سود کاستیک شکری

سود کاستیک شکری یک فرم فیزیکی از سدیم هیدروکسید (NaOH) است که به‌صورت دانه‌های سفید، یکنواخت و خشک تولید می‌شود. این شکل، به نام‌های تجاری سدیم هیدروکسید گرانولی، سود گرانوله، Caustic Soda Pearls / Beads / Granules شناخته می‌شود.

در مقایسه با سود پرک (فرم ورقه‌ای)، نوع شکری ریزتر، متراکم‌تر و همگن‌تر است و همین ویژگی‌ها آن را برای کاربردهای دقیق در صنایع دارویی، غذایی، شیمیایی و آزمایشگاهی ایده‌آل می‌سازد.

ساختار شیمیایی سود کاستیک شکری

• نام شیمیایی:  Sodium Hydroxide
• فرمول مولکولی:  NaOH
• شماره CAS:  1310-73-2
• ساختار: یونی – شامل یون‌های Na⁺ و OH⁻
• گریدهای رایج: صنعتی (Technical Grade)، خوراکی (Food Grade, FCC)، آزمایشگاهی (Analytical Grade)

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی سود کاستیک شکری

• حالت فیزیکی: جامد دانه‌ای (گرانول سفید) – غیرقابل فرار
• چگالی جرمی:  2.13 g/cm³
• دانسیته ظاهری: 0.8 تا 1.2 g/cm³ (بسته به دانه‌بندی)
• نقطه ذوب:  318°C
• نقطه جوش: 1,388°C (تجزیه تدریجی در دماهای بالا)
• pH محلول آبی (1%):  13 – 14
• حلالیت در آب: بسیار بالا – واکنش شدیداً گرمازا
• حلالیت در الکل: محدود (اتانول، متانول)
• ویسکوزیته: ندارد (به دلیل جامد بودن)
• خاصیت جاذب‌الرطوبه (Hygroscopic): بالا – باید در ظروف بسته نگهداری شود

کاربردهای سود کاستیک شکری

صنایع شوینده و بهداشتی:

• تولید شوینده‌های قوی و صابون جامد
• حذف چربی‌های سنگین صنعتی
• ساخت محلول‌های قلیایی پاک‌کننده

صنایع غذایی و نوشیدنی:

• کنترل pH در تولید کاکائو، نوشابه، روغن گیاهی
• پوست‌گیری شیمیایی سبزیجات و زیتون (Lye Peeling)
• شست‌وشوی سیستم‌ها  (Cleaning in Place – CIP)

داروسازی و آزمایشگاهی:

• تنظیم pH در سنتز داروها
• تیتراسیون و تهیه بافرهای قلیایی
• سنتز ترکیبات آلی و غیرآلی

صنایع فلزی و گالوانیزه:

• شوینده قلیایی سطوح فلزی
• حذف لایه اکسیدی از آلومینیوم و روی

کاغذسازی، رنگرزی و پتروشیمی:

• سفیدسازی الیاف سلولزی
• واکنش‌های قلیایی در سنتز پلیمرها

مزایای سود کاستیک شکری

• شکل یکنواخت دانه‌ای = محلول‌سازی سریع‌تر و دوزینگ دقیق‌تر نسبت به سود پرک
• پایداری بیشتر در انبار (در بسته‌بندی مناسب)
• کم‌گرد و غبار ← ایمنی بیشتر در حمل و استفاده
• مناسب برای کاربردهای حساس آزمایشگاهی و غذایی

معایب سود کاستیک شکری

• قیمت بالاتر از سود پرک (به دلیل فرآوری دقیق‌تر)
• واکنش شدید گرمازا با آب ← نیاز به کنترل دما
• خطر خوردگی شدید برای فلزات و بافت‌های زنده
• جذب سریع رطوبت و CO₂ هوا ← کاهش خلوص در انبارداری نامناسب

ایمنی و نگهداری سود کاستیک شکری

طبقه‌بندی GHS: H314 – ایجاد سوختگی شدید پوست و آسیب جدی چشم
تجهیزات محافظ فردی (PPE):

• دستکش مقاوم به قلیا (PVC یا نئوپرن)
• عینک ایمنی یا شیلد محافظ
• ماسک گردوغبار (برای پودر ریز)
• روپوش مقاوم در برابر مواد شیمیایی

اقدامات اضطراری:

• تماس با پوست/چشم: شست‌وشو فوری با آب سرد حداقل ۱۵ دقیقه، مراجعه به پزشک
• بلع: عدم القای استفراغ، نوشیدن آب فراوان و مراجعه فوری به اورژانس

شرایط نگهداری:

• در کیسه پلی‌اتیلن چندلایه ضد رطوبت یا بشکه پلاستیکی
• محیط خشک، خنک، با تهویه مناسب
• دور از اسیدها و فلزات سبک

ناسازگاری شیمیایی:

• اسیدهای قوی ← واکنش شدید
• فلزات سبک (آلومینیوم، روی) ← تولید هیدروژن قابل اشتعال
• ترکیبات آلی کلردار ← واکنش خطرناک

بسته‌بندی رایج:

• کیسه ۲۵ کیلوگرمی سه‌لایه ضد رطوبت
• بسته‌بندی کوچک‌تر برای گرید آزمایشگاهی (۱ تا ۵ کیلوگرم)