دی آمونیوم فسفات

دی آمونیوم فسفات یکی از پرمصرف‌ترین کودهای فسفاته جهان است که با تامین همزمان نیتروژن و فسفر، استقرار ریشه، رشد رویشی، گلدهی و افزایش عملکرد را در طیف وسیعی از محصولات تقویت می‌کند. دسترسی‌پذیری بالا، حلالیت مناسب و بسته‌بندی استاندارد، آن را به انتخاب محبوب زنجیره‌های تامین در کشاورزی و صنایع تبدیل کرده است.

ساختار شیمیایی دی آمونیوم فسفات

• فرمول شیمیایی: (NH4)2HPO4
• نام انگلیسی: Diammonium phosphate (DAP)
• خانواده: نمک‌های آمونیوم فسفات
• جرم مولی: 132.07 g/mol
• شرح تولید: حاصل واکنش آمونیاک و اسید فسفریک در فرایندهای صنعتی کنترل‌شده است؛ دوغاب حاصل پس از خنک‌سازی دانه‌بندی و الک می‌شود.

این ترکیب در طبیعت به‌ندرت به‌صورت فُسفامیت یافت می‌شود و در صنعت کود معمولاً با کُد تغذیه‌ای 18-46-0 (N-P2O5-K2O) شناخته می‌شود.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دی آمونیوم فسفات

• ظاهر: جامد کریستالی/پودری سفید (گاهی مایل به خاکستری)
• چگالی: حدود 1.619 g/cm³
• نقطه ذوب/واکنش گرمایی: حدود 155°C (تجزیه)؛ با افزایش دما آمونیاک آزاد می‌کند
• حلالیت در آب (تقریبی): 57.5 g/100 mL در 10°C و 106.7 g/100 mL در 100°C؛ محلولیت بالا و انحلال سریع در سیستم‌های آبیاری
• رفتار اسیدی-بازی: ایجاد محیط قلیایی موضعی اطراف گرانول در لحظه انحلال؛ در بلندمدت، نیتریفیکاسیون آمونیوم می‌تواند موجب کاهش pH خاک شود
• گرید غذایی: به‌عنوان افزودنی E342 گزارش شده است.

کاربردهای دی آمونیوم فسفات

• کشاورزی (کود پایه و سرک): منبع همزمان نیتروژن و فسفر برای غلات، دانه‌های روغنی، ریشه‌ای‌ها، باغات و کشت‌های گلخانه‌ای؛ بهبود استقرار، رشد رویشی، گلدهی و عملکرد نهایی محصول
• افزودنی غذایی: گرید خاص به‌عنوان E342 (تنظیم‌کننده pH/عامل عملکردی) در برخی فرایندهای صنایع غذایی و تخمیری استفاده می‌شود
• ایمنی و نساجی/چوب: به‌عنوان مؤلفه در فرمول‌های بازدارنده حریق و بهبود مقاومت حرارتی مواد سلولزی (کاغذ، چوب، منسوجات) و نیز کاربردهای لحیم‌کاری گزارش شده است
• فرایندهای صنعتی آب: مشارکت در فرمولاسیون‌هایی که به فسفات و آمونیوم نیاز دارند؛ استفاده از رزین‌ها و افزودنی‌های مرتبط به‌صورت موردی در منابع صنعتی ذکر شده است.

معایب دی آمونیوم فسفات

• جذب رطوبت و کُمپه‌کته شدن: رطوبت‌گیری سریع و کلوخه‌شدن در انبارش نامناسب؛ نیازمند محیط خشک، پوشش ضدآب و تهویه کافی است
• قلیاییت موضعی اطراف گرانول: در لحظه انحلال می‌تواند به بذر/ریشه‌های بسیار جوان در خاک‌های قلیایی آسیب بزند؛ رعایت فاصله از بذر توصیه می‌شود
• تجزیه حرارتی: در دماهای بالا آمونیاک آزاد کرده و محصولات تجزیه خطرناک تولید می‌کند؛ کنترل دما و مدارک ایمنی الزامی است.

مزایای دی آمونیوم فسفات

• کارایی تغذیه‌ای بالا: نسبت 18-46-0 با حلالیت مناسب، جذب سریع و اثربخشی بالا در بهبود رشد رویشی، ریشه و گلدهی
• سازگاری عملیاتی: قابل استفاده در کودپاشی پایه، ردیفی، و سیستم‌های آبکود با فرمول‌های مناسب؛ کاهش هزینه‌های لجستیک به‌دلیل تراکم مواد مغذی
• طیف کاربرد وسیع: از کشاورزی تا بازدارنده‌های حریق، نساجی و برخی مصارف غذایی (E342).

ایمنی و نگهداری دی آمونیوم فسفات

• انبارش: در محیط خشک، خنک و دارای تهویه مناسب؛ اجتناب از رطوبت و تماس با زمین. از روکش‌های مناسب استفاده شود؛ از سوراخ‌کاری و ضربه به توده‌های کلوخه خودداری گردد
• کار با محصول: استفاده از دستکش و ماسک گردوغبار هنگام جابه‌جایی پودری/گرانولی؛ دور از منابع گرما نگهداری شود. در دماهای بالا تجزیه و آزادسازی آمونیاک محتمل است
• کاربرد مزرعه‌ای: از تماس مستقیم گرانول با بذرهای جوان در خاک‌های قلیایی (pH>7) اجتناب کنید؛ کود را یکنواخت پخش و با خاک مخلوط کنید یا در فواصل توصیه‌شده قرار دهید.

دی آمونیوم فسفات با ترکیب بهینه مواد مغذی، حلالیت بالا و کاربری‌های متنوع از کشاورزی تا صنایع، یک ماده اولیه کلیدی برای تامین‌کنندگان و خریداران  است. با رعایت اصول انبارش خشک، کاربرد اصولی در مزرعه و انتخاب گرید مناسب (از جمله گرید غذایی E342)، این محصول می‌تواند بازده فرایندی و اقتصادی را به‌صورت پایدار ارتقا دهد.