سود کاستیک پرک یا سدیم هیدروکسید جامد (NaOH) یک ترکیب قلیایی بسیار قوی، به رنگ سفید و به شکل پرک یا پوسته‌ای (Flake) است که از تبخیر محلول سود مایع ۵۰٪ به‌دست می‌آید. این ترکیب به‌شدت واکنش‌پذیر با اسیدها، فلزات سبک، آب، روغن‌ها و چربی‌ها بوده و در طیف گسترده‌ای از صنایع شیمیایی، پالایش، شوینده، غذایی، نساجی و نفت و گاز استفاده می‌شود.

ساختار شیمیایی سود کاستیک پرک

• نام شیمیایی: سدیم هیدروکسید (Sodium Hydroxide)
• فرمول مولکولی:  NaOH
• ساختار یونی: یون‌های Na⁺  و OH⁻ در آرایش بلوری Orthorhombic 
• شماره CAS:  1310-73-2
• وزن مولکولی:  40.00 g/mol
• شماره EC: 215-185-5 

ویژگی‌های سود کاستیک پرک

• حالت فیزیکی: جامد پوسته‌ای سفید (Flakes)
• دمای ذوب:  318°C
• دمای جوش: 1,388°C در دماهای بالا تجزیه به ( Na₂O و H₂O) 
• چگالی:  2.13 g/cm³
• pH محلول 1%:  13 – 14
• حلالیت در آب: بسیار بالا – واکنش گرمازا
• واکنش‌پذیری: بسیار شدید با آب، اسیدها، فلزات سبک (مانند آلومینیوم و روی) → تولید هیدروژن قابل اشتعال (اضافه‌شده)
• ویسکوزیته: ندارد (جامد است)

کاربردهای سود کاستیک پرک

صنایع شوینده و بهداشت

• تولید صابون جامد و مایع، مایع ظرفشویی، جرم‌گیر، سفیدکننده و ضدعفونی‌کننده‌ها
• بازیافت و حذف چربی از پساب صنعتی

صنایع نفت، گاز و پتروشیمی

• خنثی‌سازی اسیدها در فرآیندها
• شیرین‌سازی نفت خام و گاز طبیعی (حذف H₂S و CO₂)
• احیای رزین‌های تبادل یونی

صنعت کاغذ و نساجی

• فرآیند کرافت برای جداسازی الیاف سلولزی از چوب
• کنترل pH در رنگرزی و شست‌وشو

صنایع غذایی (گرید خوراکی - E524)

• تمیزکننده لوله و مخازن (CIP)
• تولید کاکائو، بستنی، نوشابه، زیتون شور (در دوز بسیار کم و کنترل‌شده)

صنایع فلزی

• پرداخت سطحی و پولیش آلومینیوم
• استخراج فلزات از سنگ معدن
• حذف رسوبات معدنی از سیستم‌های صنعتی

مزایای سود کاستیک پرک

• بسیار قوی در خنثی‌سازی اسیدها و چربی‌ها
• ارزان و در دسترس در حجم بالا
• قابل استفاده در طیف وسیعی از صنایع
• پایداری طولانی‌مدت در انبار (در شرایط خشک)
• فرم پرک مناسب برای حمل، انبارداری و دوز دقیق

معایب سود کاستیک پرک

• خوردگی شدید در تماس با پوست، چشم و فلزات
• واکنش گرمازا با آب = خطر سوختگی شیمیایی
• جذب سریع رطوبت از هوا (Hygroscopic) → کلوخه شدن
• نیاز به تجهیزات مقاوم به قلیا برای جابجایی
• خورنده برای برخی واشرها، شیرآلات و فلزات سبک

ایمنی و نگهداری سود کاستیک پرک

• طبقه‌بندی GHS: H314 – خورنده شدید پوست و چشم (GHS Class 8)
• PPE مورد نیاز: دستکش نئوپرن یا PVC، عینک ایمنی، ماسک، روپوش مقاوم
• تماس با پوست / چشم: شست‌وشوی فوری با آب فراوان (حداقل ۱۵ دقیقه) و مراجعه به پزشک
• استنشاق گرد و غبار: استفاده از ماسک فیلتردار و تهویه مناسب در فضاهای بسته
• شرایط نگهداری: در کیسه‌های ضد رطوبت، مکان خشک، خنک و دارای تهویه مناسب
• سازگاری شیمیایی: دور از اسیدها، فلزات سبک، ترکیبات نیتروژنه یا آلی هالوژنه
• بسته‌بندی رایج: کیسه‌های سه‌لایه پلی‌پروپیلن 25 کیلوگرمی با لایه داخلی ضد رطوبت

سود مایع یا سدیم هیدروکسید محلول (NaOH(aq)) یک محلول قلیایی بسیار قوی، شفاف، بی‌رنگ و به‌شدت خورنده است که معمولاً در غلظت‌های ۳۰٪ تا ۵۰٪ وزنی تولید و عرضه می‌شود. این ترکیب، یکی از مهم‌ترین مواد شیمیایی پایه در صنعت است و در بسیاری از فرآیندهای سنتزی، خنثی‌سازی، تصفیه، خورنده‌زدایی و قلیایی‌سازی به‌کار می‌رود.

ساختار شیمیایی سود مایع

• نام شیمیایی: سدیم هیدروکسید محلول
• فرمول مولکولی:  NaOH(aq)
• شماره CAS:  1310-73-2
• ساختار: محلول یونی شامل یون‌های Na⁺ و OH⁻ در آب
• وزن مولکولی NaOH:  40.00 g/mol
• غلظت صنعتی رایج: ۵۰٪ وزنی (محلول اشباع جزئی در دمای محیط)

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی (در غلظت 50%)

• حالت فیزیکی: مایع شفاف، بی‌رنگ، بدون بو
• چگالی (20°C):  1.515 – 1.520 g/cm³
• نقطه انجماد: حدود 12°C+  (در غلظت 50٪، کریستال‌سازی هیدرات‌ها آغاز می‌شود)
• نقطه جوش: حدود 143°C
• pH محلول (1%): حدود 14
• ویسکوزیته (20°C): 3.4 – 3.6 mPa·s (بالاتر از آب)
• حلالیت در آب: کامل – واکنش گرمازا و تولید حرارت بالا
• ظاهر: شفاف، روان، بدون ذرات معلق

کاربردهای سود مایع

صنایع شیمیایی پایه:

• خنثی‌سازی اسیدها و کنترل pH
• واکنش‌دهنده در تولید شوینده‌ها، سفیدکننده‌ها، رزین‌ها، رنگ‌ها و چسب‌ها

تصفیه آب و فاضلاب:

• تنظیم pH و حذف یون‌های فلزات سنگین
• خنثی‌سازی پساب اسیدی

صنعت کاغذ و خمیرکاغذ (Pulp & Paper):

• فرآیند کرافت برای جداسازی لیگنین از سلولز
• سفیدسازی و بازیافت کاغذ

صنایع نفت، گاز و پتروشیمی:

• شیرین‌سازی گاز طبیعی (حذف H₂S و CO₂)
• تصفیه روغن‌های صنعتی و خنثی‌سازی اسیدها

صنایع غذایی (گرید خوراکی - FCC):

• تمیزکاری خطوط تولید (CIP)
• فرآوری زیتون (Lye Curing) و کاکائو در غلظت‌های کنترل‌شده

مزایای سود مایع

• فرم محلول = آماده‌به‌استفاده و مناسب برای تزریق مستقیم
• پایداری بالا در محلول – عدم نیاز به حل‌سازی قبل از مصرف
• حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی آسان‌تر نسبت به سود جامد
• تنوع کاربرد از صنایع شیمیایی تا صنایع غذایی

معایب سود مایع

• خورندگی بسیار بالا برای پوست، چشم، فلزات سبک و تجهیزات غیرمقاوم
• واکنش گرمازا در زمان رقیق‌سازی ←نیاز به افزودن سود به آب، نه بالعکس
• نیاز به مخازن مقاوم (HDPE  یا فولاد کربنی روکش‌دار)
• جذب CO₂ هوا ← کاهش خلوص محلول در طول زمان

ایمنی و نگهداری سود مایع

طبقه‌بندی GHS:

• H314 –  آسیب شدید به پوست و چشم
• P280 –  استفاده از تجهیزات حفاظت فردی کامل

تجهیزات حفاظت فردی (PPE):

• دستکش نئوپرن یا PVC مقاوم به قلیا
• عینک ایمنی + شیلد محافظ صورت
• ماسک تنفسی در محیط‌های با بخار یا اسپری سود

اقدامات اضطراری:

• تماس با پوست/چشم: شست‌وشوی فوری با آب سرد حداقل ۱۵ دقیقه و مراجعه به پزشک
• بلع: عدم القای استفراغ، نوشیدن آب فراوان، مراجعه سریع به اورژانس

شرایط ذخیره‌سازی:

• مخزن HDPE یا فولاد روکش‌دار اپوکسی
• دمای بهینه: 15°C تا 35°C
• دور از اسیدها، فلزات سبک و مواد آلی کلردار

بسته‌بندی صنعتی رایج:

• بشکه ۲۲۰ لیتری
• تانکر IBC هزار لیتری
• حمل فله‌ای با تانکر مخصوص مقاوم به قلیا