دی اتیلن تری آمین
دی‌اتیلن‌تری‌آمین (DETA) یا ۲٬۲′-ایمینودی‌اتیل‌آمین یک آمین سه‌عامله است با فرمول شیمیایی NH₂‑CH₂‑CH₂‑NH‑CH₂‑CH₂‑NH₂ که به‌صورت مایع بی‌رنگ تا زرد روشن با بوی قوی آمونیاکی دیده می‌شود. این ترکیب به عنوان عامل عامل پخت رزین اپوکسی و آمین‌های عملکردی در صنایع مختلف شناخته شده و در بازار صنعتی و شیمیایی جایگاه ویژه‌ای دارد.
ساختار شیمیایی دی اتیلن تری آمین
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₃N₃
-
ساختار خطی: (NH₂CH₂CH₂)₂NH
-
تصویر اسکلت آلی: مطابق با ساختار رایج در منابع علمی
ویژگی‌های دی اتیلن تری آمین
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| ظاهر | مایع بی‌رنگ تا زرد روشن، بو: آمونیاکی |
| چگالی (20°C) | حدود 0.954–0.96 g/cm³ |
| نقطه ذوب | ≈ –39°C |
| نقطه جوش | ≈ 207–209°C |
| فشار بخار (20°C) | ≈ 0.2–0.4 mmHg (≈37 Pa) |
| حلالیت در آب | کاملاً محلول در آب و حلال‌های قطبی |
| pH محلول 1% | حدود 12 – باز ضعیف |
| نقطه اشتعال | حدود 97–102°C بسته به روش آزمون |
مزایا دی اتیلن تری آمین
-
واکنش‌پذیری بالا با رزین‌های اپوکسی برای پخت سریع
-
عملکرد به‌عنوان لیگاند سه‌دندانه در شیمی هماهنگ‌کننده
-
امکان استفاده در استخراج گاز اسیدی در صنایع نفت و گاز
-
محلول‌آبی بودن، بازی ضعیف و جذب بالا
-
قیمت نسبتاً مناسب و در دسترس در گرید صنعتی
معایب دی اتیلن تری آمین
-
تحریک پذیری قوی پوست، چشم و مجاری تنفسی؛ تماس باید کنترل شده باشد
-
قابلیت جذب رطوبت (Hygroscopic) – نیاز به بسته‌بندی مناسب
-
در مجاورت هوا ممکن است زرد رنگ شود (اکسیداسیون)
-
بخارات آن سنگین‌تر از هوا بوده و تجمع آن می‌تواند خطرناک باشد
کاربردهای دی اتیلن تری آمین
صنایع رزین و چسب‌های اپوکسی
-
به‌عنوان عامل پخت (curing agent) در چسب‌ها و قالب‌گیری اپوکسی
شیمی هماهنگ‌کننده
-
تشکیل کمپلکس‌های فلزی با سه دندانه، مانند Co(dien)(NO₂)₃
صنعت نفت و گاز
-
استخراج گاز اسیدی ـ مانند CO₂ و H₂S از گازها
سایر کاربردها
-
روان‌کننده‌ها و ترکیبات ضدخوردگی در صنایع مختلف
ایمنی و نگهداری دی اتیلن تری آمین
-
کد UN: UN 2079، کلاس خطر 8 (خورنده)، گروه بسته‌بندی
-
GHS: کلمه هشدار DANGER، هشدارها شامل H302, H312, H314, H334؛ خورنده پوست و چشم، تحریک‌کننده تنفسی و در برخی موارد خطر باروری
-
PPE توصیه‌شده: دستکش نیتریل، عینک ایمنی، محافظ تنفسی در فضاهای بسته
-
انبارداری: ظروف محکم و درب‌دار، محیط خشک و خنک (ترجیحاً زیر 15°C)، دور از اکسیدکنندهها و رطوبت شدید
دی متیل اتانول آمین 60%
N,N‑دی‌متیل‌اتانول‌آمین (با نام اختصاری DMAE یا DMEA)، در فرمول‌سازی به‌صورت محلول ۶۰٪ در آب عرضه می‌شود. این ترکیب با استفاده از دی‌متیل‌آمین و اکسید اتیلن تهیه می‌شود
در بازار صنعتی، به عنوان عامل واکنش‌دهنده، عامل امولسیون‌کننده و افزودنی شیمیایی با تقاضای بالا شناخته می‌شود.
ساختار دی متیل آمین 60%
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO
-
ساختار نیمه اسکلت: Dimethyl-amino-ethanol = (CH₃)₂N‑CH₂‑CH₂‑OH
ویژگی‌های دی متیل آمین 60%
| ویژگی | مقدار یا توضیح |
|---|---|
| ظاهر | مایع بی‌رنگ تا زرد کم‌رنگ، بوی آمونیاکی |
| چگالی (20°C) | 0.886 – 0.889 g/cm³ |
| نقطه ذوب | ≈ −70 °C |
| نقطه جوش | 134–136 °C (برای گرید ۹۹٪) |
| فشار بخار (20°C) | ~6.12 mmHg (816 Pa) |
| حلالیت در آب | کاملاً محلول، شامل گرید 60٪ |
| pH (محلول 10٪) | حدود 11.3 |
مزایای دی متیل آمین 60%
-
عملکرد دوگانه: هم آمین و هم الکل – مفید برای واکنش‌های شیمیایی و امولسیون
-
قابلیت جذب CO₂ در فرایندهای گازشویی
-
باز قوی (pH بالا) برای کاربردهای شوینده و صنعتی
-
محلول‌آبی بودن در سطح صنعتی برای فرمول‌های محلولی
معایب دی متیل آمین 60%
-
خطر تحریک پوست و چشم شدید؛ تماس با آب زیاد باید اجتناب شود
-
قابل اشتعال (flash point ≈ 39°C) و احتمال ایجاد بخارهای سمی
-
احتمال تولید نیتروزآمین‌ها در تماس با نیتریت‌ها – خطر بالقوه سلامتی
کاربردهای دی متیل آمین 60%
-
صنعت شوینده و آرایشی: به‌عنوان عامل بافر و امولسیون‌کننده
-
رنگ و رزین: کاتالیزور یا تنظیم‌کننده pH
-
پالایش گاز: جذب CO₂ و H₂S در گازهای فاضلاب صنعتی
-
شیمی هماهنگ‌کننده: استفاده در تولید مواد شیمیایی پیچیده
ایمنی و نگهداری دی متیل آمین 60%
-
کد GHS: کلمه هشدار DANGER
-
خطر سوختگی پوست و چشم (Skin Corr. 1B, Eye Dam. 1)، سمیت تنفسی حاد (Acute Tox. 3)
-
-
تجهیزات حفاظت فردی (PPE): دستکش نیتریل، عینک ایمنی، محافظ تنفسی در محیط بسته
-
شرایط نگهداری:
-
دمای محیط زیر 30 °C، دور از منابع حرارت و آشکار
-
ظروف بسته نگهداری و در محیط تهویه‌دار قرار گیرد
-
جلوگیری از تماس با اکسیدکنندهها، اسیدها و عوامل تشکیل‌دهنده نیتروزآمین
-
دیپا 85%
دی‌اتانول‌آمین (Diethanolamine یا DEA) یک آمین ثانویه با فرمول شیمیایی C₄H₁₁NO₂ و غلظت ۸۵٪ در بازار عرضه می‌شود. این مایع بی‌رنگ تا زرد روشن دارای بویی شبیه آمونیاک است و به‌طور گسترده در صنایع رزین‌سازی، تصفیه گاز، شوینده، رنگ، فارماسی و افزودنی‌های صنعتی کاربرد دارد. در فرآیندهای صنعتی به‌عنوان عامل تنظیم pH، کاتالیزور، عامل معادل‌سازی و امولسیفایر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ساختار شیمیایی دیپا 85%
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO₂
-
وزن مولکولی: 105.14 g/mol
-
ساختار: دارای دو گروه -OH و یک گروه آمین. به‌صورت بلورهای دلی‌سن‌سنت که پس از ذوب به مایع ویسکوز تبدیل می‌شود.
ویژگی‌های دیپا 85%
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع ویسکوز یا کریستال ذوب‌شدنی |
| رنگ | بی‌رنگ تا زرد روشن (≤ 15 APHA) |
| بوی | آمونیاکی / ماهی |
| چگالی (20 °C) | 1.09 g/mL |
| نقطه ذوب | ≈ 28 °C |
| نقطه جوش | ≈ 268 °C در فشار اتمسفریک |
| ویسکوزیته (30 °C) | ≈ 352 cP |
| فشار بخار (20 °C) | < 0.01 mmHg (~0.00037 hPa) |
| حلالیت در آب | کاملاً حل‌شدنی |
| ضریب شکست | n_D ≈ 1.477 |
| pKa (25 °C) | ≈ 8.9 |
| محدوده انفجار | 1.6–9.8٪ (حجم نسبت به هوا) |
| پخش اکوتوکسیسیته | مضر برای آبزیان با تأثیر طولانی‌مدت |
مزایای دیپا 85%
-
دو عملکردی: هم گروه آمینی، هم الکلی برای واکنش‌های متنوع
-
تنظیم کننده pH و کاتالیزور در تولید رزین‌ها، کف پلی‌یورتان، شوینده، سموم کشاورزی و محصولات آرایشی
-
حلالیت بالا در آب و بسیاری حلال‌های قطبی؛ امکان مخلوط‌پذیری در فرمولاسیون‌های مختلف
-
قابلیت حذف گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در فرآیندهای تصفیه گاز
معایب دیپا 85%
-
خورنده برای پوست و چشم؛ خطر سوختگی شیمیایی و آسیب عضو
-
سمیت مخاطره‌آمیز در تماس یا استنشاق مزمن؛ ممکن است به کبد، کلیه و خون آسیب برساند. LD₅₀ خوراکی حدود 1.6 g/kg در موش
-
آسیب محیط‌زیستی به آبزیان؛ قبل از دفع، باید کاملاً رقیق یا خنثی شود
-
عدم سازگاری با مواد دیگر مانند اسیدهای قوی، اکسیدکنندهها و کلریدهای اسیدی – واکنش گرمازا دارد.
کاربردهای دیپا 85%
-
گاز شیرین‌کن برای حذف CO₂/H₂S
-
صنایع رنگ، رزین و چسب: به‌عنوان عامل کاتالیزور و پایداری‌کننده
-
صنایع شوینده و محصولات مراقبت شخصی
-
آرایشی / دارویی: در تولید نرم‌کننده‌ها و امولسیفایرها
-
شیمی کشاورزی: به‌عنوان واسطه تولید کودها و حلال‌های کنترل‌شده
-
صنایع عکاسی و بتن‌سازی: حضور در امولسیون‌ها و افزودنی‌های بتن.
ایمنی دیپا 85%
-
خطرات: محرک قوی پوست و چشم، قابل جذب پوستی و استنشاق، آسیب‌زننده به اعضا بدن، خطر برای آبزیان مواد حفاظتی (PPE):
-
دستکش مقاوم شیمیایی، لباس محافظ، عینک ایمنی یا شیلد
-
در محیط بسته: تهویه مناسب یا ماسک فیلتردار (PV2/P3)
-
-
انبارداری: محل خشک، خنک، دور از اسید، اکسیدکننده و فضای تهویه‌دار؛ دمای پایین‌تر از نقطه ذوب نگهداری شود. بسته‌بندی محکم نگهداری شود.
-
اقدامات اضطراری:
-
تماس پوستی: شستشوی سریع با آب و صابون
-
تماس چشم: شستشو حداقل ۱۵ دقیقه و انتقال به پزشک
-
استنشاق: انتقال فرد به هوای تازه و استفاده از اکسیژن اگر لازم باشد.
-
دفع پسماند: طبق مقررات محیط‌زیستی بررسی شده و استفاده از روش‌های مجاز دفع.
-
متوکسی پروپیل استات
متوکسی پروپیل استات (Methoxypropyl Acetate - MPA) یک ترکیب شیمیایی آلی از خانواده گلیکول اتر استات‌ها است که به عنوان یک حلال چندمنظوره در صنایع مختلف کاربرد گسترده دارد. این ماده به دلیل تبخیر کنترل‌شده، بوی ملایم و حلالیت بالا برای ترکیبات آلی و معدنی، جایگزین مناسبی برای حلال‌های سنتی در فرمولاسیون‌های رنگ، پوشش، رزین و جوهر به شمار می‌رود.
ساختار شیمیایی متوکسی پروپیل استات
-
فرمول شیمیایی: C₆H₁₂O₃
-
شماره CAS: 108-65-6
-
نام IUPAC: 1-Methoxy-2-propyl acetate
-
ساختار مولکولی: شامل یک گروه استات (-COOCH₃) متصل به زنجیره متوکسی پروپیل
-
گروه ترکیبی: گلیکول اتر استات (Glycol Ether Acetate)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متوکسی پروپیل استات
-
ظاهر: مایع بی‌رنگ، شفاف، با بوی ملایم شبیه استر
-
نقطه جوش: حدود 145–150 °C
-
نقطه اشتعال: حدود 45–49 °C (Closed Cup)
-
چگالی (در 20 °C): 0.965–0.970 g/cm³
-
فشار بخار (در 20 °C): 3–4 mmHg
-
حلالیت در آب: قابل اختلاط تا حدود 20%
-
پایداری شیمیایی: پایدار در شرایط عادی نگهداری
کاربردهای متوکسی پروپیل استات
-
صنایع رنگ و رزین
-
به‌عنوان حلال در رنگ‌های پایه آب و پایه حلال
-
بهبود جریان، یکنواختی سطح و کاهش کشش سطحی رنگ
-
-
صنایع چاپ و جوهر
-
حلال در جوهرهای چاپ Flexo، Gravure و Inkjet
-
جلوگیری از گرفتگی نازل‌ها و بهبود کیفیت چاپ
-
-
پوشش‌های صنعتی و خودرویی
-
بهبود زمان خشک شدن کنترل‌شده
-
افزایش براقیت و چسبندگی پوشش
-
-
مواد شوینده و پاک‌کننده صنعتی
-
حلال مؤثر برای گریس، روغن و آلودگی‌های آلی
-
-
صنایع الکترونیک و نیمه‌هادی‌ها
-
استفاده به عنوان حلال در فوتورزیست‌ها و پوشش‌های خاص
-
معایب متوکسی پروپیل استات
-
قابل اشتعال بودن (نیازمند شرایط ایمن در نگهداری و کاربری)
-
تحریک‌پذیری پوست و چشم در تماس مستقیم
-
نیاز به رعایت تهویه مناسب در محیط‌های بسته به دلیل بخارات آلی
مزایای متوکسی پروپیل استات
-
حلالیت بالا برای طیف وسیعی از رزین‌ها و ترکیبات آلی
-
تبخیر متوسط، مناسب برای کنترل سرعت خشک‌شدن پوشش‌ها
-
سازگاری بالا با آب و بسیاری از حلال‌های آلی
-
بوی ملایم‌تر نسبت به حلال‌های سنتی مانند تولوئن یا استون
-
کارایی بالا در فرمولاسیون‌های دوست‌دار محیط زیست
ایمنی و نگهداری متوکسی پروپیل استات
-
طبقه‌بندی GHS: H226 (مایع و بخار قابل اشتعال)، H319 (تحریک چشم)، H336 (اثر بر سیستم عصبی مرکزی)
-
تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی و ماسک مناسب
-
شرایط انبارداری:
-
در محیط خنک، خشک و دارای تهویه مناسب
-
دور از منابع حرارتی و شعله مستقیم
-
در ظروف دربسته فلزی یا پلاستیکی مقاوم به حلال نگهداری شود
-
جمع‌بندی متوکسی پروپیل استات
متوکسی پروپیل استات یک حلال کارآمد و چندمنظوره است که به دلیل ویژگی‌های فنی منحصربه‌فرد، در صنایع رنگ، رزین، جوهر، شوینده‌ها و الکترونیک جایگاه ویژه‌ای دارد. این ماده با مزایایی چون تبخیر متوسط، حلالیت دوگانه و سازگاری زیست‌محیطی، انتخابی ایده‌آل برای تولیدکنندگان محسوب می‌شود.
متیل استات
ساختار شیمیایی متیل استات
- فرمول مولکولی: C₃H₆O₂
- نام IUPAC: Methyl ethanoate
- ساختار: یک گروه متیل متصل به گروه استر اسید استیک
- شماره CAS: 79-20-9
- جرم مولی: 74.08 گرم بر مول
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متیل استات
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| ظاهر فیزیکی | مایع بی‌رنگ با بوی ملایم و شیرین |
| چگالی (در 20°C) | 0.932 g/cm³ |
| نقطه جوش | 56.9°C |
| نقطه ذوب | −98°C |
| فشار بخار (در 20°C) | 223 mmHg |
| حلالیت در آب | حدود 25 گرم در لیتر (در دمای اتاق) |
| قابلیت اشتعال | بالا؛ نقطه اشتعال حدود −10°C |
| گریدهای موجود | صنعتی، آزمایشگاهی، دارویی، غذایی |
کاربردهای متیل استات
متیل استات به‌عنوان یک حلال فرار و کم‌سمیت در صنایع زیر کاربرد دارد:- صنایع رنگ و رزین: برای حل کردن پلیمرها، رزین‌های نیتروسلولزی و اکریلیک
- چسب‌سازی: در فرمولاسیون چسب‌های فوری و صنعتی
- آرایشی و بهداشتی: در تولید لاک ناخن، اسپری‌ها و پاک‌کننده‌ها
- داروسازی: به‌عنوان حامل یا حلال در برخی فرمول‌های دارویی
- صنایع چاپ: در مرکب‌های چاپی و پوشش‌های سطحی
- تولید فیلم و پوشش: به‌دلیل تبخیر سریع و خشکایی مناسب
معایب متیل استات
با وجود مزایای متعدد، متیل استات دارای محدودیت‌هایی نیز هست:- اشتعال‌پذیری بالا: نیازمند رعایت دقیق نکات ایمنی در انبارش و حمل‌ونقل
- تحریک‌زایی: بخارات آن ممکن است موجب تحریک چشم و مجاری تنفسی شود
- فراریت زیاد: در محیط‌های باز به‌سرعت تبخیر می‌شود و ممکن است نیاز به تهویه بالا داشته باشد
- پایداری محدود در حضور رطوبت: در شرایط مرطوب ممکن است به آرامی هیدرولیز شود
مزایای متیل استات
دلایل محبوبیت متیل استات در صنایع مختلف عبارتند از:- فراریت بالا: خشکایی سریع در پوشش‌ها و فیلم‌ها
- بوی ملایم و غیرآزاردهنده نسبت به حلال‌های آروماتیک
- سازگاری با طیف وسیعی از پلیمرها و رزین‌ها
- قیمت مناسب و دسترس‌پذیری بالا در بازار جهانی
- جایگزین مناسب برای استون و تولوئن در فرمولاسیون‌های حساس
- زیست‌سازگارتر نسبت به بسیاری از حلال‌های سنتی
ایمنی و نگهداری متیل استات
برای استفاده ایمن از متیل استات، رعایت موارد زیر ضروری است:- نگهداری در ظروف دربسته، دور از نور مستقیم و منابع حرارتی
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) شامل دستکش، ماسک و عینک ایمنی
- تهویه مناسب در محیط‌های کاری
- اجتناب از تماس مستقیم با پوست و چشم
- رعایت دستورالعمل‌های MSDS و برچسب‌های هشداردهنده
وایت اسپریت
ساختار شیمیایی وایت اسپریت
- فرمول کلی: ترکیبی از آلکان‌ها (n-آلکان و iso-آلکان)، سیکلوآلکان‌ها و درصد کمی آروماتیک‌ها مانند تولوئن و زایلن
- ترکیب شیمیایی: بسته به گرید محصول، عمدتاً شامل هیدروکربن‌های C₇ تا C₁₂
- ساختار مولکولی: زنجیره‌های خطی و شاخه‌دار از هیدروکربن‌های اشباع‌شده با بخش کوچکی از ترکیبات معطر
- شماره CAS: 8052-41-3 (برای وایت اسپریت نوع 1)
ویژگی‌های وایت اسپریت
- حالت فیزیکی: مایع بی‌رنگ، شفاف و فرار
- بوی مشخصه: بوی ملایم نفتی
- نقطه جوش: در محدوده 130 تا 230 درجه سانتی‌گراد
- نقطه اشتعال: بین 38 تا 55 درجه سانتی‌گراد، بسته به نوع
- ویسکوزیته در 40 درجه: حدود 1 تا 2 سانتی‌استوکس
- ضریب شکست نوری: بین 1.43 تا 1.46
- حلالیت در آب: عملاً نامحلول
- ضریب LogP: حدود 3.5، چربی‌دوست و قابل جذب در ترکیبات آلی
کاربردهای وایت اسپریت
صنعت رنگ و تینر:- حلال در رنگ‌های روغنی، آلکیدی و رزینی
- تنظیم‌کننده ویسکوزیته در تولید تینرها و لاک‌ها
- استفاده در پوشش‌دهی‌های پایه حلال برای یکنواخت‌سازی خشک‌شدن رنگ
- پاک‌سازی تجهیزات صنعتی از روغن و گریس
- شست‌وشوی قطعات فلزی پیش از رنگ‌آمیزی
- استفاده در چربی‌زدایی خشک (dry degreasing) در خطوط تولید فلزکاری
- حلال برای جوهرهای چاپی پایه نفتی (فلکسو، گراور)
- پاک‌کننده قطعات موتوری، ابزارآلات فلزی و قطعات مکانیکی
- رقیق‌کننده برای روغن جلا، واکس و پلیش چوب
- حذف روغن‌های اضافی و چربی پیش از رنگ‌آمیزی چوب
- استفاده در پرداخت نهایی مبلمان برای افزایش یکنواختی سطح
مزایای وایت اسپریت
- قدرت حلالیت بالا برای روغن‌ها، رزین‌ها و رنگ‌های پایه نفتی
- فراریت متوسط که باعث خشک‌شدن مناسب بدون تبخیر سریع می‌شود
- ایمنی نسبی نسبت به حلال‌هایی مانند استون یا زایلن، مخصوصاً برای سطوح چوبی
- قیمت مقرون‌به‌صرفه و در دسترس بودن در مقیاس صنعتی
- پایداری بالا در شرایط نگهداری استاندارد
معایب وایت اسپریت
- قابل اشتعال و نیازمند رعایت کامل ایمنی در محیط‌های بسته
- تحریک‌کننده چشم و پوست در تماس مستقیم
- بخارات آن در صورت استنشاق باعث گیجی، تهوع یا سردرد می‌شود
- دارای بوی نسبتاً آزاردهنده در غلظت بالا
- ناسازگار با مواد اکسیدکننده قوی مانند پرمنگنات یا پراکسیدها
ایمنی و نگهداری وایت اسپریت
- بر اساس طبقه‌بندی GHS، دارای خطر اشتعال (H226)، کشندگی در صورت بلع (H304) و آثار عصبی (H336) است
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی شامل دستکش نیتریل، ماسک نیم‌صورت با فیلتر بخارات آلی و عینک ایمنی ضروری است
- تهویه محیط کار الزامی است (ترجیحاً تهویه موضعی یا مکانیکی)
- باید در ظروف بسته، مقاوم، و دور از گرما، شعله و نور مستقیم خورشید نگهداری شود
- در حمل‌ونقل، تحت کد UN 1300 طبقه‌بندی شده و برچسب اشتعال‌زا باید روی ظرف درج شود