پارافین
پارافین (Paraffin) نام عمومی گروهی از هیدروکربن‌های اشباع‌شده (آلکان‌ها) است که از نفت خام یا زغال‌سنگ استخراج می‌شود. پارافین می‌تواند در حالت جامد، نیمه‌جامد یا مایع باشد و بر اساس نقطه ذوب، خلوص و گرانروی، در گریدهای مختلف صنعتی، دارویی، آرایشی و خوراکی استفاده می‌شود.
پارافین‌های تجاری به دو صورت رایج‌اند:
پارافین جامد (شمع‌ساز، گرید دارویی)
پارافین مایع (روغن پارافین – صنعتی و بهداشتی)
ساختار شیمیایی پارافین
-
فرمول کلی: CₙH₂ₙ₊₂
-
ساختار: زنجیره‌ای از اتم‌های کربن و هیدروژن بدون پیوند دوگانه یا حلقه (آلکان خطی یا شاخه‌دار)
-
شماره CAS: بسته به نوع و گرید، متغیر است (برای پارافین مایع: 8012-95-1)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی پارافین
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع (روغن)، جامد (بلوک یا پرک سفید) |
| رنگ و بو | بی‌رنگ یا سفید، بی‌بو یا با بوی بسیار ملایم |
| نقطه ذوب (جامد) | بین 42°C تا 65°C بسته به گرید |
| چگالی (در 20°C) | 0.77 – 0.89 g/cm³ |
| ویسکوزیته (در 40°C) | 2 – 30 cSt (برای گرید مایع) |
| نقطه اشتعال | حدود 150 – 220°C (کمتر برای نوع مایع سبک) |
| حلالیت در آب | نامحلول در آب، محلول در حلال‌های آلی |
| پایداری شیمیایی | پایدار، غیرفعال، مقاوم به اسید و باز |
کاربردهای پارافین
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
پایه پمادها و کرم‌های مرطوب‌کننده
-
ماده نرم‌کننده
-
استفاده در تولید بالم لب، واکس مو، کرم‌های ماساژ
صنایع دارویی
-
در پوشش قرص‌ها
-
به‌عنوان پایه‌ی بی‌اثر برای حامل دارویی (Excipient)
صنایع غذایی
-
پوشش دادن میوه‌ها (پولیش سیب)، مواد غذایی خشک‌شده
-
استفاده در ساخت آدامس و پوشش پنیرها
صنایع شمع‌سازی، کبریت، رنگ و لاستیک
-
شمع‌های پارافینی، واکس کفش، مواد آب‌بند و ضد رطوبت
-
افزاینده انعطاف‌پذیری در لاستیک و پلاستیک‌ها
-
روان‌کننده صنعتی در ماشین‌آلات نساجی و فلزی
صنعت نفت و حفاری
-
روان‌کننده برای مته حفاری، پوشش ضد خوردگی
مزایای پارافین
-
غیرسمی، بی‌بو و بی‌اثر شیمیایی (Inert)
-
پایدار در دما و محیط‌های مختلف
-
سازگار با پوست انسان – مناسب برای محصولات دارویی و آرایشی
-
ارزان، در دسترس، و قابل بازیافت
-
عدم واکنش با اسیدها، بازها و اکسیدکننده‌های ضعیف
معایب پارافین
-
قابل اشتعال در حالت مایع یا در مجاورت حرارت زیاد
-
از مشتقات نفتی است – نگرانی زیست‌محیطی در برخی صنایع
-
ممکن است در تماس با پوست چرب یا حساس، منافذ را ببندد
-
در گریدهای پایین، ممکن است ناخالصی‌هایی مانند گوگرد یا فلزات سنگین داشته باشد
ایمنی و نگهداری پارافین
| موضوع | دستورالعمل ایمنی |
|---|---|
| خطرات اصلی | خطر آتش‌سوزی، لغزندگی سطح، استنشاق بخارات (در دمای بالا) |
| پوشش ایمنی فردی | دستکش، عینک ایمنی، تهویه محیط (در استفاده صنعتی) |
| شرایط نگهداری | محیط خشک، خنک، دور از نور مستقیم و منابع حرارتی |
| بسته‌بندی ایمن | بشکه فلزی، گالن پلاستیکی یا بسته‌های پلی‌اتیلنی |
| سازگاری شیمیایی | ناسازگار با اکسیدکننده‌های قوی (مانند پرمنگنات یا نیترات‌ها) |
سود کاستیک پرک
سود کاستیک پرک یا سدیم هیدروکسید جامد (NaOH) ماده‌ای قوی، قلیایی، سفید و پوسته‌ای (Flake) است که از تبخیر محلول سود مایع ۵۰٪ به دست می‌آید. این ترکیب بسیار واکنش‌پذیر با اسیدها، فلزات، آب، روغن و چربی‌ها بوده و در طیف وسیعی از صنایع شیمیایی، پالایش، شوینده، غذایی، نساجی و نفت‌گاز کاربرد دارد.
ساختار شیمیایی سود کاستیک پرک
-
نام شیمیایی: سدیم هیدروکسید
-
فرمول مولکولی: NaOH
-
ساختار یونی: یون‌های Na⁺ و OH⁻ در آرایش بلوری
-
شماره CAS: 1310-73-2
-
وزن مولکولی: 40.00 g/mol
ویژگی‌های سود کاستیک پرک
| ویژگی | مقدار یا توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | جامد پوسته‌ای سفید (Flakes) |
| دمای ذوب | 318°C |
| دمای جوش | 1,388°C |
| چگالی | 2.13 g/cm³ |
| pH محلول 1% | 13 – 14 |
| حلالیت در آب | بسیار بالا – گرمازا |
| واکنش‌پذیری | شدیداً واکنش‌پذیر با آب، اسیدها، فلزات سبک |
| ویسکوزیته | ندارد (جامد است) |
کاربردهای سود کاستیک پرک
صنایع شوینده و بهداشت:
-
تولید صابون، مایع ظرفشویی، جرم‌گیر، سفیدکننده و ضدعفونی‌کننده‌ها
-
بازیافت چربی از پساب صنعتی
صنایع نفت، گاز و پتروشیمی:
-
خنثی‌سازی اسیدها، شیرین‌سازی نفت خام و گاز طبیعی
-
احیای رزین‌های تبادل یونی
صنعت کاغذ و نساجی:
-
فرآیند کرافت برای جداسازی الیاف سلولزی از چوب
-
کنترل pH در رنگرزی و شست‌وشو
صنایع غذایی:
-
تمیزکننده لوله و مخازن (CIP)
-
تولید کاکائو، بستنی، نوشابه (در دوز بسیار کم و کنترل‌شده – گرید خوراکی)
صنایع فلزی:
-
پرداخت سطحی آلومینیوم، استخراج فلزات از سنگ معدن
-
حذف رسوبات معدنی از سیستم‌ها
مزایای سود کاستیک پرک
-
بسیار قوی در خنثی‌سازی اسیدها و چربی‌ها
-
ارزان و قابل‌دسترس در حجم بالا
-
قابل استفاده در طیف وسیعی از صنایع
-
پایداری طولانی‌مدت در انبار (در شرایط خشک)
-
فرم پرک مناسب برای حمل، انبارداری و دوز دقیق
معایب سود کاستیک پرک
-
خوردگی شدید در تماس با پوست، چشم و فلزات
-
واکنش بسیار گرمازا با آب = خطر سوختگی شیمیایی
-
جذب رطوبت سریع از هوا (Hygroscopic) → کلوخه شدن
-
نیاز به تجهیزات مقاوم به قلیا برای جابجایی
-
خورنده برای برخی واشرها، شیرآلات، فلزات سبک
سود کاستیک پرک ایمنی و نگهداری
| موضوع | راهکار ایمنی |
|---|---|
| طبقه‌بندی GHS | H314: خورنده شدید پوست و چشم – GHS Class 8 |
| PPE مورد نیاز | دستکش نئوپرن یا PVC، عینک ایمنی، ماسک، روپوش مقاوم |
| تماس با پوست / چشم | شست‌وشوی فوری با آب حداقل ۱۵ دقیقه و مراجعه به پزشک |
| استنشاق گرد و غبار | استفاده از ماسک تنفسی – تهویه الزامی در فضاهای بسته |
| شرایط نگهداری | در کیسه‌های ضد رطوبت، مکان خشک، خنک و دارای تهویه |
| سازگاری شیمیایی | دور از اسیدها، فلزات سبک، ترکیبات نیتروژنه یا آلی هالوژنه |
| بسته‌بندی رایج | کیسه 25 کیلوگرمی سه‌لایه پلی‌پروپیلن با لایه داخلی ضد رطوبت |