ایزوپروپیل الکل
ایزوپروپیل الکل (Isopropyl Alcohol) که با نام ایزوپروپانول (Isopropanol) نیز شناخته می‌شود، یک الکل آلی با فرمول شیمیایی C₃H₈O است که در دسته الکل‌های نوع دوم (Secondary Alcohol) قرار می‌گیرد. این ماده به دلیل خواص ضدعفونی‌کننده، حلالیت بالا، تبخیر سریع و سازگاری با فرمول‌های مختلف، به‌طور گسترده در صنایع پزشکی، بهداشتی، آرایشی، شیمیایی و الکترونیک استفاده می‌شود.
ساختار شیمیایی
-
فرمول مولکولی: C₃H₈O
-
نام IUPAC: Propan-2-ol
-
فرمول ساختاری: CH₃–CHOH–CH₃
-
نوع الکل: الکل نوع دوم (Secondary Alcohol)
گروه هیدروکسیل (–OH) به اتم کربن دوم متصل است که آن را از سایر الکلها مانند اتانول یا نرمال‌پروپانول متمایز می‌کند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع شفاف، بی‌رنگ |
| نقطه جوش | 82.6°C |
| نقطه انجماد | –89°C |
| چگالی (در 20°C) | حدود 0.785 g/cm³ |
| حلالیت در آب | کاملاً محلول |
| نقطه اشتعال | 12°C (بسیار قابل اشتعال) |
| گریدهای رایج | 70٪، 99٪ (پزشکی، صنعتی، آزمایشگاهی) |
کاربردهای ایزوپروپیل الکل
-
صنایع پزشکی و ضدعفونی:
-
ضدعفونی‌کننده پوست و تجهیزات قبل از تزریق یا جراحی
-
استفاده در اسپری‌ها، پدهای الکلی و ژل‌های ضدعفونی‌کننده دست
-
-
صنایع آرایشی و بهداشتی:
-
پایه حلال در تونر، پاک‌کننده آرایش، ادکلن، اسپری‌ها
-
خشک‌کن سریع در فرمول‌های موضعی
-
-
صنعت الکترونیک و اپتیک:
-
تمیزکننده قطعات حساس، لنزها و مدارات بدون باقی‌مانده
-
پاک‌کننده بدون آب و فاقد مواد روغنی
-
-
آزمایشگاه و سنتز شیمیایی:
-
حلال واکنش‌ها، تمیزکننده ظروف آزمایشگاهی
-
ماده واسط در سنتز ترکیبات دارویی و آرایشی
-
-
صنایع چاپ و جوهر:
-
کمک حلال در جوهرهای چاپ و مرکب‌های پایه حلال
-
✅ مزایای ایزوپروپیل الکل
-
تبخیر سریع بدون باقی‌مانده چرب یا لکه
-
حلالیت بالا برای طیف وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی
-
اثر ضدباکتری، ضدویروس و ضدقارچ در غلظت‌های مناسب
-
قابل استفاده به‌صورت رقیق یا خالص (70% مؤثرتر برای ضدعفونی)
-
سازگار با سطوح حساس مانند شیشه، فلز، پلاستیک
❌ معایب و محدودیت‌ها
-
قابل اشتعال – نیاز به تهویه، نگهداری ایمن و دور از شعله
-
استنشاق بخارات در غلظت بالا ممکن است باعث سرگیجه یا تحریک شود
-
در مصرف مکرر باعث خشکی پوست یا تحریک چشم می‌شود
-
ناسازگار با برخی ترکیبات اکسیدکننده قوی
ایزوتریدسیل الکل اتوکسیله
ایزوتریدسیل الکل اتوکسیله (Isotridecyl Alcohol Ethoxylate) یک نوع سورفکتانت غیر یونی (non-ionic surfactant) است که از واکنش اتوکسیلاسیون یک الکل شاخه‌دار با اکسید اتیلن (Ethylene Oxide) حاصل می‌شود. این ماده در صنایع مختلف به‌عنوان ماده فعال سطحی، امولسیفایر، شوینده، مرطوب‌کننده و عامل پخش‌کننده به کار می‌رود. به دلیل خواص عملکردی بالا و پایداری در محیط‌های اسیدی و قلیایی، به‌ویژه در فرمولاسیون شوینده‌ها و صنایع نساجی مورد توجه قرار گرفته است.
ساختار ایزوتریدسیل الکل اتوکسیله
ساختار این ماده شامل یک زنجیره الکل شاخه‌دار (ایزوتریدسیل) است که به چندین واحد اتیلن‌اکسید متصل شده است. این زنجیره دارای بخش‌های آب‌گریز (الکل) و آب‌دوست (اتوکسیلات) است که باعث می‌شود در محیط‌های آبی و غیرآبی، خواص فعال سطحی قوی از خود نشان دهد.
ویژگی‌های ایزوتریدسیل الکل اتوکسیله
-
سورفکتانت غیر یونی با حلالیت خوب در آب و الکلها
-
پایداری بالا در شرایط اسیدی و قلیایی
-
قابلیت کف‌کنندگی متوسط
-
سازگاری عالی با سایر مواد فعال سطحی
-
زیست‌تخریب‌پذیری بالا
-
بدون ایجاد تحریک شدید برای پوست (در گریدهای مناسب)
کاربردهای ایزوتریدسیل الکل اتوکسیله
-
✔️ در صنایع شوینده (مایع ظرف‌شویی، مایع لباس‌شویی، شامپوها و پاک‌کننده‌های صنعتی)
-
✔️ در فرمولاسیون‌های نساجی به عنوان مرطوب‌کننده و عامل نفوذ
-
✔️ در صنایع چرم و رنگرزی به عنوان امولسیفایر و پایدارکننده امولسیون
-
✔️ در کشاورزی، به عنوان عامل پخش‌کننده و مرطوب‌کننده سموم و کودهای مایع
-
✔️ در صنایع نفت و گاز به عنوان عامل کنترل کف و مواد حفاری
مزایای ایزوتریدسیل الکل اتوکسیله
-
سازگاری بالا با فرمولاسیون‌های مختلف
-
عملکرد مؤثر در دمای بالا و پایین
-
استفاده ایمن در فرمول‌های حساس به پوست
-
بهبود عملکرد پاک‌کنندگی و کاهش کشش سطحی
معایب ایزوتریدسیل الکل اتوکسیله
-
❌ در برخی فرمول‌ها ممکن است نیاز به ترکیب با سایر سورفکتانت‌ها برای ایجاد کف بیشتر باشد
-
❌ قیمت بالاتر نسبت به برخی سورفکتانت‌های یونی معمولی
-
❌ ممکن است در pH بسیار پایین یا بسیار بالا خواص خود را کمی از دست بدهد
بازدارنده های شعله
برش‌دهنده پارچه طنابی
بنزیل الکل
بوتیل آکریلات
بوتیل استات
بوتیل دی گلیکول
بوتیل دی گلیکول استات
بوتیل سلوسولو
بوتیل گلیکول