استایرن اکریلونیتریل
گرید های استایرن اکریلونیتریل
گرید هایی که در ادامه نوشته شده است از شاخص های مهم این ماده اولیه استایرن اکریلونیتریل است که در صنایع مختلف بستگی به هر گرید استفاده میشود.- 310CTR
- 95HCTC
- 82TR
- HF80
ساختار استایرن-آکریلونیتریل
رزین استایرن-آکریلونیتریل (SAN) یک پلاستیک کوپلیمری است که از استایرن و آکریلونیتریل تشکیل شده است. ترکیب معمولی پلیمرهای SAN شامل موارد زیر است:- استایرن: ~۷۰–۸۰٪
- آکریلونیتریل: ~۲۰–۳۰٪
ویژگیهای رزین استایرن-آکریلونیتریل
ویژگیهای SAN از نظر کاربردی مشابه پلیاستایرن است. مانند پلیاستایرن، این ماده نیز شفاف و شکننده است. به دلیل وجود واحدهای آکریلونیتریل در زنجیره، این کوپلیمر دارای دمای انتقال شیشهای بالاتر از ۱۰۰ درجه سانتیگراد است که باعث میشود در برابر آب جوش مقاوم باشد. SAN به دلیل استحکام کششی و خمشی عالی، برای کاربردهای ساختاری مناسب است. این ماده در برابر روغنها، چربیها، اسیدهای رقیق و قلیاها مقاوم بوده و برای استفاده در ظروف شیمیایی و نگهداری مواد غذایی مناسب است.کاربردهای استایرن-آکریلونیتریل
کاربرد SAN در صنایع شامل موار زیر است :
محصولات خانگی- لیوانهای پلاستیکی
- سینیهای غذا
- ظروف نگهداری
- قطعات داخلی خودرو
- دستگیرهها و دکمهها
- پانلهای داشبورد
- لولههای آزمایش
- ظروف پتری
- تجهیزات آزمایشگاهی
- بدنهها و محفظههای دستگاههای الکترونیکی
- قطعات شفاف الکترونیکی
مزایای استایرن اکریلونیتریل
- استحکام مکانیکی بالا
- سهولت در فرآیند تولید
- سبکوزن
- مقرونبهصرفه
- شفافیت بالا
- عایق الکتریکی مناسب
معایب استایرن اکریلونیتریل
- استحکام ضربهای محدود
- ترکخوردگی ناشی از تنشهای محیطی
- قابل اشتعال
- مقاومت کم در برابر شرایط جوی
قیمت SAN گرانول
قیمت SAN گرانول یکی از موارد مهم برای تولیدکنندگان در صنایع پلاستیک، لوازم خانگی و قطعات صنعتی محسوب میشود. این پلیمر مهندسی با ویژگیهایی مانند شفافیت بالا، مقاومت حرارتی مناسب و قابلیت قالبگیری دقیق، جایگاهی مهم در میان پلیمرها دارد. جهت دریافت قیمتهای روز این ماده میتوانید با کارشناسان ما در تماس باشید و گرید SAN مورد نظرتان انتخاب نمایید.خرید استایرن اکریلونیتریل
گروه بازرگانی تامین کالا جهت تامین انواع گرید ABS از بهترین پتروشیمیها توانسته است با قیمتی مناسب و تامین کیفیتی قابل قبول در ماده اولیه ABS برای مشتریان خود فراهم کند تا خریدی با خیالی آسوده را برای شما رقم بزند.فرآیند تولید استایرن اکریلونیتریل (SAN)
استایرن اکریلونیتریل یک کوپلیمر رندوم است که معمولاً حاوی ۷۰-۸۰% استایرن و ۲۰-۳۰% اکریلونیتریل میشه. این ترکیب، خواص پلیاستایرن (شفافیت و سختی) رو با مقاومت حرارتی و شیمیایی پلیاکریلونیتریل ترکیب میکنه. تولید SAN از طریق پلیمریزاسیون رادیکال آزاد انجام میشه و فرآیند صنعتی اون معمولاً پیوسته (continuous) است تا بهرهوری بالا و کیفیت یکنواخت تضمین بشه.
مواد اولیه اصلی برای تولید کوپلیمر SAN عبارتند از:
- استایرن : مونومر اصلی که شفافیت و سختی رو فراهم میکنه. معمولاً از اتیلبنزن به دست میآد.
- اکریلونیتریل : مونومری که مقاومت شیمیایی، حرارتی و سختی رو افزایش میده. این ماده از پروپیلن و آمونیاک تولید میشه.
- حلالها و ادتیوها: مانند اتیلبنزن به عنوان حلال، initiatorهای رادیکال آزاد (مثل پراکسیدها)، و ادتیوهای پایدارکننده برای بهبود خواص نهایی.
- مصرف مواد: به طور تقریبی، برای تولید ۱ تن SAN، حدود ۱٫۰۱-۱٫۰۱۵ تن مواد اولیه نیازه، بدون استفاده از آب در فرآیندهای پیوسته.
روشهای تولید استایرن اکریلونیتریل (SAN)
فرآیند تولید SAN عمدتاً از طریق کوپلیمریزاسیون رادیکال آزاد انجام میشه و روشهای اصلی عبارتند از:
- پلیمریزاسیون بالک : مونومرها بدون حلال مخلوط و پلیمریزه میشن. این روش ساده اما کنترل حرارت سخته.
- پلیمریزاسیون امولسیونی: مونومرها در آب با امولسیفایر پخش میشن و با initiatorهای رادیکال آزاد واکنش میدن. مناسب برای تولید لاتکس SAN.
- پلیمریزاسیون سوسپانسیونی : مونومرها در آب معلق میشن و پلیمریزه میشن. این روش برای تولید گرانولهای SAN استفاده میشه.
- پلیمریزاسیون پیوسته ماس : روش صنعتی اصلی که توسط شرکتهایی مثل Versalis استفاده میشه. این روش بهرهوری بالا و آلودگی کم داره.
در روش graft polymerization برای تولید ASA (که SAN رو با آکریلات ترکیب میکنه)، SAN به عنوان جزء سخت استفاده میشه، اما تمرکز ما روی SAN پایه است.
فرآیند تولید صنعتی SAN (روش پیوسته ماس)
- تصفیه مونومرها : استایرن و اکریلونیتریل برای حذف ناخالصیها (مثل آب، اکسیژن یا بازدارندهها) تصفیه میشن. این مرحله حیاتیه تا واکنش یکنواخت باشه.
- مخلوط کردن: مونومرها در نسبت دقیق (۷۰-۸۰% استایرن، ۲۰-۳۰% اکریلونیتریل) با حلال (مثل اتیلبنزن) و initiatorها مخلوط میشن. مخلوط به بخش پلیمریزاسیون منتقل میشه.
- پلیمریزاسیون: در رآکتورهای plug-flow (PFR) سری (۲-۳ رآکتور) انجام میشه. شرایط واکنش شامل دمای کنترلشده (برای جلوگیری از تجزیه زنجیر)، همزدن شدید برای تبادل حرارتی، و حضور initiatorهای رادیکال آزاد (مثل پراکسیدها) است. واکنش بدون آب و با حداقل VOC انجام میشه. وزن مولکولی متوسط SAN حدود ۱۶۵,۰۰۰-۱۸۵,۰۰۰ است.
- دفعلاتیلاسیون: پلیمر مذاب به بخش خلاء منتقل میشه تا مونومرهای باقیمانده و حلال حذف بشن. این مرحله در دو مرحله خلاء با دمای پایین برای جلوگیری از تخریب انجام میشه. بخارها بازیافت میشن.
- پسپردازش : ادتیوها (مثل پایدارکنندهها یا رنگها) اضافه میشن، سپس پلیمر pelletize میشه و ذخیره میشه. ظرفیت کارخانههای صنعتی تا ۸۰ kt/y است.
این فرآیند کممصرف انرژیه: حدود ۰٫۱۸ MWh برق، ۲۰-۲۵ kg گاز سوخت و ۱۳۰ kg بخار به ازای هر تن SAN.
استایرن مونومر
ساختار شیمیایی استایرن مونومر
استایرن مونومر با فرمول شیمیایی ، یک هیدروکربن آروماتیک ساده اما بسیار واکنشپذیر است. ساختار مولکولی آن از دو بخش اصلی تشکیل شده است:- حلقه بنزن (): یک حلقه آروماتیک شش کربنی که پایداری حرارتی و خواص مکانیکی خاصی را به پلیمرهای حاصله میبخشد.
- گروه وینیل (): یک پیوند دوگانه کربن-کربن که به شدت فعال بوده و به عنوان جایگاه اصلی برای وقوع واکنش پلیمریزاسیون زنجیرهای عمل میکند.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی استایرن مونومر
شناخت دقیق مشخصات یک ماده اولیه برای کنترل فرآیند و کیفیت محصول نهایی ضروری است. استایرن مونومر دارای ویژگیهای کلیدی زیر است:- شکل ظاهری: مایعی بیرنگ و روغنی.
- بو: دارای بوی شیرین و آروماتیک مشخص در غلظتهای پایین، که در غلظتهای بالا تند و ناخوشایند میشود.
- نقطه جوش: حدود ۱۴۵ درجه سانتیگراد.
- نقطه اشتعال: حدود ۳۱ درجه سانتیگراد، که آن را در دسته مایعات قابل اشتعال قرار میدهد.
- چگالی: حدود (سبکتر از آب).
- حلالیت: حلالیت بسیار کمی در آب دارد اما با اکثر حلالهای آلی مانند الکلها، کتونها و هیدروکربنها به خوبی امتزاجپذیر است.
- تمایل به پلیمریزاسیون: استایرن مونومر میتواند به صورت خود به خود، به ویژه در حضور نور، گرما یا ناخالصیها، پلیمریزه شود. این واکنش گرماده است و برای جلوگیری از آن در حین حمل و نقل و انبارداری، همیشه یک ماده بازدارنده (Inhibitor) مانند TBC (ترت-بوتیل کاتکول) به آن اضافه میشود.
کاربردهای استایرن مونومر
ارزش واقعی استایرن مونومر در قابلیت آن برای تبدیل شدن به پلیمرها و کوپلیمرهای با ارزش افزوده بالا نهفته است. تولید پلیاستایرن (Polystyrene - PS) این شناختهشدهترین و بزرگترین کاربرد استایرن مونومر است. پلیاستایرن خود در گریدهای مختلفی تولید میشود:- پلیاستایرن معمولی (GPPS): سخت، شکننده و کاملاً شفاف است و در ساخت ظروف یکبار مصرف، قابهای CD و قطعات تزئینی استفاده میشود.
- پلیاستایرن مقاوم (HIPS): با افزودن لاستیک به آن، مقاومت به ضربه آن به شدت افزایش مییابد و در ساخت قطعات لوازم خانگی، اسباببازیها و بستهبندیها کاربرد دارد.
- پلیاستایرن انبساطی (EPS): که با نام یونولیت شناخته میشود و به عنوان عایق حرارتی و صوتی در ساختمانسازی و همچنین در بستهبندیهای محافظ به کار میرود.
- ABS (اکریلونیتریل بوتادین استایرن): یک پلاستیک مهندسی بسیار مستحکم و مقاوم در برابر ضربه که در ساخت قطعات داخلی خودرو، قاب لوازم الکترونیکی (مانند تلفن و کامپیوتر) و اسباببازیهایی مانند لگو استفاده میشود.
- SBR (لاستیک استایرن-بوتادین): پرمصرفترین لاستیک مصنوعی در جهان که بخش عمدهای از تولید تایرهای خودرو را به خود اختصاص داده است.
- SAN (استایرن اکریلونیتریل): یک پلاستیک شفاف با مقاومت شیمیایی خوب که در ساخت لوازم آشپزخانه و باتریها کاربرد دارد.
- تولید رزینهای پلیاستر غیراشباع (UPR) که در ساخت کامپوزیتها و فایبرگلاس استفاده میشوند.
- تولید لاتکسهای استایرن-آکریلیک برای استفاده در رنگها و پوششها.
مزایای استایرن مونومر
استایرن مونومر به دلایل متعددی به یکی از ستونهای اصلی صنعت پلیمر تبدیل شده است:- تطبیقپذیری فوقالعاده: توانایی تولید طیف وسیعی از مواد، از پلاستیکهای شفاف و سخت گرفته تا فومهای سبک و لاستیکهای بادوام.
- هزینه تولید پایین: به عنوان یک محصول پتروشیمیایی با حجم تولید بالا، از نظر اقتصادی بسیار مقرونبهصرفه است.
- فرآیندپذیری آسان: پلیمرهای حاصل از آن به راحتی با روشهای مختلفی مانند تزریق پلاستیک، اکستروژن و ترموفرمینگ شکل میگیرند.
- خواص فیزیکی مطلوب: پلیمرهای آن دارای ویژگیهای ارزشمندی مانند شفافیت، سختی، خواص عایق الکتریکی و حرارتی عالی هستند.
معایب استایرن مونومر
با وجود مزایای گسترده، استفاده از استایرن مونومر با چالشها و محدودیتهایی نیز همراه است:- قابلیت اشتعال: به عنوان یک مایع قابل اشتعال، نیازمند رعایت دقیق اصول ایمنی در جابجایی و انبارداری است.
- خطرات سلامتی: استایرن مونومر یک ترکیب آلی فرار (VOC) است و استنشاق بخارات آن میتواند باعث تحریک سیستم تنفسی و عصبی شود.
- مسائل زیستمحیطی: عدم تجزیهپذیری پلیاستایرن در طبیعت، آن را به یک چالش بزرگ زیستمحیطی در مدیریت پسماندها تبدیل کرده است.
- ریسک پلیمریزاسیون ناخواسته: نگهداری نامناسب میتواند منجر به واکنش پلیمریزاسیون کنترل نشده و خطرناک شود.
ایمنی و نگهداری استایرن مونومر
رعایت دقیق پروتکلهای ایمنی برای کار با استایرن مونومر امری حیاتی است:- تجهیزات حفاظت فردی (PPE): استفاده از عینک ایمنی، دستکشهای مقاوم شیمیایی و در محیطهای با تهویه ناکافی، استفاده از ماسک تنفسی با فیلتر مناسب الزامی است.
- انبارداری: باید در مخازن استاندارد، در مکانی خنک، تاریک، با تهویه بسیار خوب و به دور از منابع حرارت، جرقه و مواد اکسیدکننده نگهداری شود. دمای انبار باید به دقت کنترل شود تا از پلیمریزاسیون جلوگیری گردد.
- کنترل بازدارنده: سطح ماده بازدارنده باید به صورت منظم بررسی و در صورت نیاز تنظیم شود.
- الکتریسیته ساکن: به دلیل قابلیت اشتعال، کلیه تجهیزات و مخازن باید به درستی به زمین متصل (Grounded) شوند تا از تجمع بارهای الکتریکی و ایجاد جرقه جلوگیری شود.
نتیجهگیری
استایرن مونومر بدون شک یکی از تاثیرگذارترین و بنیادیترین مواد اولیه در صنایع شیمیایی مدرن است. توانایی منحصربهفرد آن در تبدیل شدن به خانواده وسیعی از پلیمرها با کاربردهای متنوع، آن را به یک عنصر غیرقابل جایگزین در تولید هزاران محصول، از سادهترین وسایل بستهبندی تا پیچیدهترین قطعات مهندسی، تبدیل کرده است. درک عمیق از خواص، مزایا و الزامات ایمنی این مونومر کلیدی، به صنایع اجازه میدهد تا با بهرهگیری هوشمندانه از آن، به نوآوری و تولید محصولات با کیفیت و کارایی بالا ادامه دهند. "تامین کالا تک" با افتخار، آماده تامین استایرن مونومر با بالاترین استانداردها برای پشتیبانی از رشد و پویایی صنایع کشور است.استریل الکل
ساختار شیمیایی استریل الکل
- ماده مؤثر اصلی: اتانول (CH₃CH₂OH, CAS 64-17-5) یا ایزوپروپانول (CH₃CHOHCH₃, CAS 67-63-0)
- حامل: آب مقطر استریلشده برای حفظ غلظت ضدعفونی، معمولاً بین ۷۰–۷۵٪ (v/v)
- ساختار محلول: محلولی شفاف، همگن و بدون آلودگی میکروبی که ضمن فسفریزهسازی، قابلیت نفوذ به دیواره سلولی باکتریها را دارد
- غلظت ۷۰٪ بهدلیل اثر بهینه ضدعفونی (نفوذ به پروتئین و غشاء سلولی میکروبها) مورد استفاده قرار میگیرد .
ویژگیهای استریل الکل
- مایع بیرنگ یا کمرنگ با بوی الکلی یا کمی آروماتیک
- نقطه جوش: اتانول 78.2 °C؛ ایزوپروپانول ≈ 82.6 °C
- محلولپذیری: هر دو در آب و برخی حلالهای آلی کاملاً محلول هستند
- نقطه اشتعال: پایین (قابل اشتعال شدید)
- استریل و فاقد میکروارگانیسم: فیلتر شده (مثلاً 0.2 μm) و گاهی تابش گاما
کاربردهای استریل الکل
- ضدعفونی پوست قبل از تزریقات و جراحی
- ضدعفونی سطوح تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی
- مواد اولیه در تولید ژلهای ضدعفونیکننده دست
- استریل ابزار آزمایشگاهی و زیستپزشکی
- ضدعفونی سطوح در خطوط تولید داروسازی و واکسن
- ضدعفونی تجهیزات و لوازم آرایشی و پزشکی
- کاربرد در محیطهای صنعتی حساس مانند اتاق عمل و آزمایشگاههای ویروسی (BSL-2/3)
مزایای استریل الکل
- ضدعفونی سریع و گسترده علیه باکتریها، ویروسها و قارچها
- غیرخورنده برای فلزات و بسیاری از سطوح حساس
- بدون نیاز به آبکشی پس از استفاده
- قابل استفاده در محیطهای استریل مانند اتاق عمل و آزمایشگاههای ویروسی
- سازگاری با پوست (در گریدهای حاوی مرطوبکننده یا گلیسیرین)
- تبخیر سریع و بدون باقیماندن آثار بر سطوح
معایب و محدودیتها
- قابل اشتعال بسیار بالا — نیازمند کنترل دقیق محیط نگهداری
- خشکی پوست در استفادههای مکرر (اگر مرطوبکننده نداشته باشد)
- غیرفعال در برابر باکتریهایی با پوشش اسپور
- نیاز به بستهبندی کاملاً استریل و مقاوم به تبخیر
استون
استون با نام شیمیایی پروپانون (Propanone) و فرمول مولکولی C₃H₆O، سادهترین و کوچکترین ترکیب از دسته کتونها است. این ماده دارای یک گروه کربونیل (C=O) در مرکز مولکول بوده که خاصیت قطبی و حلالیت بالای آن را در بسیاری از ترکیبات آلی و معدنی تضمین میکند.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی استون
-
فرمول شیمیایی: C₃H₆O
-
شماره CAS: 67-64-1
-
ظاهر فیزیکی: مایع بیرنگ، شفاف و فرار
-
بوی مشخص: تند و مشابه میوه یا شیرین
-
نقطه جوش: 56 °C
-
نقطه ذوب: -95 °C
-
چگالی (در 20°C): 0.79 g/cm³
-
حلالیت در آب: کاملاً محلول (یکی از معدود کتونهای محلول در آب)
-
ویژگی مهم: اشتعالپذیر و فرار با تبخیر سریع
کاربردهای استون
استون به دلیل قدرت حلالیت بالا، فراریت مناسب و سازگاری با بسیاری از مواد اولیه صنعتی، کاربردهای گستردهای دارد:
صنایع رنگ و رزین
-
به عنوان حلال اصلی در تولید رنگ، لاک و تینرها
-
تمیزکننده ابزارهای رنگآمیزی و پوششدهی
صنایع شیمیایی
-
ماده اولیه در تولید متاکریلاتها، بیسفنول A، متیل متاکریلات
-
واسطه کلیدی در سنتز بسیاری از ترکیبات آلی
صنایع آرایشی و بهداشتی
-
در تولید لاک پاککنها
-
بهعنوان حلال در عطر و محصولات مراقبت شخصی
داروسازی و پزشکی
-
استفاده در استخراج مواد مؤثره گیاهی
-
بهعنوان حلال کمکی در برخی داروها
دیگر کاربردها
-
در صنایع پلاستیک، چسب، نساجی و پاککنندههای صنعتی
معایب استون
-
قابلیت اشتعال بالا: نیازمند شرایط ایمن نگهداری و استفاده
-
تبخیر سریع: میتواند باعث کاهش بهرهوری در برخی فرایندها شود
-
تحریککننده پوست و چشم: در تماس مستقیم ممکن است ایجاد خشکی یا سوزش کند
-
محدودیت زیستمحیطی: در غلظت بالا میتواند اثرات منفی بر محیطزیست داشته باشد
مزایای استون
-
قدرت حلالیت عالی در طیف وسیعی از مواد
-
هزینه نسبتاً پایین در مقایسه با بسیاری از حلالها
-
تبخیر سریع که به خشک شدن سریع پوششها کمک میکند
-
سازگاری صنعتی و قابلیت استفاده در صنایع متنوع
-
قابل بازیافت بودن در فرایندهای صنعتی
ایمنی و نگهداری استون
-
شرایط نگهداری: در ظروف محکم و دربسته، دور از نور خورشید و منابع حرارتی
-
تهویه مناسب: در محیطهای بسته باید جریان هوای کافی وجود داشته باشد
-
تجهیزات ایمنی فردی: استفاده از دستکش مقاوم در برابر مواد شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک در حین کار توصیه میشود
-
اقدامات اضطراری: در صورت تماس پوستی، محل تماس با آب شسته شود. در صورت استنشاق غلظت بالا، فرد باید به فضای باز منتقل شود
جمعبندی
استون یکی از پرکاربردترین و مهمترین حلالهای صنعتی است که در صنایع رنگ، شیمیایی، آرایشی و دارویی جایگاه ویژهای دارد. ترکیبی از قدرت حلالیت بالا، هزینه اقتصادی، و تبخیر سریع باعث شده استون بهعنوان مادهای کلیدی در زنجیره تأمین بسیاری از صنایع شناخته شود. با رعایت اصول ایمنی و انتخاب گرید مناسب، استون میتواند ارزش افزوده بالایی برای صنایع مختلف ایجاد کند.
اسید آکریلیک
اسید آکریلیک یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی است. این مایع بیرنگ، دارای بوی تند و مشخصی است و به دلیل گروه کربوکسیل و پیوند دوگانه کربن-کربن در ساختارش، بسیار واکنشپذیر است.
ساختار اسید آکریلیک
ساختار اسید آکریلیک شامل یک گروه وینیل () و یک گروه کربوکسیل () است. پیوند دوگانه کربن-کربن (پیوند وینیل) مسئول واکنشپذیری بالای آن در واکنشهای پلیمریزاسیون است، در حالی که گروه کربوکسیل آن را به یک اسید ضعیف تبدیل میکند و امکان واکنشهای استری شدن را فراهم میآورد.
ویژگیهای اسید آکریلیک
- حالت فیزیکی: مایع بیرنگ و شفاف
- بو: بوی تند و مشخص
- حلالیت: کاملاً محلول در آب، الکلها، اترها و کلروفرم
- واکنشپذیری: بسیار واکنشپذیر، به خصوص در برابر پلیمریزاسیون. به همین دلیل معمولاً حاوی مقدار کمی بازدارنده پلیمریزاسیون (مانند مونو اتیل اتر هیدروکینون یا MEHQ) برای جلوگیری از پلیمریزاسیون خودبهخودی در هنگام ذخیرهسازی است.
- نقطه جوش: 139 درجه سانتیگراد
- نقطه ذوب: 13 درجه سانتیگراد
- اسیدیته: اسید ضعیف
کاربردهای اسید آکریلیک
اسید آکریلیک به دلیل ویژگیهای منحصربهفردش، در صنایع مختلفی کاربرد دارد:
- تولید پلیمرها و رزینها: مهمترین کاربرد آن در تولید پلیمرهای آکریلیک (پلیآکریلاتها) است. این پلیمرها در ساخت رنگها، پوششها، چسبها، مواد آبگریز و جوهرها استفاده میشوند.
- صنایع پوششدهی و رنگ: به عنوان مونومر اصلی در تولید امولسیونها و رزینهای آکریلیک برای رنگهای ساختمانی، پوششهای خودرو و پوششهای صنعتی.
- مواد جاذب فوقالعاده (Superabsorbent Polymers - SAPs): پلیمرهای تولید شده از اسید آکریلیک (به ویژه پلیآکریلات سدیم) دارای قابلیت جذب بالای آب هستند و در پوشکهای بچه، محصولات بهداشتی زنانه و کشاورزی (به عنوان عامل حفظ رطوبت خاک) به کار میروند.
- صنایع نساجی: در تولید الیاف و پارچههای آکریلیک که مقاومت خوبی در برابر نور خورشید و عوامل جوی دارند.
- افزودنیهای نفتی: برای بهبود خواص روغنها و روانکنندهها.
- مواد شیمیایی تصفیه آب: به عنوان بازدارنده رسوب و پراکندهساز.
- داروسازی: در سنتز برخی ترکیبات دارویی.
مزایای اسید آکریلیک
- تنوع کاربرد: به دلیل قابلیت پلیمریزاسیون و واکنشپذیری بالا، در تولید طیف وسیعی از محصولات به کار میرود.
- کارایی بالا: پلیمرهای حاصل از آن، خواص مکانیکی، نوری و شیمیایی مطلوبی دارند.
- مقاومت بالا: محصولات نهایی تولید شده با اسید آکریلیک (مانند رنگها و پوششها) دارای مقاومت خوبی در برابر آب و هوا، UV و مواد شیمیایی هستند.
- چسبندگی عالی: در تولید چسبهای قوی و مقاوم کاربرد دارد.
معایب اسید آکریلیک
- سمیت و خورندگی: اسید آکریلیک مایعی خورنده است و میتواند باعث تحریک شدید پوست، چشمها و سیستم تنفسی شود. تماس طولانی مدت یا مکرر میتواند منجر به آسیبهای جدی شود.
- بوی تند: بوی آن برای بسیاری از افراد ناخوشایند است و در غلظتهای بالا میتواند آزاردهنده باشد.
- قابلیت اشتعال: این ماده قابل اشتعال است و بخارات آن در هوا میتوانند مخلوطهای قابل انفجار تشکیل دهند.
- پلیمریزاسیون خودبهخودی: بدون بازدارنده، تمایل زیادی به پلیمریزاسیون خودبهخودی دارد که میتواند خطرناک باشد و به ظروف نگهداری آسیب برساند.
- اثرات زیستمحیطی: در صورت ورود به محیط زیست، میتواند برای موجودات آبزی سمی باشد.
ایمنی و نگهداری اسید آکریلیک
| مشخصه | جزئیات |
|---|---|
| فرمول شیمیایی | C₃H₄O₂ |
| نام آیوپاک | پروپنوییک اسید (Propenoic Acid) |
| شماره CAS | 79-10-7 |
| طبقهبندی GHS | Highly Flammable, Corrosive, Toxic |
| کدهای H (خطرات) | H226، H302، H314، H335، H412 |
| نوع تماس | خطرات |
|---|---|
| تماس با پوست | سوختگی شدید، قرمزی، التهاب، جذب پوستی |
| تماس با چشم | آسیب جدی، احتمال از دست دادن بینایی |
| استنشاق بخارات | تحریک سیستم تنفسی، سرفه، سردرد |
| بلعیدن | سوزش دهان، گلو و معده – خطرناک |
| خطر آتشسوزی | بسیار قابل اشتعال (نقطه اشتعال ~ 10°C) |
| واکنشپذیری | پلیمریزاسیون شدید در صورت گرم شدن یا تماس با پرکسیدها |
| مورد | توصیه ایمنی |
|---|---|
| دستکش | نیتریل یا Neoprene مقاوم به اسید |
| عینک ایمنی | عینک ایمنی با محافظ جانبی / شیلد کامل |
| ماسک تنفسی | در محیط بسته یا تماس طولانی: ماسک فیلتر دار (Organic Vapor Cartridge) |
| تهویه مناسب | اجباری – در سیستم بسته یا کابین |
| لباس محافظ | لباس مقاوم در برابر مواد شیمیایی خورنده |
شرایط نگهداری اسید آکریلیک
| عامل | شرایط توصیهشده |
|---|---|
| دمای نگهداری | زیر 25°C – در صورت امکان زیر 10°C |
| ظروف نگهداری | مخازن فولادی با پوشش اپوکسی / تانکهای HDPE با پایدارکننده |
| افزودنی پایدارکننده | هیدروکینون (ppm) برای جلوگیری از پلیمریزاسیون |
| محیط نگهداری | خشک، خنک، دارای تهویه، دور از منابع اشتعال |
| ناسازگاری شیمیایی | اکسیدکنندهها، اسید نیتریک، پرکسیدها، بازهای قوی |
| قابلیت اشتعال | بالا – مواد اطفاء حریق: فوم، CO₂، پودر خشک |
| عمر مفید نگهداری | تا 6 ماه (در صورت رعایت شرایط نگهداری و پایداری حرارتی) |
اسید استیک
ساختار اسید استیک
ساختار مولکولی اسید استیک از یک گروه متیل (−CH₃) و یک گروه کربوکسیل (−COOH) تشکیل شده است. این دو گروه از طریق پیوند کربن–کربن به هم متصلاند. گروه کربوکسیل عامل اسیدی بودن ترکیب است، زیرا در محلولهای آبی توانایی آزاد کردن پروتون (H⁺) دارد.ویژگیهای اسید استیک
- حالت فیزیکی: مایع بیرنگ در دمای اتاق
- نقطه ذوب: 16.6°C – در زیر این دما، به صورت جامد بلوری در میآید که به آن "استیک اسید گلاسیال" (Glacial Acetic Acid) گفته میشود
- نقطه جوش: حدود 118–119°C در فشار 1 اتمسفر
- بو: بوی تند، نافذ و مشابه سرکه (تحریککننده در غلظت بالا)
- حلالیت: کاملاً محلول در آب، الکلها، اتر و اکثر حلالهای آلی قطبی
- اسیدیته: اسید ضعیف با pKa ≈ 4.76 – در محلولهای آبی بهطور ناقص یونیزه میشود
- خورندگی: در غلظتهای بالا خورنده بوده و ممکن است موجب سوختگی شیمیایی پوست و چشم شود
- قابلیت اشتعال: قابل اشتعال است؛ بخارات آن میتوانند با هوا مخلوطهای انفجاری تشکیل دهند
- چگالی: حدود 1.049 g/cm³ در 25°C
کاربردهای اسید استیک
استیک اسید به دلیل versatility (چندکاره بودن) در واکنشها و خواصش، در صنایع بسیاری مورد استفاده قرار میگیرد: این ماده ماننده اسید فرمیک در صنایع شیمیایی کاربردهای فراوانی دارد:- تولید وینیل استات مونومر (VAM): برای ساخت چسبها، رزینها و پلیمرها
- تولید استرهای استیک مانند:
- اتیل استات: حلال در لاک ناخن، رنگها، چسبها
- بوتیل استات: حلال در رنگها و جوهرها
- سنتز اسید ترفتالیک خالص (PTA): ماده اولیه برای تولید PET در بطریها و الیاف پلیاستر
- شرکت در سنتز داروها، آنتیبیوتیکها، ترکیبات بیولوژیک
- به عنوان تنظیمکننده pH و تثبیتکننده رنگ در رنگرزی و چاپ پارچهها
- به عنوان تنظیمکننده اسیدیته و نگهدارنده (افزودنی غذایی با کد E260)
- ماده اصلی در تولید سرکه و طعمدهنده در سسها، ترشیها و کنسروها
- صنایع لاستیک و پلاستیک: به عنوان کاتالیزور یا اصلاحکننده واکنش
- تولید حشرهکشها و علفکشها
- استفاده به عنوان حلال صنعتی برای حلکردن رزینها، رنگها و روغنها
مزایای اسید استیک
- فراوانی و دسترسی بالا: یکی از مهمترین اسیدهای آلی تولیدشده در مقیاس صنعتی
- چندکاره بودن شیمیایی: شرکت در واکنشهای استری، پلیمریزاسیون، اکسایش و احیاء
- قابلیت نگهدارندگی: به دلیل خاصیت اسیدی، رشد میکروبها را مهار میکند
- اسیدیته ملایم و کنترلپذیر: برای فرمولاسیونهای حساس مناسب است
- زیستتخریبپذیر: در طبیعت بهسرعت به CO₂ و H₂O تبدیل میشود
معایب اسید استیک
- خورندگی: در غلظتهای بالا برای پوست، چشم و دستگاه تنفس خطرناک است
- بوی تند و آزاردهنده: تنفس بخارات غلیظ آن ممکن است باعث سرفه و تحریک شود
- قابلیت اشتعال: بخارات آن با هوا تشکیل مخلوطهای انفجاری میدهد؛ باید دور از شعله نگهداری شود
- نقطه انجماد بالا: در مناطق سردسیر بهراحتی منجمد میشود
- سمیت استنشاقی در غلظت بالا: ممکن است موجب آسیب ریوی شود
ایمنی و نگهداری اسید استیک
| مشخصه | جزئیات |
|---|---|
| فرمول شیمیایی | CH₃COOH |
| CAS Number | 64-19-7 |
| نام آیوپاک | Ethanoic Acid |
| شکل ظاهری | مایع شفاف بیرنگ با بوی تند (شبیه سرکه) |
| درجه خطر | خورنده، قابل اشتعال، تحریککننده تنفس |
| طبقهبندی GHS | Flammable (Cat 3) / Corrosive (Cat 1A) / Acute Tox. Cat 4 |
خطرات ایمنی اسید استیک
| نوع تماس | پیامدها و خطرات |
|---|---|
| تماس با پوست | سوختگی شیمیایی، قرمزی، التهاب شدید |
| تماس با چشم | آسیب جدی قرنیه، خطر نابینایی |
| استنشاق بخارات | تحریک مجاری تنفسی، سردرد، سرفه، تنگی نفس |
| بلعیدن | سوزش شدید گلو و دستگاه گوارش، خطرناک و کشنده در مقادیر بالا |
| واکنشپذیری شیمیایی | با بازهای قوی، پراکسیدها و اکسیدکنندهها واکنش شدید دارد |
تجهیزات حفاظت فردی
| مورد | تجهیزات پیشنهادی |
|---|---|
| دستکش | نیتریل یا PVC مقاوم در برابر اسید |
| عینک ایمنی | عینک آزمایشگاهی با محافظ جانبی |
| ماسک تنفسی | ماسک فیلتردار (کارتریج بخارات آلی – در غلظت بالا) |
| لباس محافظ | لباس مخصوص (روپوش یا پیشبند PVC/PE) |
| تهویه محیطی | اجباری در محیط بسته – فن تخلیه یا هود آزمایشگاهی |
شرایط نگهداری اسید استیک
| پارامتر | شرایط توصیهشده |
|---|---|
| دمای نگهداری | 10 تا 30°C – دور از منبع حرارت و تابش مستقیم |
| ظرف نگهداری | مخازن فولادی با پوشش ضد اسید یا ظروف HDPE ضخیم |
| جلوگیری از تماس با | بازهای قوی، فلزات فعال، پرکسیدها، مواد اکسیدکننده |
| قابلیت اشتعال | بله – نقطه اشتعال: ~39°C |
| مواد اطفا حریق | فوم مقاوم الکل، CO₂، پودر خشک |
| برچسب ایمنی | خورنده، آتشزا، هشدار تنفسی – طبق GHS/CLP |
اسید اسکوربیک
اسید اسکوربیک (Ascorbic Acid) که بیشتر با نام ویتامین C شناخته میشود، یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی است. این ویتامین محلول در آب، به صورت یک جامد بلوری سفید یا کمی زرد رنگ وجود دارد و طعمی ترش دارد. اسید اسکوربیک یک ماده مغذی ضروری برای انسان و برخی حیوانات است، زیرا بدن قادر به تولید آن نیست و باید از طریق رژیم غذایی یا مکملها تأمین شود.
ساختار اسید اسکوربیک
ساختار اسید اسکوربیک یک ساختار حلقوی پنج عضوی است که شامل یک حلقه فوران با گروه کتون و چهار گروه هیدروکسیل (-OH) است. این ساختار به آن خاصیت اسیدی (به دلیل گروه انولیک در حلقه) و خاصیت آنتیاکسیدانی قوی میدهد. وجود پیوندهای دوگانه و گروههای هیدروکسیل، آن را به یک ترکیب فعال بیولوژیکی تبدیل میکند.
ویژگیهای اسید اسکوربیک
- حالت فیزیکی: جامد بلوری سفید یا کمی زرد رنگ
- بو: بدون بو
- طعم: ترش
- حلالیت: کاملاً محلول در آب، تا حدی محلول در الکل. در روغنها و چربیها نامحلول است.
- نقطه ذوب: حدود 190 درجه سانتیگراد (با تجزیه)
- پایداری: ناپایدار در حضور گرما، نور، اکسیژن، و فلزات سنگین. به راحتی اکسید میشود. این ناپایداری یکی از چالشهای اصلی در نگهداری و فرآوری مواد غذایی حاوی ویتامین C است.
- خاصیت آنتیاکسیدانی: به دلیل قابلیت اهدا کردن الکترون و خنثی کردن رادیکالهای آزاد، یک آنتیاکسیدان قوی است.
کاربردهای اسید اسکوربیک
اسید اسکوربیک به دلیل نقش حیاتی در سلامت انسان و خواص آنتیاکسیدانی خود، کاربردهای گستردهای دارد:
- مکمل غذایی و دارویی:
- درمان و پیشگیری از بیماری اسکوربوت (ناشی از کمبود ویتامین C).
- تقویت سیستم ایمنی بدن و کمک به مقاومت در برابر عفونتها.
- کمک به بهبود زخمها و ترمیم بافتها.
- به عنوان یک آنتیاکسیدان برای محافظت از سلولها در برابر آسیبهای رادیکالهای آزاد.
- صنایع غذایی:
- افزودنی غذایی (E300): به عنوان آنتیاکسیدان و نگهدارنده در محصولات غذایی برای جلوگیری از اکسیداسیون، تغییر رنگ و فساد. (مثلاً در میوههای خشک، آبمیوهها، گوشتهای فرآوری شده و محصولات نان).
- عامل غنیکننده: برای افزایش محتوای ویتامین C در مواد غذایی مانند آبمیوهها، غلات صبحانه و شیر خشک.
- بهبوددهنده آرد: در صنعت نان برای بهبود کیفیت خمیر و حجم نان.
- صنایع آرایشی و بهداشتی:
- به عنوان آنتیاکسیدان در محصولات مراقبت از پوست برای کاهش آسیبهای ناشی از اشعه UV و آلودگی.
- کمک به تولید کلاژن و کاهش چین و چروک.
- روشنکننده پوست و کاهش لکههای تیره.
- صنایع عکاسی: در برخی فرآیندهای ظهور فیلمهای عکاسی.
- تصفیه آب: در برخی موارد برای حذف کلر از آب.
مزایای اسید اسکوربیک
- آنتیاکسیدان قوی: نقش حیاتی در محافظت از سلولها در برابر استرس اکسیداتیو و رادیکالهای آزاد ایفا میکند.
- تقویت سیستم ایمنی: به عملکرد صحیح سیستم دفاعی بدن کمک میکند.
- کمک به سنتز کلاژن: برای سلامت پوست، استخوانها، غضروفها، لثهها و رگهای خونی ضروری است.
- افزایش جذب آهن: به جذب بهتر آهن از منابع گیاهی کمک میکند.
- خواص ضد التهابی: میتواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند.
- ایمن و غیر سمی (در دوزهای معمول): به طور کلی در دوزهای توصیهشده، بیخطر و بدون عوارض جانبی جدی است.
- نگهدارنده طبیعی: در صنایع غذایی جایگزین مناسبی برای برخی نگهدارندههای مصنوعی است.
معایب اسید اسکوربیک
- ناپایداری: به راحتی تحت تأثیر گرما، نور، اکسیژن و فلزات تخریب میشود. این موضوع باعث میشود حفظ میزان آن در مواد غذایی و مکملها دشوار باشد.
- حساسیت به دوزهای بالا: مصرف بیش از حد (مگا دوز) میتواند منجر به عوارض جانبی مانند اسهال، حالت تهوع، کرامپ شکمی و افزایش خطر سنگ کلیه در افراد مستعد شود.
- واکنش با مس: در حضور مس، میتواند به عنوان یک پرو-اکسیدان عمل کند (باعث تولید رادیکالهای آزاد شود)، اگرچه این پدیده در شرایط بیولوژیکی معمول کمتر مشاهده میشود.
- pH پایین: ماهیت اسیدی آن میتواند برای افراد با معده حساس ناراحتکننده باشد، اگرچه فرمهای بافری آن نیز موجود است.
- اثر ملین: در برخی افراد، دوزهای بالا میتواند اثر ملین داشته باشد.
ایمنی و نگهداری اسید اسکوربیک
اسید اسکوربیک که با نام علمی ویتامین C نیز شناخته میشود، یک ترکیب آلی محلول در آب با خاصیت آنتیاکسیدانی قوی است که در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و شیمیایی کاربرد دارد. با وجود ایمنی بالا، نگهداری نادرست میتواند باعث کاهش کیفیت یا اکسید شدن آن شود.
| مسیر تماس | اثرات احتمالی |
|---|---|
| تماس پوستی | در حالت پودری ممکن است در افراد حساس موجب تحریک خفیف یا خشکی پوست شود. |
| تماس چشمی | ورود ذرات پودر به چشم ممکن است باعث سوزش، قرمزی یا تحریک ملایم شود. |
| استنشاق | گرد و غبار اسید اسکوربیک در فضاهای بسته میتواند باعث سرفه یا تحریک تنفسی شود. |
| بلعیدن | در دوزهای صنعتی بالا، ممکن است مشکلات گوارشی ایجاد کند؛ در دوز مجاز، ایمن است. |
| اکسید شدن | در تماس با نور، حرارت یا هوا بهسرعت اکسید شده و خواص خود را از دست میدهد. |
برای محیطهای تولید، بستهبندی یا مصرف عمده توصیه میشود از تجهیزات زیر استفاده شود:
-
دستکش یکبارمصرف یا نیتریل (در مواجهه با حجم زیاد)
-
عینک ایمنی جهت جلوگیری از تماس ذرات با چشم
-
ماسک گرد و غبار (در فرآیندهای پودری یا توزین صنعتی)
-
روپوش یا لباس آزمایشگاهی مقاوم به گرد و غبار
شرایط نگهداری اسید اسکوربیک
| ویژگی | شرایط توصیهشده |
|---|---|
| بستهبندی مناسب | ظروف مات، آلومینیومی یا پلیاتیلن چندلایه، پلمبشده |
| محیط نگهداری | خشک، خنک، دور از نور مستقیم خورشید |
| دمای نگهداری | ترجیحاً زیر 25 درجه سانتیگراد |
| حساسیت به رطوبت | بسیار حساس – رطوبت باعث چسبندگی و کاهش عملکرد میشود |
| پایداری شیمیایی | ناپایدار در مجاورت اکسیدکنندهها و فلزات قلیایی |
اسید اوگزالیک
اسید اوگزالیک یک ترکیب آلی دیکربوکسیلیک اسیدی با فرمول شیمیایی C₂H₂O₄ است که در طبیعت بهصورت کریستالهای بیرنگ و بیبو یافت میشود. این اسید بهطور طبیعی در برخی گیاهان مانند ریواس، اسفناج و چغندر وجود دارد و بهصورت صنعتی نیز برای استفاده در صنایع مختلف تولید میشود. اسید اوگزالیک بهویژه بهدلیل خاصیت قوی کلاتهکنندگیاش با فلزات، در صنایع تمیزکننده، نساجی، چرم و داروسازی کاربرد دارد.
ساختار اسید اوگزالیک
اسید اوگزالیک سادهترین دیکربوکسیلیک اسید است.
-
فرمول شیمیایی: C₂H₂O₄ یا (COOH)₂
-
این ماده از دو گروه کربوکسیلیک متصل به یکدیگر تشکیل شده است.
-
بهشکل جامد بلوری و بهصورت دیهیدرات (دارای دو مولکول آب) در دمای محیط پایدار است.
ویژگیهای اسید اوگزالیک
-
جرم مولی: 90.03 گرم بر مول
-
نقطه ذوب: 101 تا 102 درجه سانتیگراد (برای دیهیدرات)
-
انحلالپذیری: بسیار محلول در آب و الکل
-
شکل ظاهری: بلورهای سفید رنگ
-
pH محلول آبی: حدود 1.3 (اسیدی قوی در محلولهای رقیق)
-
قابلیت کلاته کردن یونهای فلزی مانند کلسیم، آهن، منیزیم
کاربردهای اسید اوگزالیک
اسید اوگزالیک در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد، از جمله:
-
صنعت پاککنندهها: حذف زنگزدگی، لکههای جوهر و لکههای معدنی
-
صنعت نساجی و رنگرزی: سفیدکننده و عامل تثبیت رنگ
-
در صنایع چرمسازی: برای پاکسازی و آمادهسازی سطح چرم
-
در آزمایشگاههای شیمیایی: بهعنوان عامل استاندارد و معرف شیمیایی
-
داروسازی: در برخی فرآیندهای تولید دارو و تصفیه مواد اولیه
-
صنعت چوب: برای روشن کردن رنگ چوب و حذف لکههای فلزی
-
کشتار آفات زنبورعسل: بهصورت کنترلشده برای مقابله با کنه واروآ (Varroa)
معایب اسید اوگزالیک
-
سمی بودن بالا: مصرف یا تماس با پوست میتواند خطرناک باشد
-
خطر خوردگی: بر پوست، چشم و مجاری تنفسی اثرات تحریککننده دارد
-
اثرات زیستمحیطی: در صورت تخلیه بیرویه میتواند به منابع آبی آسیب بزند
-
خطر کریستالسازی در کلیهها: در صورت مصرف انسانی، احتمال تشکیل سنگ کلیه
مزایای اسید اوگزالیک
-
کارایی بالا در حذف رسوبات و لکهها
-
در دسترس بودن و قیمت مناسب
-
قدرت بالای اتصال به یونهای فلزی
-
دوستدار محیط زیست در کاربردهای صنعتی کنترلشده
ایمنی و نگهداری اسید اگزالیک
اسید اگزالیک (Oxalic Acid) با فرمول شیمیایی C₂H₂O₄ یک دیکربوکسیلیک اسید قوی و سمی است که بهصورت پودر سفید کریستالی یا محلول آبی عرضه میشود. این ماده بهشدت خورنده بوده و در صنایع شیمیایی، نساجی، چرم، فلزکاری و صنایع تمیزکنندهها استفاده گسترده دارد.
طبقهبندی خطر و هشدارها (مطابق GHS)
| ویژگی | جزئیات |
|---|---|
| کد CAS | 144-62-7 |
| کلاس خطر GHS | Acute Tox. 3 (سمیت حاد)، Skin Corr. 1B (خورنده پوست) |
| کدهای هشدار H | H301 (بلعیدن سمی)، H314 (خورنده پوست و چشم) |
| نمادهای هشدار | ☠️ (سمی)، ⚠️ (خورنده) |
اثرات تماس با بدن اسید اوگزالیک
| مسیر تماس | اثرات احتمالی و اقدامات اولیه |
|---|---|
| تماس با پوست | باعث سوختگی شیمیایی، قرمزی، تاول – شستوشوی فوری با آب فراوان |
| تماس با چشم | آسیب جدی قرنیه – شستوشوی فوری با آب حداقل 15 دقیقه |
| استنشاق پودر یا بخار | سرفه، تحریک گلو، دشواری تنفس – انتقال به هوای تازه و دریافت کمک پزشکی |
| بلعیدن تصادفی | سمی – میتواند باعث آسیب کلیوی، اسهال خونی یا تهوع شود |
تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
| تجهیز | توصیه ایمنی حرفهای |
|---|---|
| دستکش محافظ | نیتریل یا PVC مقاوم در برابر خورندگی |
| عینک ایمنی | عینک آزمایشگاهی ضد پاشش یا شیلد کامل |
| ماسک تنفسی | فیلتر دار برای ذرات جامد (در محیطهای گرد و غبار) |
| لباس محافظ | روپوش ضد اسید یا لباس بلند صنعتی |
| تهویه محیط | اجباری – در فضای بسته باید از هود یا فن استفاده شود |
شرایط نگهداری اسید اوگزالیک
| پارامتر | شرایط پیشنهادی |
|---|---|
| دمای نگهداری | بین 15 تا 30 درجه سانتیگراد – دور از منابع حرارت |
| ظرف نگهداری | HDPE، ظروف ضد خوردگی – دربدار و پلمبشده |
| رطوبت | ماده در حضور رطوبت تمایل به حل شدن دارد – محیط خشک توصیه میشود |
| ناسازگاریها | مواد قلیایی، اکسیدکنندههای قوی، فلزات فعال مانند آهن، منیزیم |
| نقطه ذوب / جوش | ذوب: ~189°C |
اسید اولئیک
اسید اولئیک یک اسید چرب غیر اشباع از نوع امگا-۹ است که بهطور طبیعی در بسیاری از چربیها و روغنهای گیاهی و حیوانی یافت میشود. این ترکیب در صنایع شیمیایی، آرایشی، دارویی و غذایی کاربرد گستردهای دارد. فرمول شیمیایی آن C₁₈H₃₄O₂ است و در دمای اتاق به صورت مایع روغنی، بیرنگ تا زرد کمرنگ دیده میشود.
ساختار شیمیایی اسید اولئیک
به طور کلی اولئیک اسید از ۱۸ اتم کربن تشکیل شده که دارای یک پیوند دوگانه در موقعیت نهم (cis-9-octadecenoic acid) است. این ساختار منجر به خواص فیزیکی خاصی مانند نقطه ذوب پایین و روان بودن در دمای اتاق میشود.
ساختار شیمیایی:
-
فرمول مولکولی: C₁₈H₃₄O₂
-
وزن مولکولی: 282.47 گرم بر مول
-
گروه عاملی: کربوکسیلیک اسید
-
پیوند دوگانه: در موقعیت C9=C10 (ساختار cis)
ویژگیهای اسید اولئیک
-
مایع بیرنگ تا زرد کمرنگ در دمای اتاق
-
محلول در الکل، اتر و اکثر حلالهای آلی
-
غیر فرار، بدون بو یا با بوی خفیف چربی
-
نقطه ذوب: ۱۳-۱۴ درجه سانتیگراد
-
نقطه جوش: ۳۶۰ درجه سانتیگراد (تجزیه میشود)
-
دارای خاصیت امولسیونسازی و روانکننده طبیعی
کاربردهای اسید اولئیک
اسید اولئیک به دلیل خواص منحصربهفردش در صنایع مختلف کاربرد دارد:
-
صنایع آرایشی و بهداشتی: در تهیه کرمها، لوسیونها، صابونها و امولسیونها
-
صنایع غذایی: به عنوان افزودنی مجاز چرب و طعمدهنده
-
صنایع دارویی: به عنوان حامل دارو یا حلال چربیدوست
-
صنایع شیمیایی: بهعنوان ماده اولیه تولید سورفکتانتها و استرها
-
روانکننده صنعتی: در فرمولاسیون روانکنندههای فلزی و صنعتی
-
تولید پلاستیک و لاستیک: به عنوان نرمکننده
معایب اسید اولئیک
-
حساسیت پوستی در برخی افراد هنگام استفاده موضعی
-
نقاط ضعف در پایداری حرارتی بالا
-
در صورت مصرف بیش از حد در رژیم غذایی ممکن است به چاقی کمک کند
-
در دماهای پایین میتواند سفت یا رسوب کند
مزایای اسید اولئیک
-
زیستتجزیهپذیر و دوستدار محیط زیست
-
غیر سمی و ایمن برای کاربردهای دارویی و آرایشی
-
در دسترس بودن بالا و قیمت مناسب
-
خواص امولسیونسازی و نرمکنندگی قوی
-
قابلیت ترکیب با سایر ترکیبات شیمیایی برای تولید محصولات پیشرفته
ایمنی و نگهداری اسید اولئیک
| مشخصه | وضعیت ایمنی |
|---|---|
| شماره CAS | 112-80-1 |
| کد خطر GHS | فاقد طبقهبندی خطرناک |
| برچسب ایمنی | 🚫 خورنده نیست، 🟢 ایمن در شرایط معمول |
| درجه سمیت | بسیار پایین، زیستسازگار |
اثرات تماس با بدن
| مسیر تماس | اثرات احتمالی |
|---|---|
| تماس پوستی | معمولاً ایمن؛ در برخی افراد حساس، ممکن است باعث التهاب جزئی شود |
| تماس با چشم | ممکن است باعث تاری موقت یا تحریک خفیف شود |
| استنشاق | در حالت آئروسل، ممکن است باعث تحریک خفیف مجاری تنفسی گردد |
| بلعیدن | ایمن در گرید خوراکی؛ در گرید صنعتی توصیه نمیشود |
تجهیزات حفاظت فردی اسید اولئیک
در عملیات صنعتی و هنگام حمل یا بستهبندی عمده:
-
دستکش نیتریل یا لاتکس (در صورت تماس طولانی)
-
عینک ایمنی ساده
-
تهویه طبیعی محیط کافی است
-
در حالت آئروسل یا اسپری: استفاده از ماسک ساده گرد و غبار
شرایط نگهداری بهینه اسید اولئیک
| ویژگی | شرایط توصیهشده |
|---|---|
| دمای نگهداری | بین 15 تا 25 درجه سانتیگراد |
| ظروف نگهداری | درامهای پلیاتیلنی، بشکه فلزی ضدزنگ، ظروف شیشهای دربدار |
| حساسیت به نور | نور مستقیم خورشید باعث اکسیداسیون و بوی نامطبوع میشود |
| حساسیت به حرارت | در دمای بالا احتمال اکسید شدن و تخریب ساختار وجود دارد |
| ناسازگاریها | اکسیدکنندههای قوی مانند پرمنگنات پتاسیم یا اسید نیتریک |
| پایداری شیمیایی | پایدار در شرایط نرمال، اما حساس به اکسیداسیون |
اسید اولئیک
اسید اولئیک یک اسید چرب تکغیراشباع از خانواده اولئوکمیکالها است که عمدتاً از روغنهای گیاهی و چربیهای حیوانی استخراج میشود. بهدلیل پایداری اکسیداتیو مناسب، سازگاری فرمولاسیونی و ایمنی نسبی، در طیف وسیعی از صنایع از شوینده و آرایشیبهداشتی تا روانکارها، رنگ و رزین و صنایع غذایی کاربرد دارد.
ساختار شیمیایی
اسید اولئیک دارای فرمول شیمیایی C₁₈H₃₄O₂ (یا C₉H₁₇–CH=CH–(CH₂)₇–COOH) و نام سیستماتیک cis-9-octadecenoic acid است. وجود یک پیوند دوگانه سیس در کربن ۹ دلیل اصلی سیالیت بالاتر و نقطه ذوب پایینتر آن نسبت به اسیدهای چرب اشباع است. این ساختار، اسید اولئیک را به یک ماده اولیه شیمیایی ایدهآل برای سنتز مشتقاتی مانند صابونهای فلزی (اولئاتها)، استرهای چرب و سورفکتانتها تبدیل میکند.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی
اسید اولئیک بهطور معمول مایعی روغنی، بیرنگ تا کهربایی کمرنگ با بوی ملایم است. جرم مولی آن حدود 282.47 g/mol و چگالی در 25 °C نزدیک به 0.89 g/cm³ است. نقطه ذوب در محدوده 13–16 °C قرار دارد (در دماهای اتاق مایع میماند) و نقطه جوش اسمی نزدیک 360 °C گزارش میشود اما در فشار اتمسفریک تمایل به تجزیه حرارتی دارد؛ لذا برای عملیات واحد، تبخیر و تقطیر در خلأ توصیه میشود. در آب نامحلول است اما در حلالهای آلی مانند اتانول، ایزوپروپانول، هگزان، تولوئن و روغنهای معدنی امتزاجپذیر است. شاخصهای متداول کنترل کیفیت صنعتی عبارتاند از: عدد ید (معمولاً حدود (198–202 mg KOH/g)، اندیس پراکسید (بهعنوان شاخص اکسیداسیون) و رنگ (مقیاس Lovibond یا Gardner).
کاربردهای اسید اولئیک
بهدلیل سازگاری شیمیایی و زیستمحیطی، اسید اولئیک در زنجیرههای تأمین مختلف نقش محوری دارد:
-
آرایشیبهداشتی و شویندهها: بهعنوان امولسیفایر، سورفکتانت غیریونی/آنیونی (پس از تبدیلات شیمیایی)، حلال سبز و نرمکننده در کرمها، لوسیونها، صابونهای دستساز و صنعتی.
-
روانکارها و فلزکاری: تولید استرهای چرب با ویسکوزیته و شاخص اصطکاک مطلوب برای روغنهای هیدرولیک، برشکاری و ضدزنگها؛ اولئاتهای فلزی (کلسیم/سدیم/آلومینیوم) بهعنوان غلیظکننده گریس و پایدارکننده فیلم روغنی استفاده میشوند.
-
رنگ، رزین و چاپ: بهبود ترشوندگی، جریانپذیری و تثبیت رنگدانهها؛ سنتز آلکید رزینها و افزودنیهای دیسپرسکننده.
-
غذایی (گرید مجاز): بهعنوان حامل لیپوفیل، عامل فرمولاسیونی و بهبوددهنده بافت/دهانحسی در برخی محصولات (مطابق استانداردهای ملی و بینالمللی).
-
کشاورزی و بیوپلیمرها: پایه تولید امولسیونهای روغن در آب، حامل آفتکشهای فرمولاسیونشده و سنتز پلاستیسایزرهای زیستپایه.
-
دارویی/بهداشتی: در برخی دارو-فرمولاسیونها بهعنوان پرمئاسیونانهنسر پوستی و حامل لیپوفیل (طبق فارماکوپه و فقط با گرید دارویی).
نکته مهندسی: برای طراحی فرمولاسیون پایدار، نسبت اشباع/غیراشباع و توزیع ایزومری (cis/trans) در اسید اولئیکِ تأمینشده بر رئولوژی و پایداری اکسیداتیو محصول نهایی اثرگذار است.
معایب اسید اولئیک
گرچه اسید اولئیک مادهای همهفنحریف است، اما محدودیتهایی دارد که در تصمیمگیری خرید باید لحاظ شود:
-
حساسیت اکسیداتیو: بهویژه در حضور نور/حرارت/فلزات واسطه دچار واکنشهای پراکسیداسیون میشود؛ کنترل اندیس پراکسید و استفاده از آنتیاکسیدانها ضروری است.
-
پراکندگی کیفیت در منابع خوراک: منشأ خوراک (نخل، کلزا، آفتابگردان، تالو) بر عدد ید، رنگ و بو اثر میگذارد و نیازمند COA/SDS و نمونهگیری پیش از خرید عمده است.
-
رفتار دمایی: نزدیک نقطه ذوب ممکن است دچار کدرشدگی/کریستالیزاسیون موضعی شود که حمل و پمپاژ را دشوار میکند.
-
حساسیتهای کاربردی: در برخی فرمولها، حضور اسیدهای چرب آزاد زیاد میتواند pH یا پایداری امولسیون را مختل کند و نیاز به خنثیسازی جزئی (صابونسازی کنترلشده) دارد.
مزایای اسید اولئیک
دلایل اصلی جذابیت اسید اولئیک برای زنجیره تأمین صنعتی عبارتاند از:
-
زیستپایه و در دسترس: مشتق از روغنهای گیاهی و چربیهای حیوانی؛ قابلیت تأمین پایدار با هزینه رقابتی.
-
چندمنظورگی فرمولاسیونی: تولید اولئاتهای فلزی، استرهای عملکردی و سورفکتانتهای متنوع؛ سازگار با طیف وسیعی از حلالهای آلی و روغنها.
-
ایمنی نسبی و انطباقپذیری مقرراتی: در گریدهای غذایی/آرایشی/دارویی (مطابق استانداردهای مربوطه) قابل استفاده است.
-
مزیت فرآیندی: بهبود لغزندگی، ترشوندگی و دیسپرسینگ در رنگ و رزین؛ ارتقای خاصیت ضدسایش در روانکارهای صنعتی.
-
ارزش اقتصادی: نسبت قیمت به کارایی مناسب، کاهش وابستگی به مواد پتروشیمیایی در بسیاری از فرمولها.
ایمنی و نگهداری اسید اولئیک
برای بهرهگیری ایمن و اقتصادی از اسید اولئیک، رعایت نکات زیر توصیه میشود:
-
اسناد ایمنی و کیفیت: دریافت و بررسی SDS و COA شامل عدد ید، عدد اسیدی، اندیس پراکسید، رنگ و رطوبت.
-
انبارش: در ظروف دربسته (گالنی، درام استیل یا IBC روکشدار)، در محیط خنک، خشک و تاریک؛ تماس با هوای گرم و نور مستقیم را به حداقل برسانید. استفاده از نیتروژنبلنکت برای مخازن حجیم به کاهش اکسیداسیون کمک میکند.
-
سازگاری مواد: دور از اکسیدکنندههای قوی، اسیدهای معدنی قوی و نمکهای فلزی واسطه نگهداری شود.
-
حملونقل: معمولاً در رده کالاهای خطرناک پرریسک طبقهبندی نمیشود؛ بااینحال رعایت دستورالعملهای بهداشت، ایمنی و محیطزیست (HSE) و برچسبگذاری الزامی است.
-
کاربری و PPE: استفاده از دستکش نیتریل/لاتکس، عینک ایمنی و پیشبند هنگام انتقال/نمونهگیری؛ در صورت تماس پوستی، شستوشو با صابون ملایم و آب کافی.
-
کنترل اکسیداسیون: افزودن آنتیاکسیدانهای مجاز (مانند BHT در گرید صنعتی یا آنتیاکسیدانهای مجاز غذایی/آرایشی) و چرخش موجودی (FIFO) برای حفظ کیفیت.
-
شرایط فرایندی: برای پمپاژ در دماهای پایین، گرمایش جزئی (۴۰–۵۰ °C) با مبدل حرارتی و پایش نقاط داغ جهت جلوگیری از تیرهشدن توصیه میشود.
نتیجهگیری
اسید اولئیک با ماهیت زیستپایه، سازگاری فرمولاسیونی عالی و ارزش اقتصادی رقابتی، یکی از ارکان سبد مواد اولیه شیمیایی برای صنایع شوینده، آرایشیبهداشتی، رنگ و رزین، روانکار و غذایی است. موفقیت در استفاده صنعتی از این ماده به انتخاب گرید مناسب (صنعتی/غذایی/دارویی)، کنترل شاخصهای کیفی و طراحی صحیح زنجیره نگهداری و حمل وابسته است. تیم فروش و فنی «تأمین کالا تک» آمادگی دارد با ارائه نمونه، SDS/COA، مشاوره فرمولاسیون و راهکارهای تأمین پایدار، ریسکهای عملیاتی شما را کاهش داده و بهرهوری فرایندی را افزایش دهد.
اسید بنزوئیک
اسید بنزوئیک یک ترکیب آلی معطر با فرمول شیمیایی C₆H₅COOH است که به شکل جامدی بلوری، سفیدرنگ و بیبو دیده میشود. این ماده به طور طبیعی در برخی میوهها مانند توتها یافت میشود و یکی از سادهترین اسیدهای کربوکسیلیک معطر است. از مهمترین ویژگیهای آن میتوان به توانایی مهار رشد باکتریها و قارچها اشاره کرد، که باعث شده در صنایع غذایی و دارویی کاربرد گستردهای داشته باشد.
ساختار اسید بنزوئیک
اسید بنزوئیک دارای یک حلقه آروماتیک (بنزن) متصل به گروه کربوکسیلیک (–COOH) است. ساختار آن به شرح زیر است:
-
فرمول مولکولی بنزوئیک اسید: C₇H₆O₂ یا C₆H₅COOH
-
جرم مولکولی: 122.12 g/mol
-
نقطه ذوب: 122 °C
-
نقطه جوش: 249 °C
-
حلالیت: در آب کممحلول ولی در الکل، اتر و چربیها محلول است.
ویژگیهای اسید بنزوئیک
-
حالت فیزیکی: جامد کریستالی سفید
-
بوی ضعیف معطر
-
خاصیت اسیدی ضعیف (pKa ≈ 4.2)
-
مقاوم در برابر اکسیداسیون
-
ضد قارچ و ضد باکتری طبیعی
-
پایداری بالا در دما و فشار معمولی
کاربردهای اسید بنزوئیک
-
✅ صنایع غذایی: به عنوان نگهدارنده غذایی (با کد E210) برای جلوگیری از فساد مواد غذایی
-
✅ صنایع دارویی: در تولید داروهای ضد قارچ و ضد التهاب
-
✅ صنایع آرایشی و بهداشتی: در فرمولاسیون کرمها، لوسیونها ، شامپوها و پماد بنزوئیک اسید
-
✅ صنایع شیمیایی: در ساخت رزینهای آلکیدی، پلاستیکها، و مواد واسطه برای سنتز ترکیبات آلی
-
✅ ساخت استرها: برای تولید عطرها و طعمدهندهها
-
✅ محلولهای تمیزکننده: اسید بنزوئیک صنعتی در فرمولاسیون برخی محلولهای تمیزکننده صنعتی بهعنوان ترکیبی مؤثر بهکار میرود.
معایب اسید بنزوئیک
به طور کلی خطرات بنزوئیک اسید ماننده هر ماده دیگری دارای معایبی است که مصرف بالای آن میتواند برای انسانها مضر باشد که در ادامه هر یک از معایب این ماده را نام بردیم.-
❌بنزوئیک اسید برای پوست و چشمها در دوزهای بالا ممکن است باعث تحریک شود.
-
❌ برخی افراد به آن حساسیت دارند
-
❌ برای کودکان در مقادیر زیاد توصیه نمیشود
-
❌ مصرف زیاد آن در مواد غذایی ممکن است با نگرانیهای بهداشتی همراه باشد
مزایای اسید بنزوئیک
-
✅ خاصیت ضد میکروبی قوی
-
✅ قیمت مناسب و در دسترس بودن
-
✅ افزایش ماندگاری محصولات غذایی و آرایشی
-
✅ حلالیت مناسب در بسیاری از حلالها
-
✅ پایداری بالا و قابلیت ذخیرهسازی طولانیمدت
ایمنی و نگهداری اسید بنزوئیک
| ویژگی | جزئیات |
|---|---|
| شماره CAS | 65-85-0 |
| فرمول شیمیایی | C₆H₅COOH |
| کلاس خطر | Irritant (تحریککننده پوست و چشم) |
| کدهای هشدار GHS | H319 (تحریک شدید چشم)، H335 (تحریک مجاری تنفسی) |
| برچسبهای ایمنی | ⚠️ تحریککننده |
اثرات تماس با اسید بنزوئیک
| مسیر تماس | اثرات و اقدامات پیشنهادی |
|---|---|
| تماس پوستی | تحریک خفیف تا متوسط – شستوشوی سریع با آب و صابون |
| تماس چشمی | سوزش، قرمزی، اشک – شستوشوی چشم با آب حداقل 15 دقیقه |
| استنشاق گرد و غبار | تحریک گلو، سرفه، تنگی نفس – تهویه محیط الزامی است |
| بلعیدن | در دوزهای بالا تهوع، استفراغ و تحریک دستگاه گوارش ممکن است |
تجهیزات حفاظت برای اسید بنزوئیک
| تجهیز | توصیه ایمنی صنعتی |
|---|---|
| دستکش محافظ | نیتریل یا PVC |
| عینک ایمنی | نوع آزمایشگاهی یا ضد پاشش |
| ماسک تنفسی | ماسک گرد و غبار (در محیط پودری یا وزنکشی) |
| لباس کار | آستینبلند صنعتی یا روپوش آزمایشگاهی |
| تهویه محیطی | ترجیحاً تهویه موضعی یا هود |
شرایط نگهداری اسید بنزوئیک
| ویژگی | شرایط توصیهشده |
|---|---|
| بستهبندی استاندارد | کیسههای چندلایه، ظروف HDPE یا درامهای مقاوم |
| دمای نگهداری | دمای اتاق (15–25°C) – دور از نور مستقیم |
| رطوبت محیط | خشک نگهداشته شود – رطوبت باعث کلوخه شدن میشود |
| ناسازگاریها | بازهای قوی، عوامل اکسیدکننده قوی |
| پایداری | پایدار در شرایط عادی – در دمای بالا تخریب میشود |
اسید تارتاریک
اسید تارتاریک یک ترکیب آلی طبیعی با فرمول شیمیایی C₄H₆O₆ است که بهطور گسترده در میوههایی مانند انگور و تمر هندی یافت میشود. این اسید بهصورت کریستالهای سفید، بیبو و محلول در آب ظاهر میشود و یکی از مهمترین اسیدهای آلی در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی به شمار میرود.
در صنایع بهویژه بهعنوان یک تنظیمکننده pH، آنتیاکسیدان و پایدارکننده استفاده میشود و در محصولات مختلف از نوشیدنیها گرفته تا داروهای جوشان حضور دارد.
ساختار اسید تارتاریک
اسید تارتاریک دارای دو گروه کربوکسیلیک اسید (COOH) و دو گروه هیدروکسیل (OH) است. ساختار آن شامل دو مرکز کایرال است، بنابراین این ترکیب میتواند در ایزومرهای مختلفی از جمله فرمهای L(+)، D(−) و DL (راسمیک) وجود داشته باشد. فرم طبیعی و فعال بیولوژیکی آن L(+)-تارتاریک اسید است.
ویژگیهای اسید تارتاریک
-
فرمول مولکولی: C₄H₆O₆
-
جرم مولکولی: 150.09 g/mol
-
شکل ظاهری: پودر یا کریستال سفید
-
محلول در آب: بله
-
طعم: ترش
-
نقطه ذوب: حدود 170°C
-
قابلیت ترکیب با فلزات: بالا (تشکیل کمپلکس با یونهای فلزی مانند پتاسیم و کلسیم)
کاربردهای اسید تارتاریک
-
صنایع غذایی
-
صنایع دارویی
-
صنایع شیمیایی و فلزی
-
صنایع آرایشی
معایب اسید تارتاریک
-
⚠️ در دوزهای بالا میتواند منجر به تحریک دستگاه گوارش شود
-
⚠️ امکان بروز واکنشهای آلرژیک در برخی افراد حساس
-
⚠️ تجزیهپذیری در حرارت بالا و از دست دادن خاصیت در برخی فرایندهای حرارتی
-
⚠️ در صورت استنشاق پودر ممکن است باعث تحریک دستگاه تنفسی شود
مزایای اسید تارتاریک
-
✅ طبیعی و زیستتجزیهپذیر
-
✅ سازگار با محصولات غذایی و دارویی
-
✅ قابلیت تنظیم pH دقیق
-
✅ پایداری بالا در محصولات نگهداریشده
-
✅ افزایش عمر مفید محصولات غذایی