سود کاستیک شکری
سود کاستیک شکری یک فرم فیزیکی از سدیم هیدروکسید (NaOH) است که به‌صورت دانه‌های سفید، یکنواخت و خشک تولید می‌شود. این شکل، به نام‌های تجاری سدیم هیدروکسید گرانولی، سود گرانوله، Caustic Soda Pearls / Beads / Granules شناخته می‌شود.
در مقایسه با سود پرک (فرم ورقه‌ای)، نوع شکری ریزتر، متراکم‌تر و همگن‌تر است و همین ویژگی‌ها آن را برای کاربردهای دقیق در صنایع دارویی، غذایی، شیمیایی و آزمایشگاهی ایده‌آل می‌سازد.
ساختار شیمیایی سود کاستیک شکری
- نام شیمیایی: Sodium Hydroxide
- فرمول مولکولی: NaOH
- شماره CAS: 1310-73-2
- ساختار: یونی – شامل یون‌های Na⁺ و OH⁻
- گریدهای رایج: صنعتی (Technical Grade)، خوراکی (Food Grade, FCC)، آزمایشگاهی (Analytical Grade)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی سود کاستیک شکری
- حالت فیزیکی: جامد دانه‌ای (گرانول سفید) – غیرقابل فرار
- چگالی جرمی: 2.13 g/cm³
- دانسیته ظاهری: 0.8 تا 1.2 g/cm³ (بسته به دانه‌بندی)
- نقطه ذوب: 318°C
- نقطه جوش: 1,388°C (تجزیه تدریجی در دماهای بالا)
- pH محلول آبی (1%): 13 – 14
- حلالیت در آب: بسیار بالا – واکنش شدیداً گرمازا
- حلالیت در الکل: محدود (اتانول، متانول)
- ویسکوزیته: ندارد (به دلیل جامد بودن)
- خاصیت جاذب‌الرطوبه (Hygroscopic): بالا – باید در ظروف بسته نگهداری شود
کاربردهای سود کاستیک شکری
صنایع شوینده و بهداشتی:
- تولید شوینده‌های قوی و صابون جامد
- حذف چربی‌های سنگین صنعتی
- ساخت محلول‌های قلیایی پاک‌کننده
صنایع غذایی و نوشیدنی:
- کنترل pH در تولید کاکائو، نوشابه، روغن گیاهی
- پوست‌گیری شیمیایی سبزیجات و زیتون (Lye Peeling)
- شست‌وشوی سیستم‌ها (Cleaning in Place – CIP)
داروسازی و آزمایشگاهی:
- تنظیم pH در سنتز داروها
- تیتراسیون و تهیه بافرهای قلیایی
- سنتز ترکیبات آلی و غیرآلی
صنایع فلزی و گالوانیزه:
- شوینده قلیایی سطوح فلزی
- حذف لایه اکسیدی از آلومینیوم و روی
کاغذسازی، رنگرزی و پتروشیمی:
- سفیدسازی الیاف سلولزی
- واکنش‌های قلیایی در سنتز پلیمرها
مزایای سود کاستیک شکری
- شکل یکنواخت دانه‌ای = محلول‌سازی سریع‌تر و دوزینگ دقیق‌تر نسبت به سود پرک
- پایداری بیشتر در انبار (در بسته‌بندی مناسب)
- کم‌گرد و غبار ← ایمنی بیشتر در حمل و استفاده
- مناسب برای کاربردهای حساس آزمایشگاهی و غذایی
معایب سود کاستیک شکری
- قیمت بالاتر از سود پرک (به دلیل فرآوری دقیق‌تر)
- واکنش شدید گرمازا با آب ← نیاز به کنترل دما
- خطر خوردگی شدید برای فلزات و بافت‌های زنده
- جذب سریع رطوبت و CO₂ هوا ← کاهش خلوص در انبارداری نامناسب
ایمنی و نگهداری سود کاستیک شکری
طبقه‌بندی GHS: H314 – ایجاد سوختگی شدید پوست و آسیب جدی چشم
تجهیزات محافظ فردی (PPE):
- دستکش مقاوم به قلیا (PVC یا نئوپرن)
- عینک ایمنی یا شیلد محافظ
- ماسک گردوغبار (برای پودر ریز)
- روپوش مقاوم در برابر مواد شیمیایی
اقدامات اضطراری:
- تماس با پوست/چشم: شست‌وشو فوری با آب سرد حداقل ۱۵ دقیقه، مراجعه به پزشک
- بلع: عدم القای استفراغ، نوشیدن آب فراوان و مراجعه فوری به اورژانس
شرایط نگهداری:
- در کیسه پلی‌اتیلن چندلایه ضد رطوبت یا بشکه پلاستیکی
- محیط خشک، خنک، با تهویه مناسب
- دور از اسیدها و فلزات سبک
ناسازگاری شیمیایی:
- اسیدهای قوی ← واکنش شدید
- فلزات سبک (آلومینیوم، روی) ← تولید هیدروژن قابل اشتعال
- ترکیبات آلی کلردار ← واکنش خطرناک
بسته‌بندی رایج:
- کیسه ۲۵ کیلوگرمی سه‌لایه ضد رطوبت
- بسته‌بندی کوچک‌تر برای گرید آزمایشگاهی (۱ تا ۵ کیلوگرم)
