پلی‌اتر آلکیل الکل
ساختار شیمیایی پلی‌اتر آلکیل الکل
- ساختار کلی: R–(OCH₂CH₂)n–OH • گروه R: زنجیره آلکیل (معمولاً C₈ تا C₁₆) • n: تعداد واحدهای اتیلن‌اکسید (اغلب بین 3 تا 15) • نوع ترکیب: سورفکتانت غیونی اتوکسیله با خاصیت Amphiphilic (آبدوست–آبگریز)
ویژگی‌های پلی‌اتر آلکیل الکل
(وابسته به طول زنجیره و میزان اتوکسیلاسیون)-
- ظاهر فیزیکی: مایع شفاف تا نیمه‌ویسکوز یا موم‌مانند، بی‌رنگ یا زرد کم‌رنگ
- بو: بوی ملایم الکلی یا بی‌بو
- نقطه ابری شدن (Cloud Point): بسته به طول زنجیره اتوکسی متفاوت است
- حلالیت: قابل حل در آب و اغلب حلال‌های آلی قطبی
- پایداری: مقاوم در برابر pH خنثی و کمی قلیایی
کاربردهای پلی‌اتر آلکیل الکل
صنایع شوینده و تمیزکننده سورفکتانت غیونی با قدرت چربی‌زدایی بالا مناسب برای فرمولاسیون‌های شوینده خانگی و صنعتی (مانند شوینده سطوح، شیشه‌شوی و پاک‌کننده عمومی) پایدار در ترکیبات آنیونی و آنزیمی فرمولاسیون‌های کشاورزی به عنوان عامل پخش‌کننده و خیس‌کننده (Spreader-Wetter) در محلول‌های آفت‌کش و کود مایع بهبود جذب برگ و جلوگیری از شسته‌شدن محلول‌ها کاهش کشش سطحی قطرات اسپری‌شده روی گیاه صنایع رنگ و پوشش بهبود خیس‌کنندگی رنگ‌های پایه‌آبی کاهش کشش سطحی و بهبود یکنواختی فیلم رنگ جایگزین سبز برای برخی سورفکتانت‌های نفت‌مبنا صنایع چسب و رزین بهبود ترکیب‌پذیری اجزا در سیستم‌های بر پایه آب کمک به امولسیون‌سازی در فرمولاسیون‌های پلیمری افزایش روان‌کنندگی سطح صنایع آرایشی و بهداشتی (محدود) استفاده به عنوان عامل پخش‌کننده، مرطوب‌کننده یا همگن‌کننده در برخی فرمول‌های مو و پوست نیازمند رعایت الزامات ایمنی IFRA و بررسی تحریک پوستیکاربردهای صنعتی پلی‌اتر آلکیل الکل
صنایع شوینده‌های خانگی و صنعتی صنایع کشاورزی و آفت‌کش‌ها صنایع رنگ و پوشش‌های پایه آب صنایع چسب و رزین‌های امولسیونی صنایع مواد آرایشی (محدود)مزایای پلی‌اتر آلکیل الکل
سازگاری با سیستم‌های آبی و قطبی توانایی بالا در کاهش کشش سطحی زیست‌تخریب‌پذیر (biodegradable) در بسیاری از گریدها پایداری در محیط‌های مختلف pH قابلیت تنظیم عملکرد با تغییر زنجیره آلکیل و درجه اتوکسیلاسیونمعایب پلی‌اتر آلکیل الکل
گرانروی بالا در برخی گریدها حساس به pH بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی در بلندمدت برخی گریدها ممکن است موجب تحریک پوست و چشم شوند محدودیت استفاده در صنایع آرایشی بدون تست‌های ایمنی کامل
پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰
پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰ یک ترکیب پلیمری محلول در آب از خانواده پلی‌اتیلن گلیکولها است که به دلیل ویسکوزیته پایین، غیرسمی بودن و سازگاری زیستی در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی و شیمیایی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده به‌صورت مایع شفاف و بی‌بو عرضه می‌شود و به‌عنوان حلال، نرم‌کننده، روان‌کننده و حامل مواد فعال کاربرد دارد.
ساختار شیمیایی پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰
پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰ دارای فرمول کلی:
H(OCH₂CH₂)nOH
می‌باشد که مقدار n در آن به گونه‌ای است که وزن مولکولی متوسط این ماده حدود ۴۰۰ گرم بر مول است.
ساختار این ماده شامل زنجیره‌های تکراری از واحد اتیلن اکسید است که به‌وسیله پیوندهای اتری به هم متصل شده‌اند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰
-
ظاهر: مایع شفاف، بی‌رنگ و بی‌بو
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.13 g/cm³
-
نقطه جوش: بالاتر از 250°C (تجزیه پیش از جوش کامل)
-
نقطه انجماد: حدود 4 – 8 °C
-
ویسکوزیته (در 20°C): حدود 90 – 100 cP
-
فشار بخار: بسیار پایین (غیر فرار در دمای اتاق)
-
حلالیت: محلول در آب، الکلها و بسیاری از حلال‌های قطبی
کاربردهای پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰
صنایع دارویی و بهداشتی
-
به‌عنوان حلال دارویی در شربت‌ها، قطره‌ها و کپسول‌ها
-
ماده پایه در پمادها و کرم‌های پوستی
-
نرم‌کننده و روان‌کننده در داروهای ملین
صنایع آرایشی
-
استفاده در کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و محصولات مراقبت از پوست و مو
-
نقش مرطوب‌کننده و نرم‌کننده برای جلوگیری از خشکی
صنایع شیمیایی و صنعتی
-
به‌عنوان عامل ضد الکتریسیته ساکن در فرمولاسیون‌ها
-
حلال در تولید رنگ‌ها و پوشش‌ها
-
استفاده به‌عنوان نرم‌کننده و پایدارکننده پلیمرها
معایب پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰
-
حساسیت پوستی در برخی افراد (به‌ندرت)
-
امکان جذب آب (Hygroscopic) و تغییر در فرمولاسیون محصول نهایی در صورت عدم نگهداری صحیح
-
در دماهای بالا دچار تجزیه و کاهش عملکرد می‌شود
مزایای پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰
-
غیرسمی و ایمن برای استفاده انسانی (در گرید دارویی و خوراکی)
-
محلولیت عالی در آب و حلال‌های قطبی
-
قابلیت اختلاط با بسیاری از مواد فعال
-
پایداری شیمیایی بالا در شرایط عادی
-
کاربرد چندمنظوره در صنایع مختلف
ایمنی و نگهداری پلی‌اتیلن گلیکول ۴۰۰
-
طبقه‌بندی ایمنی: ماده کم‌خطر (Generally Recognized As Safe – GRAS)
-
تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش و عینک ایمنی در کاربرد صنعتی توصیه می‌شود
-
شرایط نگهداری:
-
در ظروف دربسته و مقاوم به رطوبت
-
در محیط خشک، خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید
-
دور از مواد اکسیدکننده قوی
-
پلی‌اتیلن گلیکول 6000
پلی‌اتیلن گلیکول 6000 یک ترکیب پلیمری از خانواده پلی‌اتیلن گلیکولها (PEGs) است که از واحدهای تکرار شونده اتیلن اکسید تشکیل شده است. فرمول کلی آن H(OCH₂CH₂)nOH بوده و وزن مولکولی متوسط آن در محدوده 6000 گرم بر مول قرار دارد. این وزن مولکولی، آن را به ماده‌ای نیمه‌جامد یا جامد سفید و واکس‌مانند تبدیل می‌کند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی پلی‌اتیلن گلیکول 6000
-
ظاهر فیزیکی: جامد سفید، کریستالی یا پودری
-
حلالیت: محلول در آب و بسیاری از حلال‌های آلی قطبی مانند اتانول
-
چگالی (در 20°C): حدود 1.2 g/cm³
-
نقطه ذوب: حدود 55–63°C
-
ویسکوزیته: بالاتر از PEG 400 و PEG 200، مناسب برای فرمولاسیون‌های نیمه‌جامد
-
پایداری: غیر فرّار، پایدار در دمای محیط و بی‌بو
کاربردهای پلی‌اتیلن گلیکول 6000
-
صنایع دارویی و پزشکی
-
به عنوان بایندر (binder) در قرص‌سازی
-
کمک به رهاسازی کنترل‌شده دارو
-
استفاده به عنوان ملین اسمزی
-
-
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
بهبود قوام کرم‌ها، لوسیون‌ها و شامپوها
-
نقش امولسیفایر و مرطوب‌کننده
-
-
صنایع غذایی
-
به عنوان پوشش‌دهنده و عامل ضدکیک در پودرها
-
بهبود بافت و رطوبت‌پذیری
-
-
صنایع شیمیایی و صنعتی
-
به‌کارگیری در پلاستیک‌ها و پلیمرها به عنوان روان‌کننده
-
ماده کمکی در رنگ‌ها و پوشش‌ها
-
معایب پلی‌اتیلن گلیکول 6000
-
قابلیت جذب رطوبت بالا (هیدروسکوپیک) که نیاز به بسته‌بندی مناسب دارد
-
امکان ایجاد واکنش‌های حساسیتی خفیف در برخی افراد
-
محدودیت دوز مصرفی در صنایع دارویی و غذایی
مزایای پلی‌اتیلن گلیکول 6000
-
غیر سمی و بی‌بو
-
انحلال‌پذیری عالی در آب و بسیاری از حلال‌ها
-
پایداری شیمیایی و حرارتی بالا
-
سازگاری زیستی مناسب برای داروسازی
-
در دسترس بودن و قیمت مقرون‌به‌صرفه
ایمنی و نگهداری پلی‌اتیلن گلیکول 6000
-
ایمنی: عموماً غیرخطرناک و غیرسمی
-
تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش و عینک هنگام کار در مقیاس صنعتی توصیه می‌شود
-
انبارداری: در ظروف دربسته، در محیط خشک و خنک، به دور از رطوبت و نور مستقیم خورشید نگهداری شود
-
حمل و نقل: بدون محدودیت خاص طبق استانداردهای بین‌المللی
تیتانیوم دی اکسید
تاریخچه و اهمیت جهانی TiO₂
استفاده از تیتانیوم دی‌اکسید به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد؛ زمانی که نیاز به یک رنگدانه سفید مقاوم و بی‌خطر به شدت احساس می‌شد. پیش از آن از سرب سفید به عنوان رنگدانه استفاده می‌شد که سمی و خطرناک بود و مشکلات بهداشتی جدی داشتند. TiO₂ به دلیل غیرسمی بودن و پایداری بالا، خیلی زود جایگزین سرب سفید شد و امروزه بیش از ۷۰ درصد کل رنگدانه‌های سفید مصرفی جهان را تشکیل می‌دهد. در دهه ۱۹۲۰، تولید صنعتی دی‌اکسید تیتانیوم آغاز شد و خیلی زود به دلیل ایمنی و کیفیت، جایگزین رنگدانه‌های سربی شد. طبق آمار بازار جهانی، مصرف سالانه TiO₂ حدود ۶ میلیون تن است و صنایع رنگ و پوشش‌ها بیشترین سهم مصرف را دارند. چین، آمریکا و اروپا بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این ماده هستند و برندهایی مثل Kronos، Chemours، Tronox و Lomon Billions در این بازار پیشتازند.ساختار بلوری و انواع تیتانیوم دی‌اکسید
TiO₂ در طبیعت به چند فرم بلوری وجود دارد، اما دو نوع آناتاز (Anatase) و روتیل (Rutile) مهم‌ترین گریدهای صنعتی آن هستند:| ویژگی | آناتاز (Anatase) | روتایل (Rutile) |
| ظاهر | سفید روشن | سفید متمایل به زرد |
| مقاومت در برابر UV | متوسط | بسیار بالا |
| پایداری حرارتی | کمتر | بیشتر |
| پراکندگی نوری | بالاتر | کمتر |
| کاربردها | آرایشی، کاغذ، رنگ‌های داخلی | رنگ‌های صنعتی، پوشش‌های خارجی، پلاستیک‌ها |
| دانسیته | حدود ۳.۹ g/cm³ | حدود ۴.۲۳ g/cm³ |
| شاخص شکست نور | ۲.۴۹ | ۲.۷۰ |
- آناتاز به دلیل رنگ سفید خالص در صنایع آرایشی و کاغذسازی محبوب است، در حالی که روتایل به خاطر مقاومت نوری و پایداری بالاتر در رنگ‌های صنعتی و پوشش‌های فضای باز کاربرد بیشتری دارد.
خواص فیزیکی و شیمیایی TiO₂
- جرم مولکولی: 79.9 g/mol
- نقطه ذوب: ۱۸۵۵ °C
- دانسیته: ۳.۹ – ۴.۲۳ g/cm³
- ضریب شکست نور: ۲.۵ – ۲.۷ (بالاترین در بین رنگدانه‌ها)
- انحلال‌پذیری: نامحلول در آب و اغلب اسیدها، محلول در H₂SO₄ و HF
- ویژگی ظاهری: پودر سفید بسیار ریز، بی‌بو و غیرسمی
روش‌های تولید TiO₂
۱. روش سولفات- ماده اولیه: ایلمنیت یا روتیل طبیعی
- واکنش با اسید سولفوریک ← تولید سولفات تیتانیوم
- مزایا: هزینه کمتر
- رسوب‌گیری و تکلیس ← تولید TiO₂
- معایب: آلودگی زیست‌محیطی بیشتر
- ماده اولیه: روتیل یا سرباره تیتانیوم
- واکنش با کلر در دمای بالا ← تتراکلرید تیتانیوم (TiCl₄)
- اکسیداسیون در حضور اکسیژن ← تولید TiO₂ خالص
- مزایا: کیفیت و خلوص بالاتر
- معایب: نیازمند تجهیزات پیشرفته‌تر
کاربردهای تیتانیوم دی‌اکسید
۱. صنایع رنگ و رزین- رنگ‌های ساختمانی (داخلی و خارجی)
- رنگ‌های صنعتی و ضدخوردگی
- رنگ‌های دریایی و خودرویی
- افزایش پوشانندگی رنگ
- مقاومت در برابر شرایط آب‌وهوایی
- ماندگاری و ثبات رنگ در طول زمان
- مورد تأیید سازمان FDA و ایمن در سطح میکرونی
- جایگزین مواد شیمیایی حساسیت‌زا در ضدآفتاب‌ها
- تولید مستربچ سفید
- فیلم‌های بسته‌بندی
- قطعات تزریقی و ظروف بادی
- جلوگیری از تغییر رنگ در برابر UV
- افزایش درخشندگی و زیبایی سطح
- بهبود دوام مکانیکی
- افزایش سفیدی و درخشندگی
- کدرکنندگی و بهبود جذب جوهر
- استفاده در کاغذهای مرغوب چاپ و بسته‌بندی
- افزودنی رنگ سفید با کد E171
- کاربرد در آدامس، شکلات، روکش قرص و کپسول
- محدودیت: از سال ۲۰۲۲ اتحادیه اروپا مصرف خوراکی آن را ممنوع کرده است.
- لعاب کاشی و ظروف چینی
- تولید شیشه‌های اپتیکی
- افزایش شفافیت یا کدر شدن بر اساس نیاز
- سفیدکننده در الیاف پلی‌استر و نایلون
- افزایش مقاومت نوری و گرمایی
- نانوذرات TiO₂ در سلول‌های خورشیدی نسل جدید
- تصفیه هوا و آب با خاصیت فوتوکاتالیستی
- کاربرد در سنسورها و فناوری‌های پزشکی نوین
مزایا و معایب تیتانیوم دی‌اکسید (TiO₂)
مزایا- رنگ سفید بسیار خالص و درخشان
- یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های TiO₂، قدرت انعکاس نور فوق‌العاده است که باعث ایجاد سفیدی و درخشندگی عالی در رنگ‌ها، کاغذ و محصولات آرایشی می‌شود.
- قدرت پوشانندگی بالا
- TiO₂ می‌تواند پوشش‌دهی بسیار خوبی در رنگ‌ها و پلاستیک‌ها ایجاد کند و باعث کاهش مصرف مواد اولیه و صرفه‌جویی در هزینه‌ها شود.
- مقاومت در برابر اشعه UV
- به خصوص گرید روتایل، مقاومت بالایی در برابر نور خورشید و اشعه ماورای بنفش دارد و طول عمر محصولات رنگی و پوششی را افزایش می‌دهد.
- پایداری حرارتی و شیمیایی بالا
- TiO₂ در دماهای بالا و محیط‌های شیمیایی نسبتاً پایدار است و می‌تواند در فرآیندهای صنعتی مختلف بدون تغییر خواص استفاده شود.
- ایمنی نسبی و غیرسمی بودن
- برخلاف رنگدانه‌های قدیمی مثل سرب سفید، TiO₂ در سطح میکرونی غیرسمی است و استفاده در صنایع آرایشی و محصولات بهداشتی ایمن است.
- کاربرد در صنایع متنوع
- از رنگ و پلاستیک گرفته تا آرایشی، غذایی، کاغذ، سرامیک و نساجی، TiO₂ یک ماده چندمنظوره است که نیازهای صنایع مختلف را پوشش می‌دهد.
- بهبود کیفیت نهایی محصول
- افزایش درخشندگی، یکنواختی رنگ، شفافیت یا کدر بودن محصول، و بهبود قابلیت چاپ یا جذب جوهر از جمله مزایای مهم است.
- کاربردهای نوین و فناوری‌های پیشرفته
- نانو TiO₂ در فوتوکاتالیست‌ها، تصفیه هوا و آب، سلول‌های خورشیدی و پزشکی کاربرد دارد که ارزش افزوده محصول را بالا می‌برد.
- قیمت نسبتاً بالا
- TiO₂ گران‌تر از برخی رنگدانه‌های سفید دیگر مانند کربنات کلسیم یا اکسید روی است.
- پراکندگی دشوار در برخی کاربردها
- اگر پودر به درستی پراکنده نشود، ممکن است یکنواختی رنگ یا پوشش کاهش یابد و کیفیت محصول نهایی تحت تأثیر قرار گیرد.
- محدودیت مصرف خوراکی
- استفاده از TiO₂ به عنوان افزودنی غذایی (E171) در اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۲ ممنوع شده است.
- خطرات استنشاق پودر بسیار ریز
- گرد TiO₂ در حجم زیاد می‌تواند مشکلات تنفسی ایجاد کند؛ بنابراین رعایت استانداردهای ایمنی صنعتی ضروری است.
- اثرات بالقوه نانوذرات
- برخی تحقیقات نشان داده‌اند که TiO₂ در شکل نانو ممکن است اثرات زیست‌محیطی یا سلامت طولانی‌مدت داشته باشد.
- نیاز به کنترل دقیق فرآیند تولید
- کیفیت TiO₂ به روش تولید، اندازه ذرات و گرید بستگی دارد؛ هر گونه خطا در فرآیند می‌تواند باعث افت کیفیت و کاهش پوشانندگی شود.
ایمنی و نگهداری تیتانیوم دی‌اکسید
- انبارداری: محیط خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید
- ایمنی فردی: ماسک تنفسی، دستکش و عینک ایمنی هنگام کار با پودر
- خطرات احتمالی: استنشاق گرد بسیار ریز می‌تواند مشکلات تنفسی ایجاد کند
- استانداردها:
- OSHA (آمریکا): حد مجاز تماس شغلی 15 mg/m³
- NIOSH: توصیه به استفاده از سیستم تهویه و ماسک فیلتردار
- FDA: ایمن در محصولات آرایشی
- EFSA: ممنوعیت مصرف خوراکی (E171) در اتحادیه اروپا
مقایسه TiO₂ با سایر رنگدانه‌های سفید
| ویژگی | TiO₂ | اکسید روی (ZnO) | کربنات کلسیم (CaCO₃) |
| قدرت پوشانندگی | بسیار بالا | متوسط | کم |
| مقاومت نوری | عالی | خوب | ضعیف |
| قیمت | بالاتر | متوسط | پایین |
| ایمنی | غیرسمی | ایمن | ایمن |
| کاربرد | رنگ، پلاستیک، آرایشی | لاستیک، آرایشی | پرکننده صنعتی |
گریدهای مختلف TiO₂
- آناتاز : سفیدی بیشتر، مناسب صنایع آرایشی، کاغذ و رنگ‌های داخلی ساختمان.
- روتیل : مقاومت بالاتر در برابر نور و حرارت، مناسب رنگ‌های صنعتی، پلاستیک و پوشش‌های فضای باز.
خرید تیتانیوم دی‌اکسید (TiO₂)
انتخاب گرید مناسب تیتانیوم دی‌اکسید اهمیت زیادی در کیفیت محصول نهایی دارد. ما در شرکت تامین کالا:- تأمین مستقیم از تولیدکنندگان معتبر
- مشاوره تخصصی در انتخاب گرید آناتاز یا روتایل
- ارائه بهترین قیمت متناسب با بازار جهانی
دی استون الکل
ساختار شیمیایی دی استون الکل
- نام IUPAC: 4-Hydroxy-4-methylpentan-2-one
- فرمول شیمیایی C₆H₁₂O₂
- شماره CAS: 123-42-2
- ساختار مولکولی:
- شامل یک گروه کتونی (C=O)
- یک گروه هیدروکسیل (–OH)
- شاخه متیل
- ساختار ظاهری: مایعی شفاف و همگن، بی‌رنگ با بویی ملایم و شیرین
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دی استون الکل
- جرم مولکولی: 116.16 g/mol
- نقطه جوش: 166–168 °C
- نقطه اشتعال: 58 °C (بسته به شرایط)
- انحلال‌پذیری:
- کاملاً محلول در آب
- محلول در بسیاری از حلال‌های آلی مانند اتانول، استون، بنزن
- پایداری: در دمای محیط پایدار است ولی باید از گرمای زیاد و منابع جرقه دور نگه داشته شود
کاربردهای دی استون الکل
- صنعت رنگ و رزین:
- به‌عنوان حلال در تولید رنگ‌های پایه آبی و پایه حلال
- تنظیم ویسکوزیته و افزایش براقیت رنگ
- جوهر چاپ:
- حلال برای جوهرهای چاپ فلکسو، گراور و مرکب‌های تخصصی
- پوشش‌های صنعتی و اتومبیلی:
- اصلاح‌کننده خواص تبخیر و خشک‌شوندگی پوشش‌ها
- چسب‌ها و مواد شوینده:
- به‌عنوان حلال در چسب‌های صنعتی و پاک‌کننده‌های قوی
- صنایع آرایشی و بهداشتی:
- در ترکیب برخی لاک‌های ناخن یا حلال‌های غیر آبی
کاربردهای صنعتی
-
- رنگ و پوشش
- جوهر چاپ
- مواد شوینده صنعتی
- چسب و لاک
- فرمولاسیون‌های آرایشی
- تولید مواد شیمیایی میانی در سنتز آلی
مزایای دی استون الکل
- قدرت حلالیت بالا برای ترکیبات قطبی و غیرقطبی
- پایداری شیمیایی مناسب در ترکیبات مختلف
- سرعت تبخیر متوسط، مناسب برای کنترل خشک‌شدن رنگ و پوشش
- قابلیت اختلاط با آب، تسهیل‌کننده در فرمولاسیون محصولات پایه آبی
- خطر کمتر نسبت به بسیاری از حلال‌های آروماتیک مانند تولوئن یا زایلن
معایب دی استون الکل
- قابل اشتعال با نقطه اشتعال نسبتاً پایین
- تحریک‌کننده پوست و چشم در تماس مستقیم
- نیاز به تهویه مناسب در محیط‌های کاری برای جلوگیری از تجمع بخارات
- تأثیرات مزمن تنفسی در مواجهه طولانی‌مدت
- باید مطابق با دستورالعمل‌های ایمنی (مانند SDS) استفاده و نگهداری شود
دیپا 85%
دی‌اتانول‌آمین (Diethanolamine یا DEA) یک آمین ثانویه با فرمول شیمیایی C₄H₁₁NO₂ و غلظت ۸۵٪ در بازار عرضه می‌شود. این مایع بی‌رنگ تا زرد روشن دارای بویی شبیه آمونیاک است و به‌طور گسترده در صنایع رزین‌سازی، تصفیه گاز، شوینده، رنگ، فارماسی و افزودنی‌های صنعتی کاربرد دارد. در فرآیندهای صنعتی به‌عنوان عامل تنظیم pH، کاتالیزور، عامل معادل‌سازی و امولسیفایر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ساختار شیمیایی دیپا 85%
-
فرمول مولکولی: C₄H₁₁NO₂
-
وزن مولکولی: 105.14 g/mol
-
ساختار: دارای دو گروه -OH و یک گروه آمین. به‌صورت بلورهای دلی‌سن‌سنت که پس از ذوب به مایع ویسکوز تبدیل می‌شود.
ویژگی‌های دیپا 85%
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع ویسکوز یا کریستال ذوب‌شدنی |
| رنگ | بی‌رنگ تا زرد روشن (≤ 15 APHA) |
| بوی | آمونیاکی / ماهی |
| چگالی (20 °C) | 1.09 g/mL |
| نقطه ذوب | ≈ 28 °C |
| نقطه جوش | ≈ 268 °C در فشار اتمسفریک |
| ویسکوزیته (30 °C) | ≈ 352 cP |
| فشار بخار (20 °C) | < 0.01 mmHg (~0.00037 hPa) |
| حلالیت در آب | کاملاً حل‌شدنی |
| ضریب شکست | n_D ≈ 1.477 |
| pKa (25 °C) | ≈ 8.9 |
| محدوده انفجار | 1.6–9.8٪ (حجم نسبت به هوا) |
| پخش اکوتوکسیسیته | مضر برای آبزیان با تأثیر طولانی‌مدت |
مزایای دیپا 85%
-
دو عملکردی: هم گروه آمینی، هم الکلی برای واکنش‌های متنوع
-
تنظیم کننده pH و کاتالیزور در تولید رزین‌ها، کف پلی‌یورتان، شوینده، سموم کشاورزی و محصولات آرایشی
-
حلالیت بالا در آب و بسیاری حلال‌های قطبی؛ امکان مخلوط‌پذیری در فرمولاسیون‌های مختلف
-
قابلیت حذف گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در فرآیندهای تصفیه گاز
معایب دیپا 85%
-
خورنده برای پوست و چشم؛ خطر سوختگی شیمیایی و آسیب عضو
-
سمیت مخاطره‌آمیز در تماس یا استنشاق مزمن؛ ممکن است به کبد، کلیه و خون آسیب برساند. LD₅₀ خوراکی حدود 1.6 g/kg در موش
-
آسیب محیط‌زیستی به آبزیان؛ قبل از دفع، باید کاملاً رقیق یا خنثی شود
-
عدم سازگاری با مواد دیگر مانند اسیدهای قوی، اکسیدکنندهها و کلریدهای اسیدی – واکنش گرمازا دارد.
کاربردهای دیپا 85%
-
گاز شیرین‌کن برای حذف CO₂/H₂S
-
صنایع رنگ، رزین و چسب: به‌عنوان عامل کاتالیزور و پایداری‌کننده
-
صنایع شوینده و محصولات مراقبت شخصی
-
آرایشی / دارویی: در تولید نرم‌کننده‌ها و امولسیفایرها
-
شیمی کشاورزی: به‌عنوان واسطه تولید کودها و حلال‌های کنترل‌شده
-
صنایع عکاسی و بتن‌سازی: حضور در امولسیون‌ها و افزودنی‌های بتن.
ایمنی دیپا 85%
-
خطرات: محرک قوی پوست و چشم، قابل جذب پوستی و استنشاق، آسیب‌زننده به اعضا بدن، خطر برای آبزیان مواد حفاظتی (PPE):
-
دستکش مقاوم شیمیایی، لباس محافظ، عینک ایمنی یا شیلد
-
در محیط بسته: تهویه مناسب یا ماسک فیلتردار (PV2/P3)
-
-
انبارداری: محل خشک، خنک، دور از اسید، اکسیدکننده و فضای تهویه‌دار؛ دمای پایین‌تر از نقطه ذوب نگهداری شود. بسته‌بندی محکم نگهداری شود.
-
اقدامات اضطراری:
-
تماس پوستی: شستشوی سریع با آب و صابون
-
تماس چشم: شستشو حداقل ۱۵ دقیقه و انتقال به پزشک
-
استنشاق: انتقال فرد به هوای تازه و استفاده از اکسیژن اگر لازم باشد.
-
دفع پسماند: طبق مقررات محیط‌زیستی بررسی شده و استفاده از روش‌های مجاز دفع.
-
دی‌پروپیلن گلیکول
دی‌پروپیلن گلیکول (DPG) یک ترکیب آلی از خانواده گلیکولها با فرمول شیمیایی C₆H₁₄O₃ است. این ماده به صورت یک الکل دو عاملی (دی‌ال) با دو گروه هیدروکسیل (-OH) شناخته می‌شود که خاصیت حلالیت بالا در آب و بسیاری از حلال‌های آلی را دارد. وجود این گروه‌های عاملی باعث شده که دی‌پروپیلن گلیکول یک ماده چندمنظوره با کاربردهای متنوع در صنایع مختلف باشد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دی‌پروپیلن گلیکول
-
مایع شفاف، بی‌رنگ و تقریباً بدون بو
-
چگالی در 20 درجه سانتی‌گراد: حدود 1.02 – 1.04 g/cm³
-
نقطه جوش: حدود 230 – 235 درجه سانتی‌گراد
-
نقطه ذوب: حدود °C -70
-
فشار بخار پایین و فراریت کم
-
کاملاً محلول در آب و بسیاری از حلال‌های آلی
-
ویسکوزیته متوسط که امکان استفاده در صنایع مختلف را فراهم می‌سازد
کاربردهای دی‌پروپیلن گلیکول
دی‌پروپیلن گلیکول به دلیل خواص خاص خود در صنایع مختلف به کار می‌رود، از جمله:
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: استفاده در عطر، ادکلن، کرم‌ها و لوسیون‌ها به دلیل بوی ملایم و خاصیت پایدارکنندگی اسانس‌ها.
-
تولید رزین‌ها و پلیمرها: کاربرد به عنوان حلال و ماده کمکی در فرمولاسیون رزین‌های آلکیدی و پلی‌اورتان.
-
مواد شوینده و پاک‌کننده‌ها: به عنوان حلال در فرمولاسیون محصولات شوینده خانگی و صنعتی.
-
سیالات انتقال حرارت و ضدیخ‌ها: به علت نقطه انجماد پایین و پایداری حرارتی مناسب.
-
صنایع دخانیات و اسانس‌ها: به عنوان حامل و پایدارکننده رایحه.
معایب دی‌پروپیلن گلیکول
-
در مقایسه با برخی حلال‌های مشابه، گرانروی بالاتری دارد.
-
در صورت مصرف خوراکی یا استنشاق بخارات غلیظ، می‌تواند اثرات نامطلوبی بر سلامت ایجاد کند.
-
قیمت آن نسبت به برخی حلال‌های ارزان‌تر ممکن است بالاتر باشد.
مزایای دی‌پروپیلن گلیکول
-
غیرسمی بودن نسبی و ایمنی بالا در تماس پوستی (در گریدهای دارویی و آرایشی).
-
پایداری شیمیایی و حرارتی بالا که امکان استفاده در فرایندهای طولانی را فراهم می‌کند.
-
بوی ملایم و مطلوب که آن را برای محصولات معطر ایده‌آل می‌سازد.
-
حلالیت عالی در آب و ترکیبات آلی مختلف.
ایمنی و نگهداری دی‌پروپیلن گلیکول
-
در دمای اتاق پایدار است و نیاز به شرایط خاص نگهداری ندارد.
-
باید در ظروف بسته، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
-
استفاده از تجهیزات ایمنی مانند دستکش و عینک در هنگام کار توصیه می‌شود.
-
در صورت تماس با چشم یا پوست باید با آب فراوان شستشو داده شود.
دی‌پروپیلن گلیکول یک ماده شیمیایی چندمنظوره، ایمن و پرکاربرد در صنایع مختلف به ویژه آرایشی، بهداشتی، رزین و شوینده‌ها است. این ترکیب به دلیل پایداری بالا، بوی ملایم و حلالیت عالی، جایگاه ویژه‌ای در میان حلال‌ها و مواد واسط شیمیایی دارد. برای خریداران و تولیدکنندگان، انتخاب گرید مناسب این ماده اهمیت ویژه‌ای دارد.
روغن کرچک
روغن کرچک یک روغن گیاهی استخراج‌شده از دانه گیاه Ricinus communis است. با فرمول دقیق چربی‌های triglyceride، حاوی حدود ۹۰٪ اسید ریسینولئیک بوده و به‌علت گروه –OH روی کربن دوازدهم، از سایر روغن‌های گیاهی از نظر فعل و انفعالات شیمیایی متمایز است.
در بازار صنعتی جهانی، روغن کرچک به‌عنوان ماده اولیه کلیدی در ساخت واکس، روان‌کننده و صابون تولید می‌شود، علاوه بر کاربرد در صنایع آرایشی، دارویی و شیمیایی
ساختار روغن کرچک
-
مجموعه‌ای از تری‌گلیسریدها که عمدتاً اسید ریسیـنولئیک (۱۲‑هیدروکسی اسید چرب ۱۸ کربنه) را شامل می‌شود
-
فرمول حدودی: C₅₇H₁₀₄O₉ برای تری‌استر حلقوی
-
ساختار قطبی به‌واسطه حضور گروه هیدروکسیل (–OH) بر زنجیره λ‑۹ .
ویژگی‌های روغن کرچک
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| ظاهر | مایع روغنی بی‌رنگ تا زرد کم‌رنگ |
| چگالی (۲۵ °C) | ≈ 0.961 g/cm³ |
| رنگ | رنگ‌پذیری APHA ≤ 10–50 |
| بو | مشخص، شبیه روغن گیاهی |
| نقطه ذوب | حدود –۱۸ تا –۱۰ °C |
| نقطه جوش | ≈ ۳۱۳ °C (دمای تجزیه) |
| ویسکوزیته (25 °C) | ≈ 600–800 cSt |
| فشار بخار | بسیار کم، تبخیرپذیری پایین |
| حلالیت | مخلوط در الکلها، تقریباً نامحلول در آب |
| pH | خنثی (~7) |
مزایای روغن کرچک
-
ویسکوزیته بالا و روان‌کنندگی عالی حتی در دمای پایین
-
مقاومت حرارتی بالا و استفاده در پلی‌یورتان و ترکیبات نساجی
-
قطبی بودن امکان واکنش به‌عنوان پایه‌های شیمیایی (مثلاً تولید اسید سباسیک، اپوکسیدها، استرها) دارد
-
در ساخت روان‌کننده‌های صنعتی، عایق، لاتکس طبیعی، صابون و آرایشی کاربرد گسترده دارد
معایب روغن کرچک
-
ممکن است آلرژن یا سمی برای برخی افراد حساس دانه گیاه باشد؛ اما در روغن معمولاً فاقد ریسین است
-
قابل اشتعال در دماهای بالا؛ احتیاط در دمای نگهداری و حمل لازم است
-
نامحلولی در آب ممکن است در برخی فرمولاسیون‌های آبی محدودیت ایجاد کند
-
احتمال فساد اکسیداتیو در صورت نگهداری در نور و هوا
کاربردهای روغن کرچک
-
صنعت پلی‌یورتان و لاتیمنیترها: ساخت چسب، فوم، رزین و رنگ
-
روغن موتور و گریس صنعتی: به‌عنوان پایدارکننده و افزودنی افزاینده وزن مولکولی
-
صنایع آرایش و بهداشتی: مرطوب‌کننده، پاک‌کننده و کاهش‌دهنده ویسکوزیته
-
بازرسان غذایی و مواد افزودنی: استفاده محدود در خوراک و نگهداری مواد غذایی
-
صنایع نفت، رنگ و چاپ: به‌عنوان حلال یا حامل مواد شیمیایی
ایمنی و نگهداری روغن کرچک
-
سطح خطر: طبق GHS غیرخطرناک (No GHS hazards)؛ سمی نیست اما قابل احتراق است و خطر نشت ممکن است لغزندگی ایجاد کند
-
PPE پیشنهادی:
-
دستکش مقاوم شیمیایی
-
عینک ایمنی
-
لباس محافظ برای جلوگیری از لغزندگی
-
-
شرایط نگهداری:
-
محیط خشک، خنک (۱۵–۲۵ °C)، دور از نور مستقیم
-
دور از منابع حرارتی، اکسیدکنندهها و شعله باز
-
-
اقدامات اضطراری:
-
در صورت تماس با پوست یا چشم: شست‌وشوی فوری با آب
-
نشت را با ماده جذب‌کننده خشک جمع‌آوری و دفع شود
-
در صورت آتش‌سوزی: استفاده از کپسول CO₂، پودر یا اسپری آب با فشار کم
-
روغن کرچک هیدروژنه
اسید اولئیک یک اسید چرب تک‌غیراشباع (cis-9-octadecenoic acid، فرمول C₁₈H₃۴O₂) است که در بسیاری از روغن‌های گیاهی وجود دارد و به‌دلیل نقطه ذوب پایین، انعطاف‌پذیری مولکولی و نقش در تولید استرها، صابون‌ها و سورفاکتانت‌ها در زنجیره تأمین اولئوکمیکال‌ها اهمیت بازار‌ی دارد.
مقدمه
روغن کرچک هیدروژنه یک واکس/جامد لیپیدی حاصل از هیدروژناسیون کامل یا جزئی روغن کرچک است که پس از فرآیند هیدروژناسیون، پیوندهای دوگانه در اسید ریسینولئیک (ricinoleic acid) اشباع شده و ترکیبی پایدار، سخت‌تر و با نقطه ذوب بالاتر حاصل می‌شود. این ماده به‌عنوان مواد اولیه شیمیایی و افزودنی فرمولاسیونی در صنایع آرایشی-بهداشتی، دارویی، پلاستیک، لاستیک، رنگ و رزین، روانکارها و تولید شمع کاربرد گسترده‌ای دارد. تقاضای بازار برای روغن کرچک هیدروژنه به‌دلیل خصوصیات ساختاری منحصربه‌فرد — مانند نقطه ذوب بالا، پایداری اکسیداتیو بهتر نسبت به روغن کرچک خام، و توانایی ساخت استرها/اولئات‌های با خواص خاص — در محیط‌های صنعتی افزایش یافته و تأمین‌کنندگان باید گرید، خلوص و مستندات فنی (SDS/COA) مناسبی ارائه نمایند.
ساختار شیمیایی روغن کرچک هیدروژنه
روغن کرچک هیدروژنه در حقیقت محصول هیدروژناسیون تری‌گلیسیریدهایی است که عمدتاً از ریسینولئیک اسید (12-هیدروکسی-9-اوکتادسنوییک اسید) تشکیل شده‌اند. فرایند هیدروژناسیون، پیوندهای دوگانه C=C را می‌بندد و اسیدهای چرب شاخص را به شکل ۱۲-هیدروکسی‌استئاریک اسید یا مشتقات اشباع‌شده تبدیل می‌کند؛ نتیجه، تری‌گلیسیریدهای اشباع‌شده با گروه هیدروکسیل حفظ‌شده یا تبدیل‌شده است که به‌صورت جامد/واکس با ساختار مولکولی منظم و زنجیره‌های بلند آلکیلی بروز می‌کند. از منظر مولکولی، ترکیب نهایی حاوی گروه‌های هیدروکسی (-OH) بر روی زنجیره اسکلت اسید چرب است که خواص امولسیون‌پذیری و برقراری پیوند هیدروژنی سطحی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ این ویژگی باعث می‌شود روغن کرچک هیدروژنه به‌عنوان عامل ساختاری و افزودنی امولسیفایر-دوست در فرمولاسیون‌ها مفید باشد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
روغن کرچک هیدروژنه مجموعه‌ای از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی را دارا است که آن را از روغن کرچک خام متمایز می‌سازد:
-
ظاهر فیزیکی: جامد مومی یا واکس سفید تا کرم-روشن (بسته به درجه هیدروژناسیون و ناخالصی‌ها).
-
نقطه ذوب: معمولاً بالا و در محدوده‌ای نزدیک به ۸۰–۹۰ °C (بسته به گرید و درصد اشباع) — این نقطه ذوب بالا امکان استفاده به‌عنوان عامل ساختاری در محصولات جامد را فراهم می‌آورد.
-
چگالی (در 20 °C): در محدوده حدود 0.92–0.97 g·cm⁻³ (بستگی به نمونه و خلوص).
-
حلالیت در آب: نامحلول؛ اما در حلال‌های آلی و روغن‌ها (هگزان، تولوئن، استون) و برخی الکلها قابل حل یا پخش است.
-
فشار بخار: بسیار پایین در دمای محیط (ماهیت واکسی/جامد) — تبخیر قابل‌توجه در شرایط معمولی رخ نمی‌دهد.
-
پایداری شیمیایی: نسبت به روغن کرچک خام از نظر اکسیداسیون پایدارتر است، زیرا پیوندهای دوگانه اشباع شده‌اند؛ اندیس ید پایین و اندیس پراکسید کم نشان‌دهنده مقاومت بهتر در برابر اکسیداسیون است.
-
خواص سطحی و رئولوژیک: به‌دلیل حضور گروه‌های هیدروکسی، توانایی ایجاد ساختار کریستالی منظم و تأثیر بر ویسکوزیته و نقطه ذوب فرمولاسیون وجود دارد؛ در غلظت‌های پایین می‌تواند اثر ضخیم‌کننده و در غلظت بالاتر به‌صورت فاز منسجم ظاهر شود.
-
شاخص اسیدیته/اسید والیو: گریدهای تجاری معمولاً دارای عدد اسیدی پایین (ناشی از حذف اسیدهای آزاد در فرایند پالایش) هستند؛ برای کاربردهای آرایشی-دارویی عموماً استانداردهای خاص تعیین می‌شود.
نکته فنی: مقادیر فوق تقریبی و وابسته به گرید (صنعتی، دارویی، یا گرید واکس) هستند؛ برای طراحی مهندسی و تهیه مستندات فنی از COA تأمین‌کننده استفاده شود.
کاربردهای روغن کرچک هیدروژنه
روغن کرچک هیدروژنه به‌دلیل خواص جامد/واکس‌مانند و قابلیت تبدیل به مشتقات استری، در بخش‌های صنعتی متنوعی کاربرد دارد:
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: به‌عنوان عامل ساختاری در رژلب، کرِم‌های جامد، ضدتعریق‌ها و امولسیون‌های روغن-در-آب (O/W) استفاده می‌شود؛ خواص بالای نقطه ذوب و قابلیت سازگاری با رنگدانه‌ها و مواد معطر، آن را برای محصولات جامد آرایشی ایده‌آل می‌سازد. (گرید آرایشی/کازمتیک)
-
داروسازی و محصولات دارویی موضعی: به‌عنوان جامد پایه‌ساز در ساخت شکل‌های جامد دارویی، بیس‌های عبارتند از پماد و کرم و به‌عنوان حامل آهسته آزادشونده در برخی سیستم‌ها کاربرد دارد.
-
پلاستیک و پلیمر: به‌عنوان روان‌کننده داخلی/خارجی، اصلاح‌کننده جریان (processing aid) و افزودنی در تولید PVC، لاستیک و کامپاندها برای بهبود پخش‌پذیری و خواص سطحی کاربرد دارد.
-
چسب‌ها، رنگ و رزین‌ها: افزایش هدايت پخش رنگدانه، بهبود مقاومت سطحی و به‌کارگیری به‌عنوان عامل براق‌کننده و عامل ضدچسبندگی در فرمولاسیون‌های خاص.
-
صنایع شمع‌سازی و واکس‌ها: استفاده به‌عنوان پایه واکس یا اصلاح‌کننده سختی و نقطه ذوب در تولید شمع‌های با خواص مشخص.
-
روانکارها و گریس‌ها: در تهیه گریس‌های خاص و افزودنی‌های ضدسایش و تثبیت‌کننده فیلم روغنی.
-
صنایع غذایی (محدود و با گرید خاص): در برخی کاربردهای پوشش‌دهی و بسته‌بندی با گریدهای مجاز ممکن است کاربرد داشته باشد — همیشه تابع مقررات ملی/بین‌المللی است.
این تنوع کاربردی باعث شده روغن کرچک هیدروژنه در سبد مواد اولیه صنعتی جایگاهی ویژه پیدا کند و برای خریداران B2B، بررسی گرید (صنعتی، آرایشی، دارویی) و مشخصات فنی قبل از سفارش بسیار حیاتی است.
معایب روغن کرچک هیدروژنه
هرچند روغن کرچک هیدروژنه دارای مزایای عملی فراوان است، محدودیت‌هایی نیز وجود دارد که باید در طراحی محصول و خرید لحاظ شوند:
-
قابلیت حل‌پذیری محدود در محیط‌های آبی — نیاز به امولسیفایر یا پیش‌فرمولاسیون برای کاربردهای پایه‌آبی.
-
شکل جامد و نقطه ذوب بالا ممکن است در برخی فرمولاسیون‌ها نیاز به مراحل گرمایش/پامپینگ داشته باشد و تجهیزات مخصوص (مبدل حرارتی، پمپ‌های پر فشار) مورد نیاز گردد.
-
قیمت‌گذاری و عرضه: نسبت به برخی واکس‌های نفتی یا پلی‌بازیک‌ها ممکن است قیمت بالاتری داشته باشد (بسته به منشأ و خلوص) و تأمین پایدار در مقیاس‌های بسیار بزرگ نیازمند زنجیره تأمین مطمئن است.
-
احتمال حساسیت‌های نادر: هرچند خود ماده عموماً ایمن شناخته می‌شود، اما در گریدهای کم‌خلوص یا آلوده به ناخالصی‌های لیگنینی/پروتئینی، خطر حساسیت پوستی وجود دارد؛ گریدهای آرایشی/دارویی باید مطابق استانداردها پالایش شوند.
-
محدودیت در دماهای پایین: در شرایط سرد ممکن است کریستالیزاسیون محلی رخ دهد که روی ظاهر و عملکرد برخی محصولات تأثیر بگذارد.
مزایای روغن کرچک هیدروژنه
مزایای کلیدی روغن کرچک هیدروژنه که آن را برای صنایع مختلف جذاب می‌کند عبارت‌اند از:
-
منبع تجدیدشونده و زیست‌پایه: تولید از روغن کرچک (منشأ گیاهی) مزیت زیست‌پایه و کاهش وابستگی به واکس‌های نفتی را فراهم می‌آورد.
-
نقطه ذوب و سختی قابل تنظیم: با کنترل درجه هیدروژناسیون و فرایند پالایش، می‌توان واکسی با خواص مکانیکی و حرارتی مشخص تولید کرد که در فرمولاسیون‌های جامد عملکرد مطلوبی داشته باشد.
-
پایداری شیمیایی بهتر: کاهش پیوندهای دوگانه منجر به مقاومت بیشتر در برابر اکسیداسیون و افزایش عمر مفید محصول می‌گردد.
-
قابلیت فرموله‌پذیری و مشتق‌سازی: حضور گروه هیدروکسی بر زنجیره چرب امکان سنتز استرها، اولئات‌ها و مشتقات عملکردی را فراهم می‌آورد که در کاربردهای تخصصی ارزش‌آفرین است.
-
سازگاری با سیستم‌های پایه روغنی و رزینی: باعث سهولت در فرمولاسیون رنگ‌ها، گریس‌ها و محصولات آرایشی می‌شود.
-
ایمنی عملکردی: در گریدهای پاکیزه و کنترل‌شده، سطح سمیت پایین و پذیرش در صنایع آرایشی و دارویی به‌عنوان ماده کم‌مخاطره وجود دارد (با رعایت استانداردها).
ایمنی و نگهداری روغن کرچک هیدروژنه
برای استفاده صنعتی و حمل‌ونقل روغن کرچک هیدروژنه رعایت نکات زیر ضروری است:
-
مطالعه SDS (برگه اطلاعات ایمنی): قبل از خرید و به‌کارگیری، SDS گرید مورد نظر را بررسی کنید تا از مشخصات سمیت، تماس پوستی، اقدامات اضطراری و محدوده دمایی مطلع شوید.
-
محافظت فردی (PPE): در عملیات بارگیری/تخلیه و نمونه‌برداری از دستکش‌های مقاوم، عینک ایمنی و در صورت وجود گرد و غبار یا پاشش از روپوش محافظ استفاده شود.
-
انبارش: در ظروف بسته، دور از منابع گرما و نور مستقیم، در محیط خشک و تهویه شده نگهداری شود؛ برای مخازن بزرگ کنترل دما (حفظ بالای نقطه ذوب در زمان پمپ‌گیری) و جلوگیری از آلودگی میکروبی توصیه می‌شود.
-
حمل‌ونقل: عموماً واکس‌های گیاهی هیدروژنه در طبقه‌بندی‌های خطرناک حمل‌ونقل (ADR/IMDG) جزو مواد غیرقابل‌احتراق و غیرقابل‌انفجار طبقه‌بندی می‌شوند، اما بسته‌بندی، برچسب‌گذاری و مدارک حمل باید مطابق قوانین محلی باشد.
-
اقدامات در صورت نشت: جمع‌آوری مکانیکی (کندن/جذب با مواد جاذب معدنی)، جلوگیری از ورود به آب‌های سطحی و دفع مطابق مقررات محیط‌زیستی محلی.
-
پایداری و تاریخ انقضاء: رعایت چرخش موجودی (FIFO) و کنترل اندیس پراکسید و رنگ به‌عنوان شاخص‌های کیفیت در زمان نگهداری اهمیت دارد.
-
احتیاط‌های زیست‌محیطی: از رهاسازی عمده در محیط خودداری شود؛ بازیابی، بازیافت یا دفع قانونی را در دستور کار قرار دهید.
نتیجه‌گیری
روغن کرچک هیدروژنه یک ماده اولیه صنعتی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد — از جمله نقطه ذوب بالا، پایداری اکسیداتیو بهبود یافته، حضور گروه‌های هیدروکسی و قابلیت مشتق‌سازی — است که در صنایع آرایشی، دارویی، پلاستیک، رنگ و گریس کاربردهای متعددی دارد.|
روغن نارگیل
ساختار شیمیایی روغن نارگیل
روغن نارگیل عمدتاً از تری‌گلیسیریدها (حدود ۹۹٪) تشکیل شده است. ویژگی اصلی که ساختار شیمیایی آن را از بسیاری از روغن‌های گیاهی دیگر متمایز می‌کند، پروفایل اسیدهای چرب آن است. این روغن سرشار از اسیدهای چرب اشباع (بیش از ۹۰٪) است که اکثر آن‌ها از نوع اسیدهای چرب با زنجیره متوسط (MCFAs) هستند. مهم‌ترین اسیدهای چرب موجود در آن عبارتند از:- اسید لوریک (Lauric Acid): حدود ۴۵-۵۲٪
- اسید میریستیک (Myristic Acid): حدود ۱۶-۲۱٪
- اسید پالمیتیک (Palmitic Acid): حدود ۷-۱۰٪
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی روغن نارگیل
آگاهی از مشخصات فنی، اولین قدم برای خرید روغن نارگیل و به‌کارگیری صحیح آن در فرآیندهای تولید است.کاربردهای روغن نارگیل
روغن نارگیل به دلیل تطبیق‌پذیری بالا، یک ماده اولیه استراتژیک در صنایع گوناگون محسوب می‌شود.- صنایع آرایشی و بهداشتی: این حوزه یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان روغن نارگیل است.
- صابون سازی: به دلیل عدد صابونی شدن بالا، کف بسیار خوب و خاصیت پاک‌کنندگی ملایمی ایجاد می‌کند.
- محصولات مراقبت از پوست: به عنوان یک مرطوب‌کننده و نرم‌کننده عالی در انواع کرم‌ها، لوسیون‌ها و بالم‌های لب استفاده می‌شود.
- محصولات مراقبت از مو: به دلیل توانایی نفوذ به ساقه مو، در تولید انواع ماسک مو، نرم‌کننده و روغن‌های حالت‌دهنده کاربرد دارد.
- صنایع غذایی:
- پخت و پز و سرخ کردن: به دلیل پایداری حرارتی نسبتاً خوب، برای پخت و پز مناسب است.
- شیرینی‌پزی و شکلات‌سازی: به ایجاد بافت مطلوب در شیرینی‌ها و پوشش‌های شکلاتی کمک می‌کند.
- تولید کره و مارگارین: به عنوان جایگزین چربی‌های حیوانی و هیدروژنه استفاده می‌شود.
- صنعت داروسازی: به عنوان یک پایه (Excipient) در ساخت پمادها، شیاف‌ها و همچنین به عنوان یک روغن حامل برای ترکیبات دارویی به کار می‌رود.
- کاربردهای صنعتی: در تولید روان‌کننده‌ها، سورفکتانت‌ها و سوخت‌های زیستی (Biodiesel) استفاده می‌شود.
معایب روغن نارگیل
با وجود مزایای فراوان، توجه به برخی محدودیت‌ها در استفاده از این روغن ضروری است.- نقطه دود متوسط: روغن نارگیل بکر برای سرخ کردن در حرارت‌های بسیار بالا مناسب نیست، هرچند نوع تصفیه‌شده آن نقطه دود بالاتری دارد.
- پتانسیل کومدوژنیک (Comedogenic): برای برخی از انواع پوست، به ویژه پوست‌های چرب و مستعد آکنه، ممکن است باعث بسته‌شدن منافذ شود.
- جامد بودن در دمای اتاق: این ویژگی می‌تواند در فرمولاسیون برخی محصولات مایع که نیاز به شفافیت در دمای پایین دارند، یک چالش باشد.
مزایای روغن نارگیل
انتخاب این روغن طبیعی برای فرآیندهای صنعتی و تولیدی، مزایای قابل توجهی به همراه دارد.- پایداری اکسیداتیو بالا: به دلیل درصد بالای چربی‌های اشباع، در برابر اکسیداسیون و ترشیدگی (Rancidity) بسیار مقاوم است که منجر به ماندگاری طولانی محصول نهایی می‌شود.
- خواص مرطوب‌کنندگی فوق‌العاده: به راحتی جذب پوست شده و به عنوان یک نرم‌کننده (Emollient) طبیعی و مؤثر عمل می‌کند.
- خواص ضدمیکروبی: وجود اسید لوریک و سایر اسیدهای چرب زنجیره متوسط به آن خواص ضد باکتری، ضد قارچ و ضد ویروسی بخشیده است.
- تطبیق‌پذیری بالا: قابلیت استفاده در گستره وسیعی از محصولات، از خوراکی تا آرایشی و صنعتی، آن را به یک ماده اولیه اقتصادی و کارآمد تبدیل کرده است.
- منبع طبیعی و پایدار: یک ماده اولیه تجدیدپذیر و گیاهی است که با تقاضای روزافزون بازار برای محصولات طبیعی همخوانی دارد.
ایمنی و نگهداری روغن نارگیل
رعایت اصول نگهداری، کیفیت و ماندگاری روغن نارگیل را تضمین می‌کند.- نگهداری: این روغن باید در مکانی خنک، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود. قرار گرفتن در معرض گرما، نور و اکسیژن می‌تواند به مرور زمان باعث اکسیداسیون آن شود. استفاده از ظروف دربسته و مات توصیه می‌شود.
- ایمنی: روغن نارگیل به طور کلی ایمن (GRAS - Generally Recognized as Safe) شناخته می‌شود و برای مصارف خوراکی و موضعی بی‌خطر است، مگر در موارد حساسیت فردی.
سوربیتان تری استئارات
سوربیتان تری استئارات (Sorbitan tristearate) یک ترکیب شیمیایی آلی است که در دسته امولسیفایرهای غیر یونی قرار می‌گیرد. این ماده از واکنش سوربیتول با اسید چرب استئاریک حاصل می‌شود و به دلیل ویژگی‌های پایدارکنندگی و قابلیت ایجاد امولسیون، در صنایع مختلف مانند غذایی، دارویی و آرایشی کاربرد گسترده‌ای دارد.
ساختار شیمیایی سوربیتان تری استئارات
سوربیتان تری استئارات دارای فرمول شیمیایی C₆₀H₁₁₀O₈ بوده و شامل سه گروه استئارات متصل به یک مولکول سوربیتان است. این ساختار موجب می‌شود ماده خاصیت لیپوفیل (محلول در روغن) داشته باشد و در کنار سایر امولسیفایرها ترکیب‌های پایدار ایجاد کند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی سوربیتان تری استئارات
-
ظاهر فیزیکی: پودر سفید تا کرم رنگ یا گرانول
-
چگالی: حدود 0.95 – 1 g/cm³
-
نقطه ذوب: در محدوده 50 – 55°C
-
حلالیت در آب: عملاً نامحلول در آب، محلول در روغن‌ها و برخی حلال‌های آلی
-
HLB: حدود 2.1 (مناسب برای امولسیون‌های W/O)
-
پایداری حرارتی: در برابر دما و pH متعادل پایدار است
کاربردهای سوربیتان تری استئارات
-
صنایع غذایی: به عنوان امولسیفایر و پایدارکننده در تولید شکلات، مارگارین، کیک و بیسکویت
-
صنایع دارویی: کمک به فرمولاسیون کپسول‌های نرم ژلاتینی و کرم‌های دارویی
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: تثبیت‌کننده در لوسیون‌ها، کرم‌های مرطوب‌کننده و محصولات آرایشی روغنی
-
صنایع پلاستیک و پلیمر: به عنوان روان‌کننده و ضدالکتریسیته ساکن
معایب سوربیتان تری استئارات
-
نامحلول در آب و نیاز به ترکیب با سایر امولسیفایرها برای ایجاد عملکرد بهتر
-
در برخی فرمولاسیون‌ها، مصرف بیش از حد می‌تواند بر طعم مواد غذایی اثر بگذارد
-
حساسیت برخی افراد به ترکیبات مشتق شده از اسیدهای چرب
مزایای سوربیتان تری استئارات
-
ایجاد امولسیون‌های پایدار در سیستم‌های روغنی
-
استفاده گسترده در صنایع مختلف به دلیل چندکاره بودن
-
ایمنی بالا در مصرف غذایی و دارویی طبق استانداردهای بین‌المللی
-
بهبود بافت و ماندگاری محصولات غذایی
-
سازگاری عالی با سایر سوربیتان استرها مانند سوربیتان مونو استئارات و سوربیتان مونولئات
ایمنی و نگهداری سوربیتان تری استئارات
-
این ماده در دسته ترکیبات ایمن برای مصرف غذایی (GRAS) توسط سازمان FDA قرار گرفته است.
-
هنگام نگهداری، باید در محیطی خشک، خنک و به دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد.
-
بسته‌بندی استاندارد در کیسه‌ها یا بشکه‌های 25 کیلوگرمی صورت می‌گیرد.
-
در صورت تماس مستقیم با چشم یا پوست، شست‌وشوی سریع با آب توصیه می‌شود.
سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
سوربیتان مونو اولئات اسپان 80 یکی از مهم‌ترین سورفکتانت‌های غیر یونی است که به عنوان امولسیفایر در صنایع مختلف به‌ویژه دارویی، آرایشی و غذایی کاربرد گسترده‌ای دارد. این ماده به دلیل خاصیت امولسیون‌کنندگی و پایداری بالا، انتخابی ایده‌آل برای ترکیباتی است که نیاز به حفظ یکنواختی و ثبات در فرمولاسیون دارند.
ساختار شیمیایی سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
سوربیتان مونو اولئات اسپان 80 با فرمول شیمیایی C₂₄H₄₄O₆ و شماره CAS 1338-43-8 شناخته می‌شود. این ترکیب از استری شدن سوربیتول (Sorbitol) با اسید اولئیک (Oleic Acid) به‌دست می‌آید. ساختار آن شامل یک زنجیره هیدروکربنی بلند و گروه‌های عاملی است که خاصیت آبدوست و چربی‌دوست را به صورت همزمان در ترکیب ایجاد می‌کنند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
-
ظاهر فیزیکی: مایع غلیظ به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای
-
چگالی (در 20°C): حدود 0.99 g/cm³
-
نقطه ذوب: حدود 5°C-
-
حلالیت: نامحلول در آب ولی محلول در روغن‌ها و حلال‌های آلی؛ قابلیت تشکیل امولسیون پایدار در سیستم‌های روغن در آب (O/W)
-
HLB (Hydrophilic-Lipophilic Balance): حدود 4.3 (مناسب برای امولسیون روغن در آب)
-
پایداری: مقاوم در برابر حرارت و pH خنثی
کاربردهای سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
سوربیتان مونو اولئات اسپان 80 به دلیل خواص ویژه خود در صنایع مختلف استفاده می‌شود:
-
صنایع دارویی: به عنوان امولسیفایر در داروهای تزریقی و محلول‌های خوراکی
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: در تولید کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و محصولات مراقبت از پوست
-
صنایع غذایی: به عنوان افزودنی مجاز برای بهبود بافت، یکنواختی و افزایش ماندگاری محصولات غذایی
-
صنایع شیمیایی و نفتی: در ساخت روان‌کننده‌ها و فرمولاسیون‌های شیمیایی خاص
-
کشاورزی: در تولید سموم و کودهای مایع به‌عنوان عامل پخش‌کننده
معایب سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
-
نامحلول بودن در آب ممکن است در برخی فرمولاسیون‌ها محدودیت ایجاد کند
-
در دوزهای بالا می‌تواند باعث تحریکات پوستی یا گوارشی شود
-
حساس به شرایط قلیایی قوی
مزایای سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
-
خاصیت امولسیفایری قوی و پایدار
-
غیر سمی و دارای تأییدیه مصرف در صنایع دارویی و غذایی
-
قابلیت ترکیب با دیگر سورفکتانت‌ها برای بهبود کارایی
-
پایداری بالا در برابر حرارت و شرایط محیطی
-
قیمت مقرون‌به‌صرفه نسبت به کارایی
ایمنی و نگهداری سوربیتان مونو اولئات اسپان 80
-
ایمنی: در صورت تماس با پوست و چشم، شست‌وشوی سریع توصیه می‌شود.
-
ذخیره‌سازی: باید در ظروف دربسته، در محیط خشک و خنک و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
-
شرایط حمل: غیر خطرناک طبق مقررات حمل‌ونقل مواد شیمیایی، اما رعایت نکات استاندارد ایمنی الزامی است.
-
سازگاری: باید از تماس با مواد اکسیدکننده قوی جلوگیری شود