اتانول (اتیل الکل) 96% و 99%
- اتانول ۹۶٪ (هیدروالکلی / نیمهخشک)
- اتانول ۹۹ یا ۹۹.۵٪— اتانول مطلق (Absolute Ethanol) بدون آب
ساختار شیمیایی
- فرمول مولکولی: C₂H₅OH
- ساختار: زنجیره دوکربنی با گروه عاملی هیدروکسیل انتهایی
- نام IUPAC: Ethanol
- نوع ترکیب: الکل نوع اول ساده (Primary alcohol)
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی
- ظاهر فیزیکی: مایع شفاف و بیرنگ
- بوی: تند و مشخص الکلی
- نقطه جوش: ≈78.2 °C (برای ۹۶٪)
- ویسکوزیته: بسیار پایین (مایع روان)
- نقطه اشتعال: ≈13 °C (قابل اشتعال در دمای اتاق )
- پایداری: پایدار در شرایط معمول، اما بسیار فرار و تبخیر شونده
کاربردهای اتانول
صنایع بهداشتی و ضدعفونیکنندهها:- پایه الکلی (عموماً اتانول یا ایزوپروپانول) برای ژلها، اسپریها، محلولهای ضدعفونی دست و سطوح.
- مؤثر علیه طیف وسیعی از ویروسها (از جمله SARS-CoV-2)، باکتریها و قارچها بهشرط رعایت غلظت بهینه ۶۰٪ تا ۸۰٪ حجمی.
- اتانول با غلظت بالاتر از ۸۰٪ ممکن است اثر ضدمیکروبی کمتری داشته باشد بهدلیل تبخیر سریع و نفوذ ناکافی به سلولهای میکروبی.
- حلال رایج در سنتز ترکیبات دارویی و شیمیایی.
- کاربرد در محلولهای استخراج، کروماتوگرافی، تقطیر جز به جز، واکنشهای سنتزی و تهیه عصارههای دارویی.
- اتانول بهعنوان حلالی نسبتاً ایمن و فرار با سمیت پایین در بسیاری از آزمایشگاههای زیستی و شیمی آلی استفاده میشود.
- حلال در محصولات معطر و آرایشی مانند ادکلن، اسپری مو، تونر، لوسیون، و دهانشویهها.
- دارای خاصیت خشککنندگی سریع بهعلت نرخ تبخیر بالا، که باعث احساس خنکی و تمیزی روی پوست میشود.
- در برخی محصولات، اتانول همچنین نقش آنتیمیکروبیال دارد.
- استفاده در استخراج عصارههای طبیعی مانند عصاره وانیل، بادام، و مرکبات.
- عامل حامل (Carrier) برای طعمدهندهها و افزودنیهای فرّار.
- در دوزهای مجاز، بهعنوان حامل ترکیبات فعال در مکملهای مایع یا شربتها استفاده میشود.
- استفاده از اتانول در صنایع غذایی مشروط به دریافت تأییدیههایی مانند FDA یا EFSA و رعایت حدود مجاز مصرف است.
- حلال در تولید رنگها، لاکها، چسبها، جوهرها، و پاککنندهها.
- پیشماده مهم در تولید استرها (مانند اتیل استات)، اترها، سوخت زیستی (Bioethanol).
- در صنایع سوخت، اتانول بهعنوان ترکیب افزایشی برای بهبود عدد اکتان بنزین بهکار میرود.
- حلالیت بالا برای انواع مواد قطبی و غیرقطبی
- ضدعفونیکننده مؤثر و سریع با منشأ طبیعی
- تبخیر سریع و بدون باقیمانده
- سازگار با پوست: در گریدهای دارای مرطوبکننده
- منبع تجدیدپذیر، در صورت تولید از زیستتوده
- بدون پارابن: مناسب برای فرمولهای آرایشی طبیعی
- قابل اشتعال بالا: نیاز به نگهداری و انبارداری ایمن
- فراریت زیاد: نیاز به بستهبندی و نگهداری مناسب
- خشک کنندگی پوست در مصرف مکرر (در غلضت بالا)
- نیاز به گریدهای خاص برای مصرف خوراکی یا دارویی
- ممکن است مشمول مقررات و مالیاتهای دولتی باشد
- بسیار قابل اشتعال است؛ بخارات آن با هوا ترکیب شده و میتواند بهراحتی منفجر شود.
- در هنگام کار با اتانول باید از جرقه، شعله، وسایل گرمایشی یا الکتریکی بدون محافظ دوری کرد.
- تماس با پوست و چشمها ممکن است موجب تحریک و خشکی شود؛ استفاده از دستکش، عینک ایمنی و تهویه مناسب ضروری است.
- بخارات غلیظ آن ممکن است باعث سرگیجه، سردرد یا خوابآلودگی شود، خصوصاً در فضاهای بسته.
- اتانول باید در ظروف مقاوم به خوردگی، دربسته و دارای برچسب ایمنی نگهداری شود.
- انبار باید خنک، خشک، با تهویه مناسب و کاملاً دور از منابع حرارتی یا الکتریکی باشد.
- ذخیرهسازی در ظروف پلیاتیلن یا فولادی با پوشش مقاوم توصیه میشود.
- از تماس با مواد اکسیدکننده قوی (مانند پراکسیدها یا کلراتها) بهشدت میبایست خودداری کرد.
اسپن 40
اسپن 40 با نام شیمیایی Sorbitan Monopalmitate یک امولسیفایر غیریونی است که از واکنش اسید پالمیتیک با سوربیتول مشتق میشود. این ماده به دلیل سازگاری بالا با روغنها و چربیها، بهعنوان یک عامل پایداری امولسیون در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی به کار میرود. اسپن 40 به صورت پودر یا موم زرد تا قهوهای روشن عرضه میشود و در روغنهای گیاهی و حلالهای آلی محلول است ولی در آب عملاً نامحلول است.
ساختار شیمیایی اسپن 40
-
نام شیمیایی: سوربیتان مونوپالمیتات
-
فرمول شیمیایی: C₂₂H₄₂O₆
-
شماره CAS: 26266-57-9
-
نوع ترکیب: استر غیریونی حاصل از استری شدن سوربیتول با اسید پالمیتیک
-
دسته شیمیایی: امولسیفایر غیریونی با HLB حدود 6.7
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی اسپن 40
-
ظاهر فیزیکی: موم یا پودر زرد کمرنگ تا قهوهای روشن
-
بو: ملایم، تقریباً بیبو
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.03 g/cm³
-
نقطه ذوب: حدود 42–47 °C
-
حلالیت: محلول در روغنها و حلالهای آلی، نامحلول در آب
-
HLB: تقریباً 6.7 (مناسب برای امولسیونهای آب در روغن W/O)
-
پایداری حرارتی: پایدار تا دمای فرآیندهای معمول غذایی و آرایشی
کاربردهای اسپن 40
-
صنایع غذایی:
-
بهبود بافت و پایداری در شکلات، مارگارین و محصولات قنادی
-
جلوگیری از کریستالیزاسیون قند و چربی
-
-
صنایع آرایشی و بهداشتی:
-
امولسیفایر در کرمها، لوسیونها و محصولات مراقبت پوست
-
بهبود جذب روغنها و فاز چرب فرمولاسیون
-
-
صنایع دارویی:
-
کمک به پایداری داروهای مایع و نیمهجامد
-
افزایش زیستدسترسی ترکیبات لیپوفیل
-
-
صنایع شیمیایی:
-
پایدارکننده امولسیون در روغنهای صنعتی و روانکارها
-
معایب اسپن 40
-
نامحلول بودن در آب که نیاز به ترکیب با توئینها یا امولسیفایرهای HLB بالا دارد
-
در غلظتهای بالا ممکن است باعث تغییر بافت محصول شود
-
استفاده در محصولات خوراکی باید تحت استانداردهای بینالمللی (مانند FAO/WHO) باشد
مزایای اسپن 40
-
سازگاری بالا با روغنها و چربیهای گیاهی و حیوانی
-
پایداری حرارتی مناسب در فرآیندهای تولید
-
غیرسمی و بیخطر در غلظتهای مجاز
-
بهبود بافت و ظاهر محصول نهایی
-
افزایش ماندگاری امولسیونها
ایمنی و نگهداری اسپن 40
-
ایمنی: در غلظتهای مجاز ایمن است، اما بلع مستقیم یا تماس طولانی با پوست توصیه نمیشود.
-
PPE (تجهیزات حفاظت فردی): دستکش، ماسک گردوغبار و عینک ایمنی در هنگام کار با پودر یا موم جامد
-
شرایط نگهداری:
-
در ظروف دربسته، به دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت
-
دمای نگهداری بین 15–30 °C
-
دور از منابع حرارتی و مواد اکسیدکننده قوی
-
اسید چرب سویا
ساختار اسید چرب سویا
ساختار شیمیایی اسید چرب سویا متشکل از زنجیرههایی بلند از هیدروکربنها با یک گروه کربوکسیل (-COOH) در انتها میباشد. بسته به تعداد پیوندهای دوگانه، به دو دسته تقسیم میشوند:- اشباعشدهها: مانند پالمیتیک اسید (C16:0) و استئاریک اسید (C18:0)
- غیراشباعها: مانند اولئیک اسید (C18:1) و لینولئیک اسید (C18:2) این ساختار باعث ویژگیهای شیمیایی و فیزیکی نظیر روانکنندگی، پایداری حرارتی، و قابلیت تشکیل امولسیون میشود.
ویژگیهای اسید چرب سویا
- منبع طبیعی و دارای منشأ گیاهی (روغن سویا)
- مخلوطی از اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع
- بیبو و بدون طعم مشخص پس از فرآوری
- نسبتاً پایدار در دماهای معمول، ولی در معرض اکسیژن و نور دچار اکسیداسیون میشود
- زیستتجزیهپذیر و جایگزین سبز برای مشتقات پتروشیمی
کاربردهای اسید چرب سویا
- ✅ در تولید صابونها و شویندههای گیاهی
- ✅ بهعنوان امولسیونکنندهها در صنایع رنگ، رزین و غذایی
- ✅ در ساخت پلاستیسایزرها
- ✅ استفاده در فرمولاسیون مواد آرایشی و بهداشتی مانند کرمها و لوسیونها
- ✅ در تولید روغنهای صنعتی و انواع واکسها با استفاده از اسید چرب صنعتی
- ✅ پایه بیودیزل و کاربرد در صنعت روغنهای خشک (مثل مرکب چاپ و رنگ)
- ✅ تولید اپوکسیدهای روغن سویا (ESO) جهت استفاده در رزینها و پلاستیکها
مزایای اسید چرب سویا
- منبع گیاهی و تجدیدپذیر (برخلاف بسیاری از مواد پتروشیمی)
- سازگار با محیطزیست و تجزیهپذیر
- اقتصادی و مقرونبهصرفه
- ترکیب متنوع اسیدهای چرب برای پاسخ به نیازهای مختلف صنعتی
- قابل تبدیل به اپوکسید، استر و بیودیزل برای کاربردهای تخصصیتر
معایب اسید چرب سویا
- ⚠️ حساسیت به نور و اکسیژن؛ بدون نگهداری مناسب دچار اکسیداسیون میشود
- ⚠️ نیاز به فرآوری جهت حذف ناخالصیها (مانند صابون، پروتئین و فیتواسترول)
- ⚠️ نوسان در پایداری حرارتی بدون افزودنیهای آنتیاکسیدانی—در دماهای بالا ممکن است کاهش کیفیت رخ دهد
قیمت اسید چرب سویا
اسید چرب سویا یکی از مهمترین ترکیبات مشتقشده از روغن سویا در صنایع مختلف است که موجب شده این ماده را با ترکیبی غیراشباع و خواص شیمیایی متنوع، جایگاه ویژهای در میان اسیدهای چرب گیاهی رقم بزند.
در ادامه عوامل مؤثر بر قیمت اسید چرب سویا را برای شما نام برده و توضیح دادیم قیمت این محصول بسته به چندین عامل کلیدی تعیین میشود که عبارتاند از:
-
درجه خلوص و کیفیت فرآیند تصفیه:
اسید چرب سویا میتواند در گریدهای مختلف مانند صنعتی، آرایشی یا دارویی تولید شود که هر کدام قیمت متفاوتی دارند. -
نوسانات قیمت روغن خام سویا:
از آنجا که این اسید چرب از روغن سویا استخراج میشود، هرگونه تغییر در بازار جهانی سویا میتواند بر قیمت نهایی تأثیرگذار باشد. -
مقدار سفارش و بستهبندی:
خرید عمده این ماده در بشکههای صنعتی یا تانکر، هزینه تمامشده را کاهش میدهد، اما خرید جزئی یا در بستهبندیهای خاص ممکن است گرانتر باشد. -
مبدأ تولید (داخلی یا وارداتی):
برای خرید اسید چرب برخی تولیدکنندگان داخلی این ماده را عرضه میکنند، ولی برندهای خارجی یا وارداتی معمولاً قیمت بالاتری دارند بهویژه اگر دارای گواهیهای کیفیت بینالمللی باشند.
اسید چرب نارگیل پروپیل آمینو دی متیل آمین
ساختار شیمیایی
- ساختار پایه: اسید چرب نارگیل (C12-C14، عمدتاً لوریک اسید)
- گروه عملکردی: پروپیلآمینو دیمتیلآمین (دارای یک آمید و یک آمین نوع سوم)
- نوع اتصال: پیوند آمیدی بین گروه کربوکسیلیک اسید چرب و گروه آمینی
- ماهیت ساختاری: در محیطهای اسیدی، این ماده پروتوندار شده و بار مثبت میگیرد، که آن را به یک سورفکتانت کاتیونی مؤثر تبدیل میکند. همچنین در برخی فرمولاسیونها بهصورت آمفوتریک عمل میکند.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی
- حالت فیزیکی: مایع ویسکوز شفاف تا زرد کمرنگ
- pH (در محلول 1%): حدود 9 تا 10
- بو: ملایم، با رایحهای آمینی
- بار یونی: آمفوتریک در pH خنثی و کاتیونی در pH اسیدی
- سورفکتانت: بله — با توانایی کفزایی متوسط و خاصیت نرمکنندگی بالا
- فرمول مولکولی: C17H36N2O (ترکیب میانگین، بسته به اسید چرب مورد استفاده)
کاربردهای اسید چرب نارگیل پروپیل آمینو دی متیل آمین
- فرمولاسیون شامپوها و نرمکنندهها
- خاصیت ضدالکتریسیته ساکن (antistatic)
- افزایش نرمی، درخشندگی و شانهپذیری مو
- سازگار با pH پایین، مناسب برای موهای آسیبدیده
- شویندههای بدن و صورت
- مناسب برای پوستهای حساس
- افزایش پایداری کف و لطافت پوست
- محصولات پاککننده آرایشی
- سازگاری با پوست
- کاهش تحریک و کمک به امولسیون ذرات چربی
- محصولات مراقبت از حیوانات خانگی
- ملایم و مؤثر برای پوست و موی حیوانات
- بدون آسیب به پوستهای نازک و آسیبپذیر
✅ مزایا
- ملایم و کمتحریککننده: مناسب برای پوستهای حساس
- خاصیت کاتیونی: ایدهآل برای نرمکنندگی مو
- سازگار با pH اسیدی: برتری نسبت به سورفکتانتهای آنیونی
- منبع طبیعی: مشتقشده از نارگیل
- زیستتجزیهپذیری بالا: دوستدار محیط زیست
- توانایی اتصال به کراتین مو و ایجاد حس لطافت پایدار
❌ معایب
- قیمت نسبتاً بالا نسبت به سورفکتانتهای معمول آنیونی
- کارایی کاهشیافته در محیطهای بسیار قلیایی (pH بالا)
- امکان بروز حساسیت پوستی در غلظتهای بالا یا تماسهای مکرر
- در برخی موارد، آلودگی با آمیدوآمین (یک ماده تحریککننده) ممکن است در مواد خام مشاهده شود، که باید در کنترل کیفی حذف گردد.
اسید سالیسیلیک
اسید سالیسیلیک (Salicylic Acid) یک ترکیب آلی شناختهشده با ساختار فنولی و خاصیت ضدالتهابی و کراتولیتیک (لایهبردار) است. این ماده از خانواده بتا هیدروکسی اسیدها (BHA) بوده و در طبیعت عمدتاً در پوست درخت بید (Salix) یافت میشود. اسید سالیسیلیک نقش کلیدی در درمان بسیاری از بیماریهای پوستی دارد و یکی از مؤثرترین ترکیبات در محصولات ضدجوش و لایهبردار است.
ساختار شیمیایی
-
فرمول مولکولی: C₇H₆O₃
-
نام شیمیایی: 2-Hydroxybenzoic Acid
-
ساختار: یک حلقه بنزن با دو گروه عاملی – گروه هیدروکسی (OH) در موقعیت ۲ و گروه کربوکسیلیک (COOH) در موقعیت ۱.
این ساختار ترکیبی از ویژگیهای یک فنول و یک اسید کربوکسیلیک است، که باعث میشود هم خاصیت ضدباکتریایی و هم توانایی نفوذ به منافذ پوست را داشته باشد.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی
ویژگی | مقدار / توضیح |
---|---|
حالت فیزیکی | پودر کریستالی سفید |
نقطه ذوب | حدود 158–161°C |
حلالیت | محلول در الکل، اتر و اندکی در آب |
pH (در محلول آبی) | خاصیت اسیدی – حدود 2.4 در محلول 1% |
بوی خاص | ملایم، فنولیک |
پایداری | نسبتاً پایدار در pH پایین، ناپایدار در محیط قلیایی |
کاربردهای اسید سالیسیلیک
-
در محصولات مراقبت از پوست:
-
ضد جوش (acne treatment)
-
لایهبردار شیمیایی
-
پاکسازی منافذ و کنترل چربی پوست
-
-
در محصولات درمانی پوست سر:
-
کنترل شوره سر
-
درمان پسوریازیس و درماتیت سبورئیک
-
-
در داروسازی:
-
ضدالتهاب ملایم
-
جزء فعال در پمادهای پوستی و کرمهای موضعی
-
-
در صنعت آرایشی:
-
تونر، سرم، ماسک، ژل شستوشو و کرمهای روز/شب
-
استفاده در ترکیب با نیاسینامید یا رتینول
-
مزایای اسید سالیسیلیک
-
قابلیت نفوذ در منافذ پوست: برخلاف AHAها، BHA محلول در چربی است و به عمق پوست نفوذ میکند.
-
خواص لایهبردار و ضدالتهاب: مناسب برای درمان آکنه، کومدونهای سرسیاه و سرسفید
-
تنظیم ترشح چربی پوست (Sebum Control)
-
ضدباکتری و ضدقارچ ملایم
-
افزایش نفوذپذیری سایر مواد فعال در فرمولاسیونها
معایب و محدودیتها
-
احتمال تحریک پوست حساس: قرمزی، خشکی یا پوستهپوسته شدن در پوستهای آسیبپذیر
-
در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط مصرف شود
-
غلظتهای بالا ممکن است باعث سوختگی یا التهاب شود
-
ناسازگار با برخی ترکیبات مانند اسیدهای قوی، ویتامین C خالص یا رتینول (در یک زمان مصرف)
الکل های چرب اتوکسیله
ساختار شیمیایی الکل های چرب اتوکسیله
- فرمول عمومی: R–(OCH₂CH₂)ₙ–OH
- جزء چرب (R): زنجیره آلکیل C₁₂–C₁₈ (طبیعی یا سنتزی)
- واحدهای EO (n): معمولاً بین ۱ تا ۲۰ (تغییرات عملکردی با n تغییر میکند)
- ساختار مولکولی باعث ترکیب ویژگیهای آبدوستی و آبگریزی شده و آن را به سورفکتانت غیر یونی مؤثر تبدیل میکند.
ویژگیهای الکلهای چرب اتوکسیله
- حالت فیزیکی: مایع شفاف یا زرد کمرنگ (بسته به زنجیره R و میزان EO)
- بو: بویی خفیف، ملایم و صابونی
- نقطه جوش: معمولاً بالای 250°C یا غیرقابل اندازهگیری به دلیل تجزیه قبل از جوش
- بیودگرادبلیتی(Biodegradability): بالا در گریدهای طبیعی (C12–14) با پتانسیل انتشار کمتر در محیط زیست
کاربردهای الکلهای چرب اتوکسیله
صنایع شوینده خانگی و صنعتی- بهعنوان سورفکتانت غیریونی اصلی در تولید مایع ظرفشویی، شوینده لباس، شوینده سطوح، جرمگیر و پاککنندههای چندمنظوره
- مؤثر در فرمولاسیونهای کمکف یا کنترل کف در شویندههای صنعتی و دستگاههای کفشوی
- سازگار با سورفکتانتهای یونی و آنیونی و افزایشدهنده عملکرد پاککنندگی و حلالیت چربیها
- بهعنوان امولسیفایر، مرطوبکننده و شوینده ملایم در شامپو، کرم، لوسیون، فوم و ژلهای شستشو
- افزایشدهنده قابلیت پخش و نفوذ مواد مؤثره در محصولات پوست و مو
- دارای سازگاری بالا با پوست و چشم در مقادیر کنترلشده
- بهعنوان عامل پخشکننده (spreading agent) و نفوذدهنده (penetrant) برای افزایش جذب سموم، علفکشها و کودهای محلولپاشی
- کاهش کشش سطحی قطرات اسپری و بهبود یکنواختی توزیع روی برگها
- بهعنوان نرمکننده، روانکننده، مرطوبکننده و عامل ضد الکتریسیته ساکن در مراحل شستشو، رنگرزی و پرداخت نهایی
- بهبود نفوذ مواد رنگزا و کاهش ایجاد لک یا نایکنواختی در فرآیند رنگرزی
- بهعنوان پایدارکننده امولسیون، عامل ترکننده (wetting agent) و افزاینده پخشپذیری رنگدانهها
- کاهش کشش سطحی و بهبود یکنواختی پوششدهی رنگها روی سطوح مختلف
- قابل استفاده در فرمولاسیون رنگهای پایه آب، جوهر چاپ و پوششهای صنعتی
- صنایع شوینده
- آرایشی و بهداشتی
- کشاورزی
- نساجی و چرم
- پوششها و رنگها
مزایای الکل های چرب اتوکسیله
- غیر یونی بودن: قابلیت ترکیب با سورفکتانتهای آنیونی، کاتیونی و آمفوتریک
- کف کنترلشده: مناسب محیطهایی که کف کم نیاز است
- زیستتخریبپذیر: دوستدار محیط زیست (در نوع طبیعی)
- مقاومت به سختی آب و پیاچ متغیر
- قابلیت تنظیم رفتار با تغییر n (تعداد واحدهای EO)
معایب الکل های چرب اتوکسیله
- در دماهای پایین، ممکن کدر، پرهکسی یا جامد شود (cloud point)
- برخی گریدها با کف کم هستند و برای محصولات کفزا نیاز به افزودن سورفکتان قویتر دارند
- ایجاد تحریک پوستی محتمل در غلظتهای بالا و EO زیاد
- ممکن است با مواد اکسیدکننده ناسازگار شود
- سمیت محیطزیستی متوسط برای موجودات آبزی در EO پایین
ایمنی و نگهداری الکلهای چرب اتوکسیله
الکلهای چرب اتوکسیله Fatty Alcohol Ethoxylates به عنوان یکی از سورفکتانتهای غیر یونی پرکاربرد، در صنایع شوینده، آرایشی، نساجی، کشاورزی و دارویی اهمیتی زیادی در نگهداری اصولی این مواد برای حفظ کیفیت و پیشگیری از خطرات محیطی و انسانی دارد در ادامه نکات مهم و شرایط نگهداری این ماده را برای شما نام بردیم.
نکات ایمنی مهم:
-
الکلهای چرب اتوکسیله کمخطر و نسبتاً ایمن هستند، اما در صورت تماس مستقیم با پوست یا چشم، ممکن است تحریک ملایم ایجاد کنند.
-
استنشاق مه یا بخار آنها در فرآیندهای داغ ممکن است موجب تحریک خفیف مجاری تنفسی شود.
-
استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی و تهویه مناسب هنگام کار توصیه میشود.
شرایط نگهداری مناسب:
-
این ترکیبات باید در ظروف دربسته، مقاوم به خوردگی و دارای برچسب مشخصات نگهداری شوند.
-
محل نگهداری باید سرد، خشک، دارای تهویه کافی و دور از نور مستقیم خورشید باشد.
-
از نگهداری در مجاورت اسیدهای قوی، بازها و اکسیدکنندهها خودداری شود.
-
در دمای معمول محیط پایدار هستند؛ اما بهتر است از یخزدگی یا حرارت بیشازحد محافظت شوند، چراکه بر گرانروی و عملکرد ماده تأثیر میگذارد.
ایزوپروپیل الکل
ساختار شیمیایی ایزوپروپیل الکل
- فرمول مولکولی: C₃H₈O
- نام IUPAC: Propan-2-ol
- فرمول ساختاری: CH₃–CHOH–CH₃
- نوع الکل: الکل نوع دوم (Secondary Alcohol)
- وزن مولکولی: 60.10 g/mol
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی
ایزوپروپیل الکل دارای ویژگیهایی است که آن را برای کاربردهای صنعتی و پزشکی بسیار مناسب میسازد. این ویژگیها شامل موارد زیر است:- بو: تند و شبیه الکل، مشخص
- نقطه جوش: 82.6°C
- نقطه اشتعال: 12°C – بسیار قابل اشتعال
- ضریب شکست نور: 1.377 (در 20°C)
- گریدهای رایج: 70٪ (پزشکی)، 99٪ (صنعتی، آزمایشگاهی)
- pH (در محلول آبی): خنثی تا کمی اسیدی (حدود 6)
کاربردهای ایزوپروپیل الکل
صنایع پزشکی و ضدعفونی- ضدعفونیکننده پوست، دست، ابزار پزشکی و سطحهای غیرزنده پیش از تزریقات یا جراحیها
- استفاده در فرمولاسیون پدهای الکلی، اسپریهای ضدعفونیکننده، ژلهای بهداشتی دست و محلولهای آمادهسازی پوست
- مؤثر علیه طیف وسیعی از باکتریها، ویروسها و قارچها در غلظت 60–80٪
- پایه حلال در تونرها، پاککنندههای آرایش، افترشیو، اسپریهای بدن و عطرها
- ایجاد خاصیت خشککنندگی سریع در فرمولهای موضعی بدون اثر چرب
- کنترل ویسکوزیته و ثبات میکروبی محصولات آرایشی
- پاککننده بدون باقیمانده برای بردهای الکترونیکی، چیپها، اتصالات و ابزار دقیق
- تمیزکننده لنزهای اپتیکی، سنسورها، و سطوح شیشهای حساس
- حذف گریس، روغن و گرد و غبار بدون نیاز به آب
- حلال عمومی در واکنشهای آلی، محلولسازی ترکیبات، و شستوشوی ظروف آزمایشگاهی
- ماده میانجی (Intermediate) در سنتز ترکیبات دارویی، آرایشی و خوشبوکنندهها
- عامل خشککن در آمادهسازی نمونههای میکروسکوپی
- کمک حلال در جوهرهای چاپ و مرکبهای پایهحلال
- افزایش سرعت تبخیر جوهر برای خشک شدن سریع و جلوگیری از پخش شدن رنگ
- تنظیم ویسکوزیته و بهبود چسبندگی به سطح چاپ
- صنایع الکترونیک
- صنایع آرایشی و بهداشتی
- صنایع پزشکی
- صنایع شیمیایی
- صنایع چاپ و بستهبندی
- صنعت داروسازی
مزایای ایزوپروپیل الکل
- تبخیر سریع بدون باقیماندن چربی یا لکه
- حلالیت بالا برای طیف وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی
- خاصیت ضدباکتری، ضدویروس و ضدقارچ در غلظتهای مناسب
- قابل استفاده بهصورت رقیق یا خالص (70% مؤثرتر برای ضدعفونی)
- سازگار با سطوح مختلف مانند شیشه، فلز، سرامیک و بسیاری از پلاستیکها
- فاقد اثر خورندگی در بیشتر شرایط
- پایداری شیمیایی بالا در شرایط معمولی نگهداری
معایب ایزوپروپیل الکل
- قابلیت اشتعال بالا – نیازمند نگهداری در ظروف دربسته، دور از منابع حرارتی و تهویه مناسب
- استنشاق بخارات ممکن است باعث سردرد، گیجی، تحریک تنفسی یا حالت تهوع شود
- در تماس مکرر با پوست ممکن است باعث خشکی، خارش یا تحریک پوست گردد
- ناسازگار با اکسیدکنندههای قوی مانند پرمنگنات یا پراکسیدها
- برای مصرف خوراکی یا تزریقی مجاز نیست و مصرف نادرست آن سمی و خطرناک است
ایمنی و نگهداری ایزوپروپیل الکل
ایزوپروپیل الکل، با فرمول شیمیایی C₃H₈O، یکی از پرکاربردترین حلالها در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی و شیمیایی است. اما همانطور که در این صنعت بارها تجربه کردهایم، این ماده با وجود کاربرد گسترده، نیازمند دقت بالا در ایمنی و شرایط نگهداری است.
نکات ایمنی مهم:
-
بسیار اشتعالپذیر است؛ بخارات آن با هوا مخلوط قابل انفجار تشکیل میدهد.
-
از کار در نزدیکی منابع گرما، شعله و جرقه بهشدت باید پرهیز شود.
-
در صورت تماس با پوست یا چشم، ممکن است باعث تحریک خفیف تا متوسط شود. تماسهای طولانیمدت ممکن است خشکی پوست را به همراه داشته باشد.
-
استنشاق بخارات در فضاهای بسته میتواند موجب سردرد، گیجی یا تهوع شود.
شرایط نگهداری اصولی:
-
در ظروف فلزی یا پلاستیکی کاملاً دربسته، مقاوم به مواد شیمیایی و با برچسبگذاری مناسب نگهداری شود.
-
محیط نگهداری باید سایهدار، خشک، خنک و با تهویه کافی باشد.
-
از مواد اکسیدکننده قوی، منابع اشتعال و تابش مستقیم نور خورشید دور نگه داشته شود.
پارافین
- پارافین جامد (مورد استفاده در شمعسازی، صنایع دارویی و بهداشتی)
- پارافین مایع (شناختهشده به عنوان روغن پارافین یا Mineral Oil – در گریدهای بهداشتی، خوراکی و صنعتی)
ساختار شیمیایی پارافین
- فرمول کلی: CₙH₂ₙ₊₂ (نشاندهنده ترکیبات آلکانی اشباعشده با پیوندهای یگانه)
- ساختار: زنجیرهای از اتمهای کربن و هیدروژن، بدون پیوند دوگانه یا حلقه؛ میتواند خطی یا شاخهدار باشد
- شماره CAS: بسته به نوع پارافین متغیر است:
- برای پارافین مایع: 8012-95-1
- برای پارافین جامد (موم پارافین): 8002-74-2
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پارافین
- حالت فیزیکی: پارافین ممکن است بهصورت مایع (روغنی) یا جامد (بلوک یا پرک سفید) باشد.
- رنگ و بو: معمولاً بیرنگ یا سفید، و بیبو یا با بوی بسیار ملایم (در گریدهای خالص). در گریدهای پایین ممکن است کمی بو داشته باشد.
- ویسکوزیته (برای پارافین مایع در دمای 40°C): در بازه 2 تا 30 cSt، بسته به وزن مولکولی و نوع گرید.
- نقطه اشتعال: حدود 150°C تا 220°C (برای انواع سنگین بیشتر، برای مایع سبک کمتر).
- حلالیت در آب: نامحلول در آب، اما قابل حل در حلالهای آلی مانند اتر، کلروفرم و بنزن.
- پایداری شیمیایی: پایدار، غیرفعال (Inert)، مقاوم در برابر اسیدها و بازهای رقیق.
- قابلیت تجزیهپذیری زیستی: در طبیعت بهآرامی تجزیه میشود؛ در گریدهای صنعتی ممکن است اثر تجمعی محیطی داشته باشد.
کاربردهای پارافین
صنایع آرایشی و بهداشتی: پارافین بهعنوان پایهی مرطوبکننده و نرمکننده در ساخت کرمها، پمادها، بالم لب، واکس مو، ماسکهای پارافینی و کرمهای ماساژ بهکار میرود. صنایع دارویی: پارافین در داروسازی برای پوششدهی قرصها، ساخت شیافها و بهعنوان حامل (Excipient) در فرمولاسیون داروهای موضعی کاربرد دارد. صنایع غذایی: در گرید خوراکی، از پارافین برای پوشش دادن سطح میوهها مانند سیب (پولیش)، پوشش آدامس، پنیرها و مواد غذایی خشکشده استفاده میشود. صنایع شمعسازی، کبریت، رنگ و لاستیک: پارافین جامد در ساخت شمعهای پارافینی، کبریت، واکس کفش، محصولات آببندکننده، ضد رطوبت و افزودنی در لاستیکسازی کاربرد دارد. روانکننده صنعتی: پارافین مایع بهعنوان روغن روانکننده در ماشینآلات نساجی، فلزی و چرخدندههای سبک به کار میرود. صنعت نفت و حفاری: از پارافین در حفاری بهعنوان روغن مته، پوشش ضد خوردگی و کاهش اصطکاک در ابزار حفاری استفاده میشود.مزایای پارافین
-
- بیاثر (Inert)، غیرسمی و بیبو در گریدهای بهداشتی
- پایدار در شرایط مختلف دمایی و شیمیایی
- سازگار با پوست انسان – مناسب برای محصولات آرایشی و دارویی
- ارزان، در دسترس، و قابل بازیافت
- مقاوم در برابر اسیدها و بازهای ضعیف
- ماندگاری بالا و طول عمر زیاد در کاربردهای صنعتی
معایب پارافین
- قابل اشتعال، بهویژه در حالت مایع یا در مجاورت حرارت زیاد
- منشاء نفتی دارد؛ در برخی کاربردها، نگرانیهای زیستمحیطی و پایداری ایجاد میکند
- ممکن است در تماس طولانیمدت با پوست منافذ را مسدود کرده و باعث آکنه شود
- در گریدهای پایین ممکن است دارای ناخالصیهایی مانند گوگرد، نیتروژن یا فلزات سنگین باشد
پلی اتیلن گلیکول 4000
پلی اتیلن گلیکول 4000 یکی از گریدهای مهم خانواده پلی اتیلن گلیکولها است که به دلیل داشتن وزن مولکولی بالاتر، بیشتر به صورت جامد سفید رنگ و پودری شکل دیده میشود. این ماده به عنوان یک ترکیب غیرسمی، بیبو و محلول در آب، کاربردهای گستردهای در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و شیمیایی دارد. ویژگیهای فنی و تطبیقپذیری بالا باعث شده است که پلی اتیلن گلیکول 4000 جایگاه ویژهای در بازار جهانی مواد اولیه شیمیایی داشته باشد.
ساختار شیمیایی پلی اتیلن گلیکول 4000
پلی اتیلن گلیکول 4000 یک پلیمر خطی متشکل از واحدهای تکراری اتیلن اکسید (CH₂CH₂O) است که در دو انتهای زنجیره دارای گروههای هیدروکسیل (-OH) میباشد. فرمول کلی آن به صورت:
H(OCH₂CH₂)_nOH
که در آن n به تعداد واحدهای تکراری اشاره دارد و وزن مولکولی متوسط در حدود 4000 گرم بر مول است.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پلی اتیلن گلیکول 4000
-
ظاهر: پودر سفید یا پرک جامد
-
وزن مولکولی متوسط: حدود 4000 g/mol
-
نقطه ذوب: حدود 53 – 58°C
-
حلالیت: محلول در آب و بسیاری از حلالهای آلی
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.15 g/cm³
-
فشار بخار: بسیار ناچیز
-
پایداری شیمیایی: پایدار در شرایط معمولی، غیرسمی و بیاثر
کاربردهای پلی اتیلن گلیکول 4000
-
صنایع دارویی
-
به عنوان ملین (Laxative) در داروهای خوراکی
-
عامل پوششدهنده و پایدارکننده در قرصها و کپسولها
-
استفاده در فرمولاسیون کرمها و پمادهای دارویی
-
-
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
ماده پایه در کرمها و لوسیونها
-
افزایشدهنده رطوبت و نرمکننده پوست
-
پایدارکننده و حلکننده ترکیبات فعال
-
-
صنایع غذایی
-
به عنوان عامل رطوبتگیر و پایدارکننده
-
در بستهبندیهای خوراکی به عنوان پوشش محافظ
-
-
کاربردهای صنعتی
-
روانکننده در فرایندهای صنعتی
-
عامل نرمکننده در تولید پلاستیک و لاستیک
-
کمککننده در پوششهای سطحی و چاپ
-
معایب پلی اتیلن گلیکول 4000
-
در دوزهای بالا میتواند اثرات گوارشی نامطلوب ایجاد کند.
-
حساسیت پوستی در افراد مستعد ممکن است رخ دهد.
-
برای کاربردهای دارویی نیاز به رعایت دقیق استانداردهای کیفی دارد.
مزایای پلی اتیلن گلیکول 4000
-
غیرسمی و ایمن برای استفاده در صنایع مختلف
-
محلولپذیری بالا در آب و حلالهای آلی
-
پایداری شیمیایی عالی و غیرواکنشپذیری در شرایط معمولی
-
تنوع در کاربردها از صنایع دارویی تا صنعتی
-
دسترسی آسان و قیمت اقتصادی در بازار جهانی
ایمنی و نگهداری پلی اتیلن گلیکول 4000
-
طبقهبندی خطر: غیرخطرناک (Non-Hazardous)
-
تجهیزات ایمنی فردی: استفاده از دستکش، ماسک و عینک ایمنی توصیه میشود.
-
شرایط نگهداری:
-
در محیط خشک و خنک
-
دور از نور مستقیم خورشید
-
در کیسهها یا ظروف دربسته مقاوم به رطوبت
-
-
اقدامات اضطراری: در صورت تماس با چشم یا پوست با آب فراوان شسته شود.