی قلیایی
کاربردهای پلی‌اتر آلکیل الکل
صنایع شوینده و تمیزکننده سورفکتانت غیونی با قدرت چربی‌زدایی بالا مناسب برای فرمولاسیون‌های شوینده خانگی و صنعتی (مانند شوینده سطوح، شیشه‌شوی و پاک‌کننده عمومی) پایدار در ترکیبات آنیونی و آنزیمی فرمولاسیون‌های کشاورزی به عنوان عامل پخش‌کننده و خیس‌کننده (Spreader-Wetter) در محلول‌های آفت‌کش و کود مایع بهبود جذب برگ و جلوگیری از شسته‌شدن محلول‌ها کاهش کشش سطحی قطرات اسپری‌شده روی گیاه صنایع رنگ و پوشش بهبود خیس‌کنندگی رنگ‌های پایه‌آبی کاهش کشش سطحی و بهبود یکنواختی فیلم رنگ جایگزین سبز برای برخی سورفکتانت‌های نفت‌مبنا صنایع چسب و رزین بهبود ترکیب‌پذیری اجزا در سیستم‌های بر پایه آب کمک به امولسیون‌سازی در فرمولاسیون‌های پلیمری افزایش روان‌کنندگی سطح صنایع آرایشی و بهداشتی (محدود) استفاده به عنوان عامل پخش‌کننده، مرطوب‌کننده یا همگن‌کننده در برخی فرمول‌های مو و پوست نیازمند رعایت الزامات ایمنی IFRA و بررسی تحریک پوستیکاربردهای صنعتی پلی‌اتر آلکیل الکل
صنایع شوینده‌های خانگی و صنعتی صنایع کشاورزی و آفت‌کش‌ها صنایع رنگ و پوشش‌های پایه آب صنایع چسب و رزین‌های امولسیونی صنایع مواد آرایشی (محدود)مزایای پلی‌اتر آلکیل الکل
سازگاری با سیستم‌های آبی و قطبی توانایی بالا در کاهش کشش سطحی زیست‌تخریب‌پذیر (biodegradable) در بسیاری از گریدها پایداری در محیط‌های مختلف pH قابلیت تنظیم عملکرد با تغییر زنجیره آلکیل و درجه اتوکسیلاسیونمعایب پلی‌اتر آلکیل الکل
گرانروی بالا در برخی گریدها حساس به pH بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی در بلندمدت برخی گریدها ممکن است موجب تحریک پوست و چشم شوند محدودیت استفاده در صنایع آرایشی بدون تست‌های ایمنی کامل
تری کلرواتیلن
تری کلرواتیلن (Trichloroethylene) یک ترکیب شیمیایی آلی هالوژنه با فرمول مولکولی C₂HCl₃ است که به‌صورت مایع بی‌رنگ، فرّار و با بوی شیرین–کلروفرمی شناخته می‌شود. این ماده از کلرزنی استیلن یا اتیلن به دست می‌آید و به‌عنوان حلال صنعتی قوی، پاک‌کننده چربی‌های فلزی و ماده اولیه در تولید برخی ترکیبات شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل قدرت حلالیت بالا، پایداری شیمیایی و تبخیر سریع، تری کلرواتیلن در صنایع فلزکاری، خودروسازی، نساجی و تولید مواد شیمیایی اهمیت ویژه‌ای دارد.
ساختار شیمیایی تری کلرواتیلن
-
فرمول مولکولی: C₂HCl₃
-
جرم مولی: 131.39 گرم بر مول
-
فرمول ساختاری: ClCH=CCl₂
-
نوع ترکیب: هیدروکربن هالوژنه غیراشباع
-
شکل و ظاهر: مایع شفاف و بی‌رنگ با بوی خاص
ساختار تری کلرواتیلن شامل یک پیوند دوگانه بین دو اتم کربن و سه اتم کلر متصل به آن‌ها است که به آن ویژگی‌های حلالیت بالا در ترکیبات آلی و پایداری شیمیایی می‌بخشد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی تری کلرواتیلن
-
حالت فیزیکی: مایع
-
رنگ: بی‌رنگ
-
بو: شیرین و شبیه کلروفرم
-
نقطه جوش: حدود 87°C
-
نقطه ذوب: حدود -86°C
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.46 گرم بر سانتی‌متر مکعب
-
حلالیت در آب: کم (1 گرم در لیتر)، ولی در اغلب حلال‌های آلی مانند اتانول، اتر و کلروفرم محلول است
-
قابلیت اشتعال: غیرقابل اشتعال، اما بخارات آن با حرارت تجزیه می‌شوند و گازهای سمی تولید می‌کنند
-
پایداری: پایدار در شرایط عادی، اما در حضور رطوبت و فلزات قلیایی ممکن است تجزیه شود
کاربردهای تری کلرواتیلن
-
صنایع فلزکاری: به‌عنوان حلال قوی برای چربی‌زدایی قطعات فلزی قبل از آبکاری یا رنگ‌کاری.
-
صنعت خودروسازی: پاک‌کردن قطعات موتور، گیربکس و اجزای مکانیکی.
-
صنایع نساجی: به‌عنوان حلال در فرایند تمیزکاری و آماده‌سازی الیاف.
-
تولید ترکیبات شیمیایی: ماده اولیه در ساخت هیدروفلوروکربن‌ها (HFCs) و سایر مواد هالوژنه.
-
صنایع رنگ و رزین: حل کردن رزین‌ها و پاک‌کردن ابزارها و تجهیزات.
-
کاربردهای ویژه آزمایشگاهی: در استخراج و تمیزکاری نمونه‌ها.
معایب تری کلرواتیلن
-
اثرات سمی بر سیستم عصبی و کبد در تماس یا استنشاق طولانی‌مدت.
-
اثرات احتمالی سرطان‌زایی در مواجهه‌های مزمن.
-
تجزیه حرارتی و تولید گازهای سمی (فسژن، کلرید هیدروژن).
-
محدودیت‌های استفاده در صنایع غذایی و دارویی به دلیل الزامات ایمنی.
-
نیاز به مدیریت دقیق در دفع پسماند و بخارات.
مزایای تری کلرواتیلن
-
قدرت حلالیت بسیار بالا برای روغن‌ها، گریس‌ها و بسیاری از ترکیبات آلی.
-
پایداری شیمیایی در شرایط معمول انبارداری.
-
غیرقابل اشتعال بودن که خطر آتش‌سوزی را کاهش می‌دهد.
-
تبخیر سریع و عدم باقی‌ماندن اثرات روغنی روی سطح.
-
قابلیت استفاده مجدد پس از تقطیر و بازیافت.
ایمنی و نگهداری تری کلرواتیلن
-
تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک فیلتر دار برای جلوگیری از استنشاق بخارات.
-
تهویه مناسب: کار در محیط‌های دارای سیستم تهویه قوی به‌منظور کاهش غلظت بخارات در هوا.
-
انبارداری: نگهداری در ظروف فلزی یا شیشه‌ای دربسته و مقاوم به خوردگی، در مکان خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید.
-
حمل‌ونقل: رعایت مقررات بین‌المللی حمل مواد شیمیایی خطرناک (UN 1710).
-
واکنش‌پذیری: دور نگه‌داشتن از مواد اکسیدکننده قوی و فلزات قلیایی.
-
مدیریت پسماند: بازیافت از طریق تقطیر یا دفع طبق دستورالعمل‌های زیست‌محیطی.