دی اتانول آمین
دی‌اتانول‌آمین (DEA) یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی C₄H₁₁NO₂ است که دارای دو گروه هیدروکسیل (-OH) و یک گروه آمینی (-NH) می‌باشد. این ترکیب در دسته آمین‌های ثانویه و الکل‌های چندعاملی طبقه‌بندی می‌شود.
ساختاری دی اتانول آمین
ساختار مولکولی DEA به آن امکان می‌دهد تا به‌عنوان یک باز ضعیف، عامل امولسیون‌کننده، پایدارکننده pH، و کمپلکس‌کننده یون‌های فلزی استفاده شود.
ویژگی‌های دی اتانول آمین
| ویژگی | مقدار/مشخصات |
|---|---|
| ظاهر | مایع بی‌رنگ تا زرد کم‌رنگ، ویسکوز |
| بوی خاص | آمینی ملایم |
| وزن مولکولی | 105.14 g/mol |
| نقطه جوش | 269°C |
| نقطه ذوب | 28°C |
| دانسیته (چگالی) | 1.09 g/cm³ (در دمای 25°C) |
| انحلال‌پذیری | کاملاً محلول در آب، اتانول، گلیسرول |
| pH محلول آبی 1% | حدود 10–11.5 |
کاربردهای دی‌اتانول‌آمین
دی‌اتانول‌آمین به‌دلیل ساختار واکنش‌پذیر و خواص دوگانه‌اش (هم آمین، هم الکل)، در صنایع گوناگون کاربرد دارد:
1. صنایع شوینده و آرایشی
-
پایه فعال در تولید شامپو، صابون مایع، کرم و لوسیون
-
عامل تنظیم‌کننده pH و امولسیون‌کننده پایدار
2. صنعت نفت و گاز
-
استفاده در جذب گازهای اسیدی مانند CO₂ و H₂S در برج‌های جذب (Gas Treating)
-
کاربرد به‌عنوان بازدارنده خوردگی
3. صنایع کشاورزی
-
عامل کمپلکس‌کننده در کودهای مایع
-
تثبیت‌کننده pH در فرمولاسیون سموم و قارچ‌کش‌ها
4. صنایع رنگ، جوهر و رزین
-
کمک امولسیون‌کننده در رنگ‌های پایه آب
-
افزایش ویسکوزیته و ماندگاری رنگ
5. صنایع سیمان و بتن
-
استفاده به‌عنوان Grinding Aid در فرایند آسیاب سیمان
-
بهبود روانی و مقاومت بتن در دماهای مختلف
مزایای دی اتانول آمین
-
چندکاره و اقتصادی برای بسیاری از صنایع
-
پایداری شیمیایی بالا در pH قلیایی
-
قابلیت حل‌پذیری بالا در سیستم‌های آبی
-
ترکیب راحت با سورفکتانت‌ها، روغن‌ها و الکل‌ها
معایب دی اتانول آمین
-
امکان تحریک پوست و چشم در تماس مستقیم
-
احتمال تشکیل نیتروزامین‌ها در ترکیب با نیتریت‌ها
-
حساسیت‌زا در استفاده طولانی‌مدت (به‌ویژه در محصولات آرایشی بدون شستشو)
-
نیاز به کنترل دقیق دوز مصرف در سیستم‌های فرآوری غذایی و دارویی
ایمنی و نگهداری دی اتانول آمین
-
طبقه‌بندی GHS:
-
H302: مضر در صورت بلع
-
H315: تحریک‌کننده پوست
-
H319: تحریک‌کننده شدید چشم
-
H351: احتمال سرطان‌زایی در مواجهه طولانی‌مدت
-
-
دور از نور خورشید و منابع گرمایی
-
در ظروف دربسته با جنس مقاوم (پلی‌اتیلن، فولاد ضدزنگ)
-
در محیط خشک و خنک (10–30 درجه سانتی‌گراد)
-
استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی و تهویه مناسب الزامی است
جمع‌بندی
دی‌اتانول‌آمین (DEA) یک ماده استراتژیک با عملکرد چندگانه در صنایع شیمیایی، آرایشی، نفت و ساختمان است. این ترکیب با فراهم‌سازی قابلیت تنظیم pH، امولسیون‌سازی و کاهش خوردگی، نقش کلیدی در بهبود فرمولاسیون‌های صنعتی ایفا می‌کند.
