اکستروژن
فرآیند اکستروژن
فرآیند اکستروژن اساساً برای تبدیل مداوم یک ماده نرم به یک شکل خاص طراحی شده است. هسته اصلی این دستگاه پردازش/ساخت، یک پیچ مارپیچ (screw conveyor) است. این پیچ، ماده پلاستیکی سرد (به شکل دانهای یا پودری) را به جلو حرکت داده، آن را فشرده کرده و با استفاده از گرمای تولید شده از بخاریهای خارجی و اصطکاک ناشی از جریان ویسکوز، آن را به یک جریان مذاب تبدیل میکند (به شکل 1 مراجعه کنید). در این فرآیند، فشار بر روی ماده افزایش مییابد و بیشترین میزان آن دقیقاً قبل از ورود پلاستیک مذاب به قالب (die) ایجاد میشود. مجموعه فیلتر (screen pack) که شامل چندین لایه توری ریز یا درشت بوده و روی یک صفحه شکافدهنده (breaker plate) قرار گرفته است، بین پیچ و قالب قرار داده میشود تا آلودگیها و ذرات پلیمری ذوبنشده را فیلتر کند. فشار وارد بر پلاستیک مذاب، آن را از طریق یک آداپتور به داخل قالب هدایت میکند که شکل نهایی محصول اکسترود شده را تعیین میکند.اکستروژن گرم (Hot Extrusion)
اکستروژن گرم یک فرآیند تغییر شکل در دمای بالا است، به این معنا که در دمای بالاتر از دمای بازبلوری ماده انجام میشود تا از سخت شدن حین فرآیند جلوگیری کرده و عبور ماده از قالب را آسانتر کند. اکثر اکستروژنهای گرم با استفاده از پرسهای هیدرولیکی افقی با ظرفیت 230 تا 11,000 تن متریک انجام میشوند. فشار مورد نیاز در این فرآیند بین 30 تا 700 مگاپاسکال متغیر است، به همین دلیل استفاده از روانکارها ضروری است. برای اکستروژن در دماهای پایین، از روغن یا گرافیت و برای دماهای بالا، از پودر شیشه به عنوان روانکننده استفاده میشود. بزرگترین عیب این فرآیند، هزینه بالای تجهیزات و نگهداری آنها است.اکستروژن سرد (Cold Extrusion)
اکستروژن سرد یک فرآیند شکلدهی فشاری از نوع رانش (Push-Through Compression Forming) است که در آن ماده اولیه (شمش یا قطعه اولیه) در دمای اتاق قرار دارد. اما در طول فرآیند، تغییر شکل ماده باعث ایجاد گرما شده و دمای آن تا چند صد درجه افزایش مییابد. معمولاً برای اعمال فشار، یک پانچ (Punch) روی شمش که بهطور کامل یا جزئی در داخل یک قالب ثابت قرار دارد، فشار وارد میکند.مزایای اکستروژن
✅ مقرونبهصرفه برای تولید در مقیاس بالا با حداقل ضایعات ✅ انعطافپذیر: قابلیت تولید از مواد مختلف و شکلهای گوناگون ✅ امکان سفارشیسازی: امکان افزودن مواد افزودنی و طراحی متنوع ✅ کیفیت یکنواخت و قابلیت تولید در مقیاس بالا ✅ بازدهی انرژی بالا و قابلیت ادغام با فرآیندهای دیگرمعایب اکستروژن
❌ محدودیتهای مواد: همه پلیمرها برای اکستروژن مناسب نیستند ❌ هزینه بالای راهاندازی: تجهیزات و قالبها گران هستند ❌ تغییرات ابعادی: انقباض حین خنک شدن و انبساط هنگام خروج از قالب ❌ محدودیت در اشکال پیچیده: تولید طرحهای بسیار پیچیده دشوار است ❌ مشکلات کنترل کیفیت: امکان ایجاد نقصهای سطحی و ناهماهنگی در مواد ❌ نیاز به فرآیندهای تکمیلی: برش، پرداخت یا پوششدهی پس از تولید لازم است ❌ نگرانیهای زیستمحیطی: مصرف انرژی و تولید ضایعات پلاستیکیکاربردهای اکستروژن
1. صنعت ساختمان
لولهها و مجراها (مانند لولههای PVC و سیستمهای زهکشی) پروفیلهای پنجره و درب (مانند فریمهای uPVC) مواد عایقبندی (مانند فوم بردها و نوارهای درزگیر)2. صنعت بستهبندی
فیلمها و ورقهای پلاستیکی (مانند بستهبندی مواد غذایی و نایلونهای جمعشونده) ظروف و سینیهای بستهبندی3. صنعت خودروسازی
واشرها و درزگیرها عایقبندی سیم و کابل روکشهای داخلی و حفاظتی خودرو4. کالاهای مصرفی
نیها، طنابها و شیلنگهای باغبانی پروفیلهای پلاستیکی برای مبلمان و لوازمخانگی5. الکترونیک و برق
پوششهای سیم و کابل لولههای محافظ سیمکشی الکتریکی6. تجهیزات پزشکی
کاتترها، لولهها و سایر پروفیلهای پزشکی7. کاربردهای صنعتی
نوار نقالهها و راهنماها پوششهای محافظ برای تجهیزات صنعتی8. کشاورزی
لولههای آبیاری و فیلمهای کشاورزی پوششهای گلخانهایجمعبندی
اکستروژن یکی از فرآیندهای حیاتی در صنایع مختلف است که امکان تولید مستمر و سفارشیسازی محصولات پلاستیکی را فراهم میکند. این فرآیند با داشتن هزینههای پایینتر برای تولید انبوه و قابلیت تولید در اشکال مختلف، جایگاه ویژهای در صنایع ساختمانی، خودروسازی، بستهبندی و پزشکی دارد. با این حال، محدودیتهایی نظیر نیاز به تجهیزات گرانقیمت، کنترل دقیق کیفیت و مسائل زیستمحیطی نیز باید در نظر گرفته شود.پلی اتیلن سبک فیلم
درجه فیلم پلیاتیلن با چگالی کم (LDPE) به چندین نوع تقسیم میشود که شامل فیلم چندمنظوره، فیلم با شفافیت بالا، فیلم سنگین، فیلم شیرینگ و فیلم کاست است. این مواد دارای ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی برتر، همراه با پایداری شیمیایی بالا و عایق الکتریکی عالی هستند. همچنین نفوذپذیری کم در برابر بخار آب و قابلیت فرآوری فوقالعادهای دارند که آنها را برای کاربردهای متنوعی ایدهآل میسازد. فیلمهای ساختهشده از این رزینها شفافیت استثنایی و مقاومت بالایی در برابر فرسایش دارند که باعث دوام و عملکرد طولانیمدت آنها میشود.
ساختار LDPE
درجه فیلم LDPE یک پلیمر ترموپلاستیک است که از مونومرهای اتیلن (C₂H₄) از طریق فرآیند پلیمریزاسیون با فشار بالا تولید میشود. ساختار مولکولی آن دارای شاخههای زیاد است که ویژگیهای منحصربهفردی به آن میبخشد.
ویژگیهای کلیدی ساختاری:
🔹 پلیمر با شاخههای زیاد:
- LDPE دارای شاخههای کوتاه و بلند است که از تجمع فشرده زنجیرههای پلیمری جلوگیری میکند.
🔹 ساختار آمورف و نیمهبلوری:
- به دلیل وجود شاخهها، درصد بلورینگی LDPE پایین است (~۴۰–۵۰٪) که باعث نرمی و شفافیت آن میشود.
- انعطافپذیری و قابلیت کشش بیشتری نسبت به پلیاتیلن با چگالی بالا (HDPE) دارد.
🔹 توزیع وزن مولکولی کم:
- LDPE دارای توزیع وزن مولکولی گستردهای است که باعث میشود استحکام ذوب و قابلیت فرآوری خوبی در اکستروژن فیلم داشته باشد.
ویژگیها LDPE
LDPE درجه فیلم یک ماده بسیار انعطافپذیر و سبک است که به دلیل کشش فوقالعاده، مقاومت در برابر ضربه و شفافیت بالا شناخته شده است. با چگالی ۰.۹۱۵ تا ۰.۹۳۰ گرم بر سانتیمتر مکعب، وضوح خوبی دارد اما ممکن است کمی مات به نظر برسد.
✅ نقطه ذوب نسبتا پایین (۱۰۵–۱۱۵°C) دارد و حتی در دمای زیر صفر نیز انعطافپذیری خود را حفظ میکند که آن را برای کاربردهای گوناگون مناسب میسازد.
✅ دارای استحکام کششی متوسط (۸–۱۷ مگاپاسکال) و کشش تا حد شکست عالی (۱۰۰–۶۰۰٪) است که دوام و مقاومت بالای آن را تضمین میکند.
✅ مقاومت خوبی در برابر رطوبت دارد اما مانع گازی ضعیفی است، بنابراین اجازه میدهد اکسیژن و CO₂ از آن عبور کنند.
✅ از نظر شیمیایی، در برابر اسیدها، بازها و الکلها مقاوم است اما به هیدروکربنها حساسیت دارد.
✅ ویژگیهای عالی در مهروموم شدن با حرارت دارد که آن را برای بستهبندیهای غذایی، فیلمهای شیرینگ و کیسههای خرید ایدهآل میکند.
✅ در کشاورزی، فیلمهای محافظ صنعتی و مصارف پزشکی مانند کیسههای IV و لولههای پزشکی کاربرد دارد.
✅ LDPE معمولاً از طریق اکستروژن فیلم دمشی یا کاست پردازش میشود و در محدوده دمایی ۱۶۰–۲۲۰°C کار میکند.
✅ به دلیل حساسیت به تجزیه در برابر اشعه UV، اغلب تثبیتکنندههایی برای افزایش دوام در فضای باز به آن اضافه میشود.
✅ بهطور کلی، LDPE درجه فیلم، مادهای چندمنظوره و مقرونبهصرفه است که به دلیل انعطافپذیری، قابلیت مهروموم شدن و فرآوری آسان بسیار ارزشمند است.
کاربردها LDPE
۱. بستهبندی
- تولید فیلمهای بستهبندی انعطافپذیر (مانند کیسههای خرید، لفافها و پاکتها).
- بستهبندی مواد غذایی، از جمله فیلمهای بستهبندی، کیسههای فریزری و فیلمهای شیرینگ.
- بستهبندی صنعتی برای پوشش مواد، محصولات و محافظت از آنها.
۲. استفادههای کشاورزی
- فیلمهای گلخانهای برای ایجاد محیط محافظتی برای گیاهان.
- فیلمهای مالچ برای پوشش خاک و کنترل علفهای هرز.
۳. محصولات مصرفی
- کیسههای پلاستیکی برای فروشگاهها، بستهبندیهای خردهفروشی و کیسههای زباله.
- فیلمهای استرچ و چسبنده برای حفظ مواد غذایی.
- لایههای یکبارمصرف برای انواع ظروف.
۴. صنعت ساختمان
- مانع بخار در ساختمانها برای جلوگیری از نفوذ رطوبت.
- پوشش برای مصالح ساختمانی در حین ذخیرهسازی یا حمل و نقل.
۵. استفادههای پزشکی
- بستهبندی استریل برای تجهیزات پزشکی و دارویی.
- روکشها و پردههای پزشکی.
مزایا LDPE
✅ انعطافپذیری بالا
- LDPE بسیار منعطف است و بدون شکستن کشیده میشود.
✅ شفافیت
- وضوح بالا دارد که آن را برای بستهبندی ایدهآل میکند.
✅ مقاومت شیمیایی
- در برابر اسیدها، روغنها و گریسها مقاومت خوبی دارد.
✅ هزینه پایین
- مادهای نسبتاً ارزان است که راهکاری مقرونبهصرفه برای بسیاری از کاربردها ارائه میدهد.
✅ فرآوری آسان
- بهراحتی با روشهایی مانند اکستروژن، قالبگیری تزریقی و دمشی پردازش میشود.
✅ سبکوزن
- حمل و نقل و جابجایی آن را آسان میکند و هزینهها را کاهش میدهد.
✅ مقاومت در برابر رطوبت
- خواص ضدآب دارد و محافظت خوبی در برابر رطوبت در بستهبندی ارائه میدهد.
معایب LDPE
✘ استحکام پایین
- دارای استحکام کششی کمی است و در برابر تنش یا بارگذاری بهراحتی پاره میشود.
✘ مقاومت حرارتی محدود
- نقطه ذوب پایینی دارد که استفاده از آن را در محیطهای با دمای بالا محدود میکند.
✘ اثر محیطی
- زیستتخریبپذیر نیست و در صورت عدم بازیافت، به آلودگی پلاستیکی کمک میکند.
✘ مقاومت ضعیف در برابر UV
- در معرض نور UV تجزیه میشود و به مرور زمان شکننده شده و رنگ آن تغییر میکند.
✘ ویژگیهای ضعیف در برابر عبور گازها
- برای کاربردهای مانع گاز یا بخار مناسب نیست و نسبت به موادی مانند BOPP یا PET عملکرد ضعیفتری دارد.
پلیاستایرن انبساطی
ساختار
ساختار پلیاستایرن منبسط (EPS) شامل دانههای فوم کوچک و سلول بسته است که از پلیاستایرن ساخته شدهاند. این دانهها با استفاده از حرارت منبسط میشوند و باعث میشوند که آنها تا 50 برابر اندازه اصلی خود گسترش یابند. همچنین هر دانه حاوی حفرههای هوایی است.خواص
پلیاستایرن منبسط (EPS) به عنوان هسته پلیمر بیشتر در کاربردها استفاده میشود. این به این دلیل است که این ماده سبک وزن، مقاوم در برابر رطوبت است و عمر طولانی دارد. تحقیقات نشان دادهاند که نرم شدن EPS زمانی آغاز میشود که دما بین 100°C تا 120°C باشد. در فرآیند انفجار، EPS در دمای حدود 160°C ذوب شده و سپس بخار میشود و در دمای 275°C گازهای سمی تولید میکند. EPS یک ترموپلاستیک هیدروکربنی غیر فعال با چگالی کم است که شامل دانههای کروی است که 2 درصد آن پلیاستایرن و 98 درصد آن هوا است.کاربردها
ساختمان و ساخت و ساز EPS به طور گستردهای در صنعت ساخت و ساز به دلیل خواص عایقبندی آن استفاده میشود. این ماده میتواند به کار رود:- به عنوان سیستمهای پانل عایق برای نما، دیوارها، سقفها و کفها در ساختمانها.
- به عنوان ماده شناوری در ساخت ماریناها و پلها.
- به عنوان پرکننده سبک در ساخت جادهها و راهآهن.
- تولید ظروف خدمات غذایی مانند فنجانهای نوشیدنی، سینیهای غذا و ظروف تاشو.
مزایا
- سبک وزن
- مقاوم در برابر آب
- آسان برای تولید
- انرژی کارآمد
- دوام و طول عمر بالا
معایب
- آسیبپذیری در برابر فشار
- مقاومت محدود در برابر آتش
- غیرقابل تجزیهپذیر