حلال نفتی 100
حلال نفتی 100 (White Spirit 100) یک ترکیب هیدروکربنی حاصل از پالایش نفت خام است که به عنوان یک حلال آلی با قدرت حل‌کنندگی بالا در صنایع مختلف کاربرد دارد. این ماده بی‌رنگ، شفاف و دارای بوی مشخص هیدروکربنی بوده و به دلیل نقطه جوش و فراریت مناسب، در رنگ‌سازی، لاک، تینر و فرمولاسیون‌های صنعتی به‌طور گسترده استفاده می‌شود.
ساختار شیمیایی حلال نفتی 100
حلال نفتی 100 شامل هیدروکربن‌های آلیفاتیک و آروماتیک با تعداد اتم کربن متوسط بین 7 تا 12 است. ساختار مولکولی آن فاقد پیوندهای قطبی بوده و به همین دلیل خاصیت غیرقطبی دارد، که این ویژگی سبب افزایش قدرت حل‌کنندگی آن برای رزین‌ها، روغن‌ها و پلیمرهای غیرقطبی می‌شود.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی حلال نفتی 100
-
فرمول کلی: مخلوط هیدروکربن‌های C₇–C₁₂
-
ظاهر: مایع شفاف و بی‌رنگ
-
چگالی (در 20°C): حدود 0.77–0.79 g/cm³
-
نقطه جوش: 160–200°C
-
نقطه اشتعال: حدود 40°C
-
حلالیت در آب: نامحلول
-
ویسکوزیته: پایین، جریان‌پذیری بالا
-
بوی مشخص: هیدروکربنی ملایم تا متوسط
کاربردهای حلال نفتی 100
-
صنعت رنگ و رزین: استفاده به عنوان رقیق‌کننده و حل‌کننده رنگ‌های روغنی و آلکیدی
-
صنایع شیمیایی: حلال در تولید چسب‌ها، لاک‌ها و تینرها
-
پاک‌کننده صنعتی: حذف چربی و آلودگی‌های سطحی از فلزات و قطعات صنعتی
-
فرمولاسیون‌های پوششی: بهبود قابلیت اعمال و یکنواختی پوشش‌ها
-
تجهیزات چاپ و نقاشی صنعتی
معایب حلال نفتی 100
-
انتشار بخارات فرار و ایجاد آلودگی هوا در صورت تهویه نامناسب
-
قابلیت اشتعال بالا که نیازمند شرایط ذخیره‌سازی ایمن است
-
اثرات تحریک‌کننده بر سیستم تنفسی و پوست در تماس مستقیم
-
غیرقابل استفاده برای مواد حساس به هیدروکربن‌های آروماتیک
مزایای حلال نفتی 100
-
قدرت حل‌کنندگی بالا برای طیف وسیعی از ترکیبات آلی
-
نقطه جوش مناسب برای استفاده در فرمولاسیون‌های صنعتی
-
قیمت اقتصادی نسبت به حلال‌های آلی مشابه
-
پایداری شیمیایی مناسب و عدم واکنش با بسیاری از ترکیبات صنعتی
ایمنی و نگهداری حلال نفتی 100
-
شرایط نگهداری: در ظروف فلزی یا پلاستیکی مقاوم، به دور از منابع حرارت و شعله
-
تهویه: استفاده در محیط‌های با تهویه کافی برای جلوگیری از تجمع بخارات
-
تجهیزات ایمنی فردی: استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی و ماسک فیلتردار
-
حمل و جابجایی: رعایت مقررات حمل مواد قابل اشتعال (UN Number 1300)
-
اقدامات اضطراری: در صورت تماس با پوست، شست‌وشوی فوری با آب و صابون؛ در صورت استنشاق زیاد، انتقال فرد به هوای آزاد
حلال نفتی 50
حلال نفتی 50 یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین حلال‌های صنعتی است که در صنایع مختلف به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی ویژه خود استفاده می‌شود. این ماده از هیدروکربن‌های سبک نفتی تشکیل شده و به‌عنوان حلالی با نقطه جوش متوسط شناخته می‌شود. حلال نفتی 50 در فرایندهای رنگ‌سازی، صنایع شیمیایی، تمیزکاری و تولید چسب کاربرد گسترده دارد و به دلیل پاک‌کنندگی قوی و تبخیر مناسب، محبوبیت بالایی در بازار مواد اولیه صنعتی دارد.
ساختار شیمیایی حلال نفتی 50
حلال نفتی 50 ترکیبی از هیدروکربن‌های آلیفاتیک و آروماتیک با زنجیره‌های کربنی متوسط است. این حلال عمدتاً شامل پارافین‌ها، نافتن‌ها و مقادیری از آروماتیک‌ها می‌باشد. فرمول شیمیایی مشخص و یکتایی ندارد زیرا ترکیبی از چندین هیدروکربن مختلف است اما به طور کلی می‌توان آن را به عنوان مخلوطی از هیدروکربن‌های C7 تا C12 توصیف کرد. ساختار مولکولی این حلال باعث می‌شود که خاصیت انحلال‌پذیری قوی در مواد چربی، رزین‌ها و رنگ‌ها داشته باشد و در عین حال از تبخیر مناسبی برخوردار باشد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
-
ظاهر: مایع بی‌رنگ و شفاف
-
بو: بوی ملایم نفتی، نه چندان زننده
-
نقطه جوش: حدود 140 تا 220 درجه سانتی‌گراد (بسته به ترکیب دقیق)
-
چگالی: تقریباً 0.75 تا 0.80 گرم بر سانتی‌متر مکعب
-
حلالیت: نامحلول در آب، حلال قوی برای چربی‌ها، رزین‌ها، و بسیاری از مواد آلی
-
نقطه اشتعال: حدود 40 تا 60 درجه سانتی‌گراد
-
پایداری شیمیایی: مقاوم در برابر واکنش‌های شیمیایی در شرایط معمولی، اما قابل اشتعال و باید با احتیاط نگهداری شود.
کاربردهای حلال نفتی 50
حلال نفتی 50 به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خاص خود در صنایع مختلف کاربرد دارد:
-
صنایع رنگ و رزین: به عنوان حلال برای رقیق‌سازی رنگ‌ها، لاک‌ها و رزین‌ها
-
تمیزکاری صنعتی: در پاک‌کردن قطعات صنعتی و حذف چربی و روغن‌ها
-
تولید چسب: به عنوان جزء تشکیل‌دهنده در فرمولاسیون چسب‌های صنعتی
-
صنایع چاپ: در فرآیندهای چاپ و رقیق‌سازی مرکب‌ها
-
تولید مواد شیمیایی: به عنوان حلال واکنش‌ها در صنایع شیمیایی و دارویی
-
صنایع خودرو: در تمیزکاری قطعات و روغن‌زدایی
-
صنایع نساجی: در رقیق‌سازی و پاک‌سازی رنگ‌ها
معایب حلال نفتی 50
-
قابلیت اشتعال بالا: یکی از معایب مهم این ماده، خطر آتش‌سوزی و انفجار در شرایط نامناسب نگهداری است.
-
آسیب به سلامت: تماس طولانی‌مدت یا استنشاق بخارات آن ممکن است موجب تحریک سیستم تنفسی، سردرد و حالت تهوع شود.
-
آلودگی محیط زیست: در صورت رهاسازی غیر اصولی می‌تواند به آلودگی خاک و منابع آبی منجر شود.
مزایای حلال نفتی 50
-
قدرت حلالیت بالا: قادر به حل انواع چربی‌ها، رزین‌ها و رنگ‌ها به خوبی است.
-
تبخیر کنترل‌شده: نسبت به حلال‌های سبک‌تر تبخیر آهسته‌تری دارد که کاربری را آسان‌تر می‌کند.
-
قیمت مناسب: به نسبت حلال‌های مشابه اقتصادی‌تر است.
-
سازگاری با تجهیزات: کمتر باعث خوردگی و آسیب به ابزارهای صنعتی می‌شود.
-
قابلیت استفاده در طیف وسیع: به خاطر ترکیب چندگانه‌اش، در صنایع مختلف بسیار کاربردی است.
ایمنی و نگهداری حلال نفتی 50
برای استفاده ایمن از حلال نفتی 50 توجه به نکات زیر ضروری است:
-
نگهداری در محل خشک و خنک: دور از منابع حرارت و شعله باز باید نگهداری شود.
-
تهویه مناسب: محیط کار باید به خوبی تهویه شده تا از تجمع بخارات جلوگیری شود.
-
استفاده از تجهیزات حفاظتی: نظیر دستکش، عینک ایمنی و ماسک مخصوص برای جلوگیری از تماس مستقیم و استنشاق.
-
دور از مواد اکسیدکننده: باید از تماس با مواد اکسیدکننده قوی پرهیز کرد تا خطر واکنش‌های ناخواسته کاهش یابد.
-
حمل و نقل اصولی: استفاده از ظروف استاندارد و مقاوم در برابر نشت و تبخیر.
دی اتانول آمین
ویژگی‌های دی‌اتانول‌آمین
- ظاهر: مایع بی‌رنگ تا زرد کمرنگ، ویسکوز
- بو: بوی آمینی ملایم
- وزن مولکولی: 105.14 g/mol
- نقطه جوش: 269°C در فشار اتمسفر
- دانسیته (چگالی): 1.097 g/cm³ در 20–25°C
- انحلال‌پذیری: کاملاً محلول در آب، اتانول، گلیسرول، اما در هیدروکربن‌ها نامحلول است
- pH محلول آبی 1%: حدود 10–11.5
کاربردهای دی‌اتانول‌آمین
- صنایع شوینده و آرایشی
- پایه فعال در تولید شامپو، صابون مایع، کرم و لوسیون
- عامل تنظیم‌کننده pH و امولسیون‌کننده پایدار
- صنعت نفت و گاز
- جذب گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در واحدهای گاز شیرین‌کنی (Gas Treating)
- بازدارنده خوردگی در خطوط لوله
- صنایع کشاورزی
- عامل کمپلکس‌کننده در کودهای مایع
- تثبیت‌کننده pH در فرمولاسیون سموم و قارچ‌کش‌ها
- صنایع رنگ، جوهر و رزین
- کمک امولسیون‌کننده در رنگ‌های پایه آب
- افزایش ویسکوزیته و ماندگاری رنگ
- صنایع سیمان و بتن
- به‌عنوان Grinding Aid در فرایند آسیاب سیمان
- بهبود روانی و مقاومت بتن در دماهای مختلف
مزایای دی اتانول آمین
- چندکاره و اقتصادی برای صنایع مختلف
- پایداری شیمیایی بالا در محیط قلیایی
- حلالیت بالا در سیستم‌های آبی
- ترکیب‌پذیری آسان با سورفکتانت‌ها، روغن‌ها و الکل‌ها
معایب دی اتانول آمین
- تحریک‌کننده پوست و چشم در تماس مستقیم
- امکان تشکیل نیتروزآمین‌های سرطان‌زا در حضور نیتریت‌ها
- احتمال حساسیت‌زایی در استفاده طولانی‌مدت (به‌ویژه در محصولات آرایشی بدون شستشو)
- نیاز به کنترل دقیق دوز در صنایع غذایی و دارویی
- H302: مضر در صورت بلع
- H315: تحریک‌کننده پوست
- H319: تحریک‌کننده شدید چشم
- H351: احتمال سرطان‌زایی در مواجهه طولانی‌مدت (براساس طبقه‌بندی IARC گروه 2B)
شرایط نگهداری دی اتانول آمین
- دور از نور خورشید و منابع گرما
- در ظروف دربسته با جنس مقاوم (پلی‌اتیلن یا فولاد ضدزنگ)
- در محیط خشک و خنک (10–30°C)
- استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی و تهویه مناسب الزامی است
دی اتیلن تری آمین
ساختار شیمیایی دی اتیلن تری آمین
- فرمول مولکولی: C₄H₁₃N₃
- ساختار خطی: (NH₂–CH₂–CH₂)₂–NH
- نام IUPAC: N'-(2-aminoethyl)ethane-1,2-diamine
ویژگی‌های دی‌اتیلن‌تری‌آمین
- ظاهر: مایع بی‌رنگ تا زرد روشن، بوی آمونیاکی
- جرم مولکولی: 17 g/mol
- نقطه جوش: 207–208°C
- حلالیت در آب: کاملاً محلول در آب و حلال‌های قطبی
- pH محلول 1%: حدود 11.5–12 (باز نسبتاً قوی‌تر از آنچه ذکر شد)
- نقطه اشتعال: 94–98°C (کاپ بسته)
- ویسکوزیته (25°C): 2 mPa·s
- ضریب شکست (20°C): nD = 1.474–1.476
مزایای دی اتیلن تری آمین
- واکنش‌پذیری بالا با رزین‌های اپوکسی برای پخت سریع
- عملکرد به‌عنوان لیگاند سه‌دندانه در شیمی هماهنگ‌کننده
- قابلیت استفاده در جذب گازهای اسیدی (CO₂، H₂S) در صنایع نفت و گاز
- آب‌دوستی و قابلیت اختلاط بالا با آب و حلال‌های قطبی
- قیمت مناسب و دسترس‌پذیر بودن در گرید صنعتی
معایب دی اتیلن تری آمین
- خورندگی شدید و تحریک‌پذیری قوی پوست، چشم و مجاری تنفسی
- قابلیت جذب رطوبت (Hygroscopicity) ←نیاز به بسته‌بندی مناسب
- در مجاورت هوا و نور ممکن است به‌تدریج زرد شود (اکسیداسیون)
- بخارات آن سنگین‌تر از هوا بوده و تجمع آن می‌تواند خطرناک باشد
- بوی بسیار نافذ که کار در محیط بسته را دشوار می‌کند
کاربردهای دی اتیلن تری آمین
- صنایع رزین و چسب‌های اپوکسی: عامل پخت (curing agent) در چسب‌ها و کامپوزیت‌ها
- شیمی هماهنگ‌کننده: تشکیل کمپلکس‌های فلزی مانند [Co(dien)(NO₂)₃]
- صنعت نفت و گاز: جذب گازهای اسیدی (CO₂، H₂S)
- افزودنی‌ها در روان‌کننده‌ها و ضدخوردگی‌ها
- ماده اولیه در سنتز پلی‌آمیدها و رزین‌های پلیمری
ایمنی و نگهداری دی اتیلن تری آمین
- کد UN: UN 2079
- کلاس خطر: 8 (خورنده)
- گروه بسته‌بندی: II
- GHS (طبقه‌بندی):
- کلمه هشدار: خطر (DANGER)
- خطرات: H302 (خوراکی مضر)، H312 (تماس پوستی مضر)، H314 (ایجاد سوختگی پوستی و چشمی شدید)، H317 (حساسیت پوستی)، H334 (حساسیت تنفسی)
- PPE توصیه‌شده: دستکش نیتریل یا بوتیل، عینک ایمنی، ماسک فیلتردار در فضاهای بسته
- انبارداری:
- در ظروف محکم، مقاوم در برابر خوردگی و درب‌دار
- محیط خشک و خنک (ترجیحاً زیر 15°C)
- دور از رطوبت شدید، مواد اکسیدکننده و اسیدهای قوی
دی ایزو بوتیل کتون
دی ایزو بوتیل کتون (DIBK) یک ترکیب شیمیایی از خانواده کتون‌ها با فرمول شیمیایی C₁₀H₂₀O است که به‌عنوان حلال صنعتی پرکاربرد شناخته می‌شود. این ماده به دلیل نقطه جوش بالا، قدرت حل‌کنندگی مناسب و تبخیر متوسط، در صنایع رنگ، رزین، پوشش‌ها و محصولات شیمیایی جایگاه ویژه‌ای دارد. در بازار مواد اولیه، دی ایزو بوتیل کتون به‌عنوان حلالی متعادل و اقتصادی عرضه می‌شود که ترکیبی از عملکرد فنی و مقرون‌به‌صرفه بودن را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد.
ساختار شیمیایی دی ایزو بوتیل کتون
ساختار این ترکیب شامل یک گروه کربونیل (C=O) متصل به زنجیره‌های هیدروکربنی ایزوبوتیل است. این ساختار باعث می‌شود تا ماده دارای قطبیت متوسط و توانایی حل‌کنندگی بالا برای ترکیبات قطبی و غیرقطبی باشد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
-
فرمول شیمیایی: C₁₀H₂₀O
-
شماره CAS: 108-83-8
-
جرم مولکولی: 156.27 g/mol
-
ظاهر: مایع شفاف و بی‌رنگ با بوی مشخص و ملایم کتون
-
چگالی (20°C): حدود 0.80 g/cm³
-
نقطه جوش: 168 – 170°C
-
نقطه اشتعال: حدود 58°C (بسته به شرایط)
-
حلالیت در آب: کم محلول (حدود 0.2 گرم در 100 میلی‌لیتر آب)
-
ویژگی بارز: تبخیر متوسط، پایداری بالا، ویسکوزیته پایین
کاربردهای دی ایزو بوتیل کتون
-
صنایع رنگ و رزین: به‌عنوان حلال برای رنگ‌های پایه حلال، پوشش‌های صنعتی، رنگ‌های چوب و خودرویی
-
صنایع شیمیایی: به‌عنوان ماده واسطه در سنتز ترکیبات آلی و تولید مواد شیمیایی خاص
-
فرمولاسیون پوشش‌ها و جوهرها: بهبود ویسکوزیته، کنترل سرعت خشک شدن و ایجاد سطح یکنواخت
-
پاک‌کننده‌های صنعتی: به دلیل توانایی بالا در حل کردن رزین‌ها، روغن‌ها و چربی‌ها
-
چسب‌ها و سیلانت‌ها: افزایش کارایی و یکنواختی ترکیبات چسبنده
معایب دی ایزو بوتیل کتون
-
حلالیت پایین در آب که ممکن است محدودیت‌هایی در برخی فرمولاسیون‌ها ایجاد کند
-
قابل اشتعال بودن و نیاز به رعایت کامل اصول ایمنی در هنگام ذخیره‌سازی و مصرف
-
در غلظت‌های بالا می‌تواند موجب تحریک چشم و دستگاه تنفسی شود
مزایای دی ایزو بوتیل کتون
-
تبخیر متعادل (نه خیلی سریع و نه خیلی کند)
-
پایداری شیمیایی و حرارتی مناسب
-
قدرت حل‌کنندگی بالا برای طیف گسترده‌ای از پلیمرها و رزین‌ها
-
کاهش نیاز به استفاده از ترکیبات حلالی پرخطرتر
-
گزینه‌ای اقتصادی در مقایسه با برخی حلال‌های مشابه
ایمنی و نگهداری
-
شرایط نگهداری: در مخازن فلزی یا پلاستیکی مقاوم در برابر مواد شیمیایی، به دور از گرما، شعله و نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
-
ایمنی در کار: استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مانند دستکش، عینک ایمنی و تهویه مناسب الزامی است.
-
خطرات: قابل اشتعال بوده و در تماس طولانی‌مدت ممکن است موجب تحریک پوست و دستگاه تنفسی شود.
جمع‌بندی و توضیح مختصر
دی ایزو بوتیل کتون یکی از حلال‌های مهم صنعتی است که به دلیل قدرت حل‌کنندگی بالا، تبخیر متعادل و پایداری شیمیایی، در بسیاری از صنایع از جمله رنگ، رزین، جوهر، چسب و پوشش‌های صنعتی به‌کار می‌رود. با وجود محدودیت‌هایی مانند قابلیت اشتعال و حلالیت پایین در آب، مزایای فنی و اقتصادی آن باعث شده تا جایگزین مناسبی برای بسیاری از حلال‌های دیگر باشد.
دی متیل اتانول آمین 60%
ساختار شیمیایی دی متیل اتانول آمین 60%
- فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO
- جرم مولکولی: 14 g/mol
- ساختار نیمه‌اسکلت: (CH₃)₂N-CH₂-CH₂-OH
- نام IUPAC: 2-(Dimethylamino)ethanol
- شماره CAS: 108-01-0
ویژگی‌های N,N-دی‌متیل‌اتانول‌آمین (DMAE 60%)
- ظاهر: مایع بی‌رنگ تا زرد کمرنگ، بوی ماهیتی شبیه آمونیاک یا ماهی
- نقطه جوش: 134 – 136 °C (برای گرید ۹۹٪ خالص)
- حلالیت در آب: کاملاً محلول (هر نسبت)؛ معمولاً به‌صورت محلول 60٪ آبی عرضه می‌شود
- pH (محلول 10٪): حدود 3
- نقطه اشتعال (Flash Point, C.C.): ≈ 39°C ←مایع قابل اشتعال
- ضریب شکست (20°C): nD ≈ 1.438–1.439
مزایای دی متیل اتانول آمین 60%
- عملکرد دوگانه (آمین + الکل) ← واکنش‌پذیری بالا در شیمی آلی و صنایع رزین
- قابلیت جذب CO₂ در فرآیندهای شیرین‌سازی گاز
- بازی نسبتاً قوی برای تنظیم pH در فرمولاسیون‌های صنعتی
- محلول در آب و مناسب برای کاربردهای محلولی در مقیاس صنعتی
- استفاده به‌عنوان واسط سنتزی (intermediate) برای ساخت داروها و پلیمرها
معایب دی متیل اتانول آمین 60%
- خورنده قوی پوست، چشم و دستگاه تنفسی
- مایع قابل اشتعال (نقطه اشتعال پایین ≈ 39°C)
- در تماس با نیتریت‌ها ← احتمال تشکیل نیتروزآمین‌های سرطان‌زا
- بوی بسیار نافذ و آزاردهنده در غلظت بالا
- نیاز به شرایط نگهداری ویژه به‌دلیل فراریت و اشتعال‌پذیری
کاربردهای دی متیل اتانول آمین 60%
- صنعت شوینده و آرایشی: عامل بافر و امولسیون‌کننده
- رنگ و رزین: کاتالیزور، کمک‌واکنش‌گر و تنظیم‌کننده pH
- پالایش گاز: جذب گازهای اسیدی (CO₂، H₂S)
- مواد شیمیایی واسطه‌ای: تولید داروها، پلیمرها و سورفکتانت‌ها
- الکترونیک و صنایع خاص: کمک در سنتز مواد شیمیایی دقیق
ایمنی و نگهداری دی متیل اتانول آمین 60%
- طبقه‌بندی GHS:
- کلمه هشدار: DANGER
- خطرات اصلی:
- H226: مایع و بخار قابل اشتعال
- H302: مضر در صورت بلع
- H312: مضر در تماس پوستی
- H314: باعث سوختگی شدید پوست و آسیب جدی به چشم
- H332: مضر در صورت استنشاق
- دسته‌بندی‌ها: Skin Corr. 1B, Eye Dam. 1, Acute Tox. 3 (استنشاقی)
- تجهیزات حفاظت فردی (PPE):
- دستکش نیتریل یا بوتیل
- عینک ایمنی مقاوم در برابر پاشش
- ماسک فیلتردار یا سیستم تهویه در محیط بسته
- شرایط نگهداری:
- در ظروف محکم و درب‌دار
- دمای زیر 30°C، دور از منابع حرارت و جرقه
- محیط خشک و تهویه‌شده
- دور از اسیدها، اکسیدکنندهها و ترکیبات نیتریتی (به‌دلیل تشکیل نیتروزآمین‌ها)
دیپا 85%
دی‌اتانول‌آمین (Diethanolamine یا DEA) یک آمین ثانویه با فرمول شیمیایی C₄H₁₁NO₂ و غلظت ۸۵٪ در بازار عرضه می‌شود. این مایع بی‌رنگ تا زرد روشن دارای بویی شبیه آمونیاک است و به‌طور گسترده در صنایع رزین‌سازی، تصفیه گاز، شوینده، رنگ، فارماسی و افزودنی‌های صنعتی کاربرد دارد. در فرآیندهای صنعتی به‌عنوان عامل تنظیم pH، کاتالیزور، عامل معادل‌سازی و امولسیفایر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ساختار شیمیایی دیپا 85%
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO₂
-
وزن مولکولی: 105.14 g/mol
-
ساختار: دارای دو گروه -OH و یک گروه آمین. به‌صورت بلورهای دلی‌سن‌سنت که پس از ذوب به مایع ویسکوز تبدیل می‌شود.
ویژگی‌های دیپا 85%
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع ویسکوز یا کریستال ذوب‌شدنی |
| رنگ | بی‌رنگ تا زرد روشن (≤ 15 APHA) |
| بوی | آمونیاکی / ماهی |
| چگالی (20 °C) | 1.09 g/mL |
| نقطه ذوب | ≈ 28 °C |
| نقطه جوش | ≈ 268 °C در فشار اتمسفریک |
| ویسکوزیته (30 °C) | ≈ 352 cP |
| فشار بخار (20 °C) | < 0.01 mmHg (~0.00037 hPa) |
| حلالیت در آب | کاملاً حل‌شدنی |
| ضریب شکست | n_D ≈ 1.477 |
| pKa (25 °C) | ≈ 8.9 |
| محدوده انفجار | 1.6–9.8٪ (حجم نسبت به هوا) |
| پخش اکوتوکسیسیته | مضر برای آبزیان با تأثیر طولانی‌مدت |
مزایای دیپا 85%
-
دو عملکردی: هم گروه آمینی، هم الکلی برای واکنش‌های متنوع
-
تنظیم کننده pH و کاتالیزور در تولید رزین‌ها، کف پلی‌یورتان، شوینده، سموم کشاورزی و محصولات آرایشی
-
حلالیت بالا در آب و بسیاری حلال‌های قطبی؛ امکان مخلوط‌پذیری در فرمولاسیون‌های مختلف
-
قابلیت حذف گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در فرآیندهای تصفیه گاز
معایب دیپا 85%
-
خورنده برای پوست و چشم؛ خطر سوختگی شیمیایی و آسیب عضو
-
سمیت مخاطره‌آمیز در تماس یا استنشاق مزمن؛ ممکن است به کبد، کلیه و خون آسیب برساند. LD₅₀ خوراکی حدود 1.6 g/kg در موش
-
آسیب محیط‌زیستی به آبزیان؛ قبل از دفع، باید کاملاً رقیق یا خنثی شود
-
عدم سازگاری با مواد دیگر مانند اسیدهای قوی، اکسیدکنندهها و کلریدهای اسیدی – واکنش گرمازا دارد.
کاربردهای دیپا 85%
-
گاز شیرین‌کن برای حذف CO₂/H₂S
-
صنایع رنگ، رزین و چسب: به‌عنوان عامل کاتالیزور و پایداری‌کننده
-
صنایع شوینده و محصولات مراقبت شخصی
-
آرایشی / دارویی: در تولید نرم‌کننده‌ها و امولسیفایرها
-
شیمی کشاورزی: به‌عنوان واسطه تولید کودها و حلال‌های کنترل‌شده
-
صنایع عکاسی و بتن‌سازی: حضور در امولسیون‌ها و افزودنی‌های بتن.
ایمنی دیپا 85%
-
خطرات: محرک قوی پوست و چشم، قابل جذب پوستی و استنشاق، آسیب‌زننده به اعضا بدن، خطر برای آبزیان مواد حفاظتی (PPE):
-
دستکش مقاوم شیمیایی، لباس محافظ، عینک ایمنی یا شیلد
-
در محیط بسته: تهویه مناسب یا ماسک فیلتردار (PV2/P3)
-
-
انبارداری: محل خشک، خنک، دور از اسید، اکسیدکننده و فضای تهویه‌دار؛ دمای پایین‌تر از نقطه ذوب نگهداری شود. بسته‌بندی محکم نگهداری شود.
-
اقدامات اضطراری:
-
تماس پوستی: شستشوی سریع با آب و صابون
-
تماس چشم: شستشو حداقل ۱۵ دقیقه و انتقال به پزشک
-
استنشاق: انتقال فرد به هوای تازه و استفاده از اکسیژن اگر لازم باشد.
-
دفع پسماند: طبق مقررات محیط‌زیستی بررسی شده و استفاده از روش‌های مجاز دفع.
-
کلرومتیل ایزوتیازولینون
ساختار شیمیایی متیل ایزوتیازولینون
- فرمول شیمیایی: C₄H₅NOS
- جرم مولی: 15 g/mol
- شماره CAS: 2682-20-4
- ساختار مولکولی: یک حلقه ایزوتیازولینون با یک گروه متیل متصل در موقعیت 2، که عامل اصلی خاصیت ضد‌میکروبی و پایداری این ماده است.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متیل ایزوتیازولینون
- ظاهر فیزیکی: مایع بی‌رنگ تا زرد کمرنگ با بوی ملایم
- حلالیت: محلول در آب و همچنین در برخی حلال‌های آلی قطبی
- پایداری: پایدار در بازه pH 4 تا 9
- نقطه جوش: ≈ 155–160 °C
- فشار بخار (25 °C): بسیار کم، < 0.1 mmHg
- ویژگی کلیدی: توانایی مهار رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها حتی در غلظت‌های بسیار پایین (چند ppm)
کاربردهای متیل ایزوتیازولینون
- صنایع آرایشی و بهداشتی
- استفاده در شامپو، نرم‌کننده، لوسیون، کرم، شوینده‌های بدن و محصولات مراقبت شخصی به‌عنوان نگهدارنده ضد میکروبی.
- طبق مقررات اتحادیه اروپا (EU Cosmetics Regulation)، حداکثر غلظت مجاز در محصولات rinse-off برابر 0015% (15 ppm) است.
- صنایع شوینده و پاک‌کننده
- به‌کارگیری در مایع ظرف‌شویی، شوینده لباس، ضدعفونی‌کننده‌ها و پاک‌کننده‌های خانگی.
- صنایع رنگ و رزین
- جلوگیری از رشد قارچ و باکتری در رنگ‌های پایه آب، چسب‌ها و رزین‌ها.
- محصولات صنعتی
- استفاده در سیستم‌های خنک‌کننده آب، مایعات صنعتی، روان‌کننده‌ها و سیالات فلزکاری.
معایب متیل ایزوتیازولینون
- احتمال ایجاد حساسیت پوستی و درماتیت تماسی در برخی افراد.
- مصرف بالاتر از حد مجاز می‌تواند موجب تحریک پوست و چشم شود.
- محدودیت استفاده در برخی محصولات آرایشی و بهداشتی طبق قوانین اتحادیه اروپا و FDA.
- در سال‌های اخیر به دلیل افزایش موارد حساسیت پوستی، استفاده از MIT به‌تنهایی در بسیاری از محصولات آرایشی محدود یا ممنوع شده است.
مزایای متیل ایزوتیازولینون
- کارایی بسیار بالا حتی در غلظت‌های پایین (صرفه‌جویی اقتصادی).
- طیف اثر وسیع در برابر انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها.
- قابلیت استفاده در ترکیب با سایر نگهدارنده‌ها (مانند متیل کلروایزوتیازولینون، CMIT) برای افزایش پایداری و اثربخشی.
- افزایش ماندگاری محصولات مصرفی و صنعتی بدون تغییر محسوس در خواص آن‌ها.
ایمنی و نگهداری متیل ایزوتیازولینون
- در هنگام تماس مستقیم باید از دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک تنفسی استفاده شود.
- در محیط خشک، خنک و دارای تهویه مناسب نگهداری گردد.
- دور از منابع حرارتی و نور مستقیم خورشید انبار شود.
- رعایت غلظت مجاز طبق استانداردهای بین‌المللی الزامی است (معمولاً زیر 0.01% در محصولات آرایشی و بهداشتی).
- خطرات زیست‌محیطی: MIT برای آبزیان سمی است (Aquatic Acute 1, H400 / Aquatic Chronic 2, H411 – ECHA)، بنابراین دفع آن باید طبق مقررات زیست‌محیطی انجام شود.
متوکسی پروپیل استات
متوکسی پروپیل استات (Methoxypropyl Acetate - MPA) یک ترکیب شیمیایی آلی از خانواده گلیکول اتر استات‌ها است که به عنوان یک حلال چندمنظوره در صنایع مختلف کاربرد گسترده دارد. این ماده به دلیل تبخیر کنترل‌شده، بوی ملایم و حلالیت بالا برای ترکیبات آلی و معدنی، جایگزین مناسبی برای حلال‌های سنتی در فرمولاسیون‌های رنگ، پوشش، رزین و جوهر به شمار می‌رود.
ساختار شیمیایی متوکسی پروپیل استات
-
فرمول شیمیایی: C₆H₁₂O₃
-
شماره CAS: 108-65-6
-
نام IUPAC: 1-Methoxy-2-propyl acetate
-
ساختار مولکولی: شامل یک گروه استات (-COOCH₃) متصل به زنجیره متوکسی پروپیل
-
گروه ترکیبی: گلیکول اتر استات (Glycol Ether Acetate)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متوکسی پروپیل استات
-
ظاهر: مایع بی‌رنگ، شفاف، با بوی ملایم شبیه استر
-
نقطه جوش: حدود 145–150 °C
-
نقطه اشتعال: حدود 45–49 °C (Closed Cup)
-
چگالی (در 20 °C): 0.965–0.970 g/cm³
-
فشار بخار (در 20 °C): 3–4 mmHg
-
حلالیت در آب: قابل اختلاط تا حدود 20%
-
پایداری شیمیایی: پایدار در شرایط عادی نگهداری
کاربردهای متوکسی پروپیل استات
-
صنایع رنگ و رزین
-
به‌عنوان حلال در رنگ‌های پایه آب و پایه حلال
-
بهبود جریان، یکنواختی سطح و کاهش کشش سطحی رنگ
-
-
صنایع چاپ و جوهر
-
حلال در جوهرهای چاپ Flexo، Gravure و Inkjet
-
جلوگیری از گرفتگی نازل‌ها و بهبود کیفیت چاپ
-
-
پوشش‌های صنعتی و خودرویی
-
بهبود زمان خشک شدن کنترل‌شده
-
افزایش براقیت و چسبندگی پوشش
-
-
مواد شوینده و پاک‌کننده صنعتی
-
حلال مؤثر برای گریس، روغن و آلودگی‌های آلی
-
-
صنایع الکترونیک و نیمه‌هادی‌ها
-
استفاده به عنوان حلال در فوتورزیست‌ها و پوشش‌های خاص
-
معایب متوکسی پروپیل استات
-
قابل اشتعال بودن (نیازمند شرایط ایمن در نگهداری و کاربری)
-
تحریک‌پذیری پوست و چشم در تماس مستقیم
-
نیاز به رعایت تهویه مناسب در محیط‌های بسته به دلیل بخارات آلی
مزایای متوکسی پروپیل استات
-
حلالیت بالا برای طیف وسیعی از رزین‌ها و ترکیبات آلی
-
تبخیر متوسط، مناسب برای کنترل سرعت خشک‌شدن پوشش‌ها
-
سازگاری بالا با آب و بسیاری از حلال‌های آلی
-
بوی ملایم‌تر نسبت به حلال‌های سنتی مانند تولوئن یا استون
-
کارایی بالا در فرمولاسیون‌های دوست‌دار محیط زیست
ایمنی و نگهداری متوکسی پروپیل استات
-
طبقه‌بندی GHS: H226 (مایع و بخار قابل اشتعال)، H319 (تحریک چشم)، H336 (اثر بر سیستم عصبی مرکزی)
-
تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی و ماسک مناسب
-
شرایط انبارداری:
-
در محیط خنک، خشک و دارای تهویه مناسب
-
دور از منابع حرارتی و شعله مستقیم
-
در ظروف دربسته فلزی یا پلاستیکی مقاوم به حلال نگهداری شود
-
جمع‌بندی متوکسی پروپیل استات
متوکسی پروپیل استات یک حلال کارآمد و چندمنظوره است که به دلیل ویژگی‌های فنی منحصربه‌فرد، در صنایع رنگ، رزین، جوهر، شوینده‌ها و الکترونیک جایگاه ویژه‌ای دارد. این ماده با مزایایی چون تبخیر متوسط، حلالیت دوگانه و سازگاری زیست‌محیطی، انتخابی ایده‌آل برای تولیدکنندگان محسوب می‌شود.
متیل اتیل کتون
ساختار شیمیایی متیل اتیل کتون
متیل اتیل کتون با فرمول شیمیایی ، یک کتون آلیفاتیک ساده است. ساختار مولکولی آن شامل یک گروه عاملی کربونیل (C=O) است که از یک سو به یک گروه متیل (-CH₃) و از سوی دیگر به یک گروه اتیل (-CH₂CH₃) متصل شده است. این ساختار نسبتاً ساده و قطبی، کلید قدرت حلالیت بالای آن برای طیف گسترده‌ای از رزین‌ها و پلیمرهای صنعتی است.ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متیل اتیل کتون
شناخت دقیق مشخصات یک حلال صنعتی برای انتخاب صحیح آن در فرمولاسیون‌ها ضروری است. MEK دارای ویژگی‌های کلیدی زیر است:- شکل ظاهری: مایعی شفاف و بی‌رنگ.
- بو: دارای بوی تند و شیرین، شبیه به بوی استون.
- نقطه جوش: حدود ۷۹.۶ درجه سانتی‌گراد، که نشان‌دهنده فراریت بالای آن است.
- نرخ تبخیر بالا: این برجسته‌ترین ویژگی متیل اتیل کتون است که منجر به زمان خشک شدن بسیار سریع در پوشش‌ها و چسب‌ها می‌شود و سرعت تولید را افزایش می‌دهد.
- نقطه اشتعال: حدود منفی ۹ درجه سانتی‌گراد. این نقطه اشتعال بسیار پایین، آن را در دسته مایعات بسیار قابل اشتعال قرار می‌دهد و نیازمند ملاحظات ایمنی ویژه‌ای است.
- حلالیت: در آب تا حدی محلول است و با اکثر حلال‌های آلی به طور کامل امتزاج‌پذیر است.
کاربردهای متیل اتیل کتون
سرعت تبخیر بالا و قدرت حلالیت عالی، متیل اتیل کتون را به گزینه‌ای ایده‌آل در صنایع متعدد تبدیل کرده است: صنایع رنگ، رزین و پوشش MEK یکی از اصلی‌ترین حلال‌ها در تولید لاک‌ها، رقیق‌کننده‌ها، رنگ‌های سلولزی، وینیل و اکریلیک است. سرعت تبخیر بالای آن به ایجاد یک پوشش سخت و خشک در زمانی کوتاه کمک می‌کند. همچنین در تولید پاک‌کننده‌های رنگ یک جزء اساسی است. تولید چسب و مرکب چاپ در تولید چسب، سرعت تبخیر بالا به فرآیند چسبندگی و خشک شدن سریع کمک می‌کند. در صنعت چاپ نیز، بوتانون باعث می‌شود مرکب به سرعت روی سطح خشک شده و از پخش شدن آن جلوگیری شود، که برای چاپ با سرعت بالا حیاتی است. عامل تمیزکننده و چربی‌زدا به دلیل توانایی فوق‌العاده در حل کردن روغن‌ها، گریس‌ها و چربی‌ها، از MEK به عنوان یک عامل چربی‌زدای قدرتمند برای آماده‌سازی سطوح فلزی قبل از جوشکاری، رنگ‌آمیزی یا چسباندن استفاده می‌شود. سایر کاربردها- به عنوان حلال در استخراج چربی‌ها، روغن‌ها و وکس‌ها.
- به عنوان ماده واسطه در سنتزهای شیمیایی برای تولید کاتالیزورها و آنتی‌اکسیدان‌ها.
- در صنعت لاستیک به عنوان عامل ولکانیزاسیون.
مزایای متیل اتیل کتون
استفاده از متیل اتیل کتون مزایای تجاری و فنی قابل توجهی دارد:- سرعت تبخیر بالا: مهم‌ترین مزیت آن است که به افزایش سرعت خط تولید و کاهش زمان خشک شدن محصولات منجر می‌شود.
- قدرت حلالیت استثنایی: توانایی حل کردن طیف وسیعی از پلیمرها و رزین‌های دشوار مانند اپوکسی، پلی‌اورتان و پلی‌استر را دارد.
- صرفه اقتصادی: به عنوان یک حلال پرکاربرد، از نظر اقتصادی یک گزینه رقابتی و مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شود.
- ویسکوزیته پایین: به کاهش ویسکوزیته محلول‌های رزینی کمک کرده و کاربرد آن‌ها را آسان‌تر می‌کند.
معایب متیل اتیل کتون
با وجود مزایای فراوان، کار با MEK نیازمند آگاهی از معایب و خطرات آن است:- قابلیت اشتعال بسیار بالا: نقطه اشتعال بسیار پایین، بزرگترین ریسک کار با این ماده است. بخارات آن از هوا سنگین‌تر بوده و می‌تواند مسافت زیادی را تا یک منبع جرقه طی کند.
- تحریک‌کننده: بخارات آن می‌تواند باعث تحریک شدید سیستم تنفسی، چشم‌ها و پوست شود. تماس طولانی‌مدت ممکن است به خشکی و ترک خوردن پوست منجر شود.
- مقررات زیست‌محیطی: به عنوان یک ترکیب آلی فرار (VOC)، استفاده از آن در برخی مناطق تحت قوانین سخت‌گیرانه زیست‌محیطی قرار دارد.
ایمنی و نگهداری متیل اتیل کتون
رعایت اصول ایمنی در هنگام کار با متیل اتیل کتون برای جلوگیری از حوادث، امری حیاتی و غیرقابل چشم‌پوشی است:- تجهیزات حفاظت فردی (PPE): استفاده از عینک ایمنی ضد پاشش مواد شیمیایی، دستکش‌های مقاوم (مانند بوتیل یا تفلون) و در صورت عدم وجود تهویه کافی، استفاده از ماسک تنفسی با فیلتر مخصوص مواد آلی الزامی است.
- انبارداری: باید در ظروف فلزی کاملاً دربسته و متصل به زمین (Grounded) در مکانی خنک، خشک، با تهویه فوق‌العاده قوی و به دور از هرگونه منبع حرارت، جرقه، شعله و نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
- کنترل حریق: انبار باید مجهز به سیستم‌های اطفاء حریق مناسب برای مایعات قابل اشتعال (مانند کپسول‌های CO₂، پودر خشک یا فوم الکلی) باشد. هرگز از آب برای خاموش کردن آتش MEK استفاده نکنید.
- جداسازی: باید به طور کامل از مواد اکسیدکننده قوی مانند پراکسیدها، نیترات‌ها و اسیدهای غلیظ جدا نگهداری شود.
متیل استات
ساختار شیمیایی متیل استات
- فرمول مولکولی: C₃H₆O₂
- نام IUPAC: Methyl ethanoate
- ساختار: یک گروه متیل متصل به گروه استر اسید استیک
- شماره CAS: 79-20-9
- جرم مولی: 74.08 گرم بر مول
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متیل استات
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| ظاهر فیزیکی | مایع بی‌رنگ با بوی ملایم و شیرین |
| چگالی (در 20°C) | 0.932 g/cm³ |
| نقطه جوش | 56.9°C |
| نقطه ذوب | −98°C |
| فشار بخار (در 20°C) | 223 mmHg |
| حلالیت در آب | حدود 25 گرم در لیتر (در دمای اتاق) |
| قابلیت اشتعال | بالا؛ نقطه اشتعال حدود −10°C |
| گریدهای موجود | صنعتی، آزمایشگاهی، دارویی، غذایی |
کاربردهای متیل استات
متیل استات به‌عنوان یک حلال فرار و کم‌سمیت در صنایع زیر کاربرد دارد:- صنایع رنگ و رزین: برای حل کردن پلیمرها، رزین‌های نیتروسلولزی و اکریلیک
- چسب‌سازی: در فرمولاسیون چسب‌های فوری و صنعتی
- آرایشی و بهداشتی: در تولید لاک ناخن، اسپری‌ها و پاک‌کننده‌ها
- داروسازی: به‌عنوان حامل یا حلال در برخی فرمول‌های دارویی
- صنایع چاپ: در مرکب‌های چاپی و پوشش‌های سطحی
- تولید فیلم و پوشش: به‌دلیل تبخیر سریع و خشکایی مناسب
معایب متیل استات
با وجود مزایای متعدد، متیل استات دارای محدودیت‌هایی نیز هست:- اشتعال‌پذیری بالا: نیازمند رعایت دقیق نکات ایمنی در انبارش و حمل‌ونقل
- تحریک‌زایی: بخارات آن ممکن است موجب تحریک چشم و مجاری تنفسی شود
- فراریت زیاد: در محیط‌های باز به‌سرعت تبخیر می‌شود و ممکن است نیاز به تهویه بالا داشته باشد
- پایداری محدود در حضور رطوبت: در شرایط مرطوب ممکن است به آرامی هیدرولیز شود
مزایای متیل استات
دلایل محبوبیت متیل استات در صنایع مختلف عبارتند از:- فراریت بالا: خشکایی سریع در پوشش‌ها و فیلم‌ها
- بوی ملایم و غیرآزاردهنده نسبت به حلال‌های آروماتیک
- سازگاری با طیف وسیعی از پلیمرها و رزین‌ها
- قیمت مناسب و دسترس‌پذیری بالا در بازار جهانی
- جایگزین مناسب برای استون و تولوئن در فرمولاسیون‌های حساس
- زیست‌سازگارتر نسبت به بسیاری از حلال‌های سنتی
ایمنی و نگهداری متیل استات
برای استفاده ایمن از متیل استات، رعایت موارد زیر ضروری است:- نگهداری در ظروف دربسته، دور از نور مستقیم و منابع حرارتی
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) شامل دستکش، ماسک و عینک ایمنی
- تهویه مناسب در محیط‌های کاری
- اجتناب از تماس مستقیم با پوست و چشم
- رعایت دستورالعمل‌های MSDS و برچسب‌های هشداردهنده
متیل ایزوبوتیل کتون
متیل ایزوبوتیل کتون یا MIBK (نام‌آیوپاک: 4-متیل-2-پنتانون) یک حلال شیمیایی پرکاربرد با تبخیر متوسط و قدرت حل‌کنندگی بالا است که در پوشش‌ها، رنگ و رزین، چسب، جوهر چاپ، استخراج حلالی و فرآیندهای مختلف صنایع پتروشیمی به‌طور گسترده به‌کار می‌رود. این ماده به دلیل تعادل مطلوب بین فرّاریّت، قطبیت و سازگاری با پلیمرها، گزینه‌ای بهینه برای بسیاری از خطوط تولید صنعتی به‌شمار می‌آید.
ساختار شیمیایی متیل ایزوبوتیل کتون
متیل ایزوبوتیل کتون با فرمول مولکولی C₆H₁₂O و جرم مولکولی تقریباً 100.16 g/mol دارای یک گروه کربونیل (C=O) در موقعیت 2 زنجیر کربنی است. شاخه‌دار بودن (وجود گروه ایزوبوتیل در کربن چهارم) ویژگی‌های ویژه‌ای به ماده می‌دهد: قطبیت متوسط مناسب برای حل‌کردن رزین‌های قطبی‌تر در کنار سازگاری با حلال‌های غیرقطبی، و نیز تبخیر متعادل که از «فراریت بیش‌ازحد» یا «خشک‌شدن بسیار کند» جلوگیری می‌کند. نام‌های متداول: MIBK، 4-متیل-2-پنتانون؛ شماره CAS: 108-10-1.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متیل ایزوبوتیل کتون
متیل ایزوبوتیل کتون مایعی بی‌رنگ با بوی مشخص کتون‌هاست و از نظر ایمنی جزء مایعات قابل‌اشتعال طبقه‌بندی می‌شود. مهم‌ترین مشخصات کیفی مورد انتظار در گرید صنعتی/فنی عبارت‌اند از:
-
حالت فیزیکی: مایع، بی‌رنگ، با بوی مشخص.
-
نقطه جوش: در حدود 116–118 °C.
-
نقطه ذوب: حدود −84 °C.
-
دانسیته در 20 °C: حدود 0.80–0.81 g/cm³.
-
فشار بخار در دمای محیط: حدود 15–20 mmHg (20 °C).
-
نقطه اشتعال (بسته): معمولاً در بازه 14–20 °C (مایع به‌شدت قابل‌اشتعال).
-
انحلال‌پذیری: انحلال‌پذیری محدود در آب (حدود چند درصد در 20 °C) و امتزاج‌پذیری عالی با اغلب حلال‌های آلی (الکل‌ها، کتون‌ها، استرها، اترها و هیدروکربن‌ها).
این توازن میان قطبیت و فرّاریّت، علت اصلی محبوبیت MIBK در فرمولاسیون‌های پوششی و استخراج حلالی است.
کاربردهای متیل ایزوبوتیل کتون
رنگ، رزین و پوشش‌ها: متیل ایزوبوتیل کتون به‌عنوان حلال شیمیایی در فرمولاسیون رنگ‌های نیتروسلولزی، آلکیدی و آکریلیکی، لاک‌ها و سیلرهای چوب به‌کار می‌رود. نرخ تبخیر متوسط به بهبود یکنواختی فیلم، کاهش عیوب سطح (مانند پین‌هول و بلش) و افزایش براقیت کمک می‌کند.
چسب و جوهر چاپ: در چسب‌های صنعتی، لمینیشن بسته‌بندی و جوهرهای فِلکسو/هلیو، MIBK سبب تنظیم ویسکوزیته، کنترل زمان باز (Open time) و بهبود چسبندگی روی زیرلایه‌های مختلف می‌شود.
استخراج حلالی و آنالیز: در برخی روش‌های جداسازی و آنالیز، از MIBK برای استخراج انتخابی یون‌های فلزی (مثلاً استخراج تحلیلی طلا از محیط اسیدی) استفاده می‌شود و به دلیل جدایش دو فازی تمیز، مرحله بازیافت حلال ساده است.
لاستیک و قطعه‌سازی: سازگاری مطلوب با بسیاری از الاستومرها و افزودنی‌ها، MIBK را برای تنظیم فرمولاسیون، شست‌وشوی قالب‌ها و آماده‌سازی سطوح مناسب می‌سازد.
فرآیندها و مشتقات پتروشیمی: در زنجیره ارزش، MIBK می‌تواند پیش‌ماده‌ای برای تولید MIBC (الکل متیل ایزوبوتیل) باشد که خود در شناورسازی معدنی و برخی فرمولاسیون‌ها کاربرد دارد؛ همچنین در خطوط مختلف صنایع پتروشیمی به‌عنوان حلال فرایندی جهت پاک‌سازی و رقیق‌سازی به‌کار می‌رود.
نکته: در حوزه سیالات خودرو، ماده رایج در ساخت ضدیخ، خانواده گلیکول‌ها (مانند MEG) است؛ با این حال MIBK در پوشش‌ها و چسب‌های مرتبط با قطعات و تعمیرات می‌تواند نقش تسهیل‌کننده در فرآیندهای تکمیلی داشته باشد.
معایب متیل ایزوبوتیل کتون
-
ایمنی و محیط‌زیست: مایع به‌شدت قابل‌اشتعال با بخارات محرک؛ رعایت تهویه، کنترل بخارات و تجهیزات ضدجرقه الزامی است. به‌عنوان یک VOC، ممکن است با محدودیت‌های انتشار در برخی مناطق مواجه شود.
-
سازگاری با آب: انحلال‌پذیری محدود در آب می‌تواند در فرمولاسیون‌های پایه‌آبی چالش ایجاد کند و نیازمند کوسولونت‌ها یا امولسیفایرها باشد.
-
بو و مواجهه شغلی: بوی مشخص و امکان ایجاد خواب‌آلودگی/سرگیجه در مواجهه زیاد؛ الزام پایش بخارات در سالن تولید.
-
پایداری در ذخیره‌سازی: مانند برخی کتون‌ها، در نگهداری طولانی‌مدت و شرایط نامناسب احتمال اکسیداسیون و افزایش اسیدیته وجود دارد؛ انتخاب ظروف مناسب و افزودن پایدارکننده‌ها (در صورت نیاز) توصیه می‌شود.
مزایا متیل ایزوبوتیل کتون
-
قدرت حل‌کنندگی بالا برای طیف وسیعی از رزین‌ها و پلیمرها در کنار تبخیر کنترل‌شده؛ مناسب برای فیلم‌های یکنواخت و باکیفیت.
-
کارایی فرایندی: دو فازی‌شدن تمیز با آب، امکان جداسازی و بازیافت ساده‌تر حلال را در برخی کاربردهای استخراجی فراهم می‌کند.
-
انعطاف‌پذیری فرمولاسیون: سازگاری با بسیاری از حلال‌های قطبی/غیرقطبی به طراح اجازه می‌دهد منحنی تبخیر را دقیق تنظیم کند.
-
بهبود اقتصادی: با انتخاب درست حلال/کوسولونت، مصرف کل حلال و دفعات کاردک‌کشی/پاشش کاهش یافته و راندمان تولید بهبود می‌یابد؛ در نتیجه هزینه تمام‌شده پایین‌تر می‌آید.
-
کیفیت سطح: کاهش عیوب سطحی در پوشش‌ها و افزایش شفافیت/براقیت نسبت به حلال‌های سریع‌الفرّار یا بسیار کند.
ایمنی و نگهداری متیل ایزوبوتیل کتون
-
ایمنی فردی: استفاده از عینک ایمنی، دستکش مقاوم، لباس کار و در صورت نیاز ماسک فیلتر آلی؛ تأمین تهویه موضعی/عمومی. تماس چشمی و تنفسی را به حداقل برسانید.
-
حریق و انفجار: نگهداری دور از شعله/جرقه/سطوح داغ؛ استفاده از تجهیزات ضدانفجار و سیستم ارتینگ/باندینگ هنگام پمپ‌کردن. خاموش‌سازی با فوم مقاوم در برابر الکل، پودر خشک یا CO₂.
-
انبارداری: در ظروف فلزی/پلی‌اتیلن مناسب، در محل خنک، خشک و دارای تهویه؛ دور از مواد اکسیدکننده قوی. بررسی دوره‌ای رنگ، بوی غیرعادی و اسیدیته برای کنترل کیفیت توصیه می‌شود.
-
حمل‌ونقل: طبقه خطر حمل‌ونقل: مایع قابل‌اشتعال (کلاس 3)، نام محموله: Methyl Isobutyl Ketone، UN 1245، گروه بسته‌بندی معمولاً II. رعایت مقررات ADR/IMDG/ICAO الزامی است.
-
بهداشت محیط کار: تدوین رویه مدیریت نشت/ریزش (جذب با خاک‌اره یا جاذب معدنی و دفع طبق مقررات) و آموزش کارکنان؛ استناد به SDS تأمین‌کننده برای حدود مواجهه و اقدامات اضطراری.