دی بازیک سدیم فسفات
دی بازیک سدیم فسفات (Disodium Hydrogen Phosphate – Na₂HPO₄) یکی از ترکیبات مهم خانواده فسفات‌ها است که به صورت نمک سفید پودری یا کریستالی در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده به دلیل داشتن ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی خاص، در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی، شیمیایی و حتی در تصفیه آب کاربرد گسترده‌ای دارد.
ساختار شیمیایی دی بازیک سدیم فسفات
دی بازیک سدیم فسفات با فرمول شیمیایی Na₂HPO₄ از ترکیب یون‌های سدیم (Na⁺) و یون هیدروژن فسفات (HPO₄²⁻) تشکیل شده است. این ماده به صورت بی‌آب (Anhydrous) یا به شکل آبدار (مانند هفت آبه و دوازده آبه) یافت می‌شود. ساختار یونی آن باعث انحلال‌پذیری بالا در آب و ایجاد محلول قلیایی ضعیف می‌گردد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دی بازیک سدیم فسفات
-
حالت فیزیکی: پودر یا کریستال سفید رنگ
-
حلالیت: بسیار محلول در آب، نامحلول در الکل
-
pH محلول آبی: حدود 8.5 تا 9 (خاصیت قلیایی ضعیف)
-
دمای ذوب: متغیر با توجه به شکل آبدار یا بی‌آب
-
بو: بی‌بو
این ویژگی‌ها باعث می‌شود دی بازیک سدیم فسفات یک افزودنی پرکاربرد و قابل اعتماد در صنایع مختلف باشد.
کاربردهای دی بازیک سدیم فسفات
-
صنایع غذایی: به عنوان تنظیم‌کننده اسیدیته، پایدارکننده و امولسیفایر در محصولات لبنی، نوشیدنی‌ها، فرآورده‌های گوشتی و شیر خشک.
-
داروسازی: استفاده در فرمولاسیون داروها به عنوان بافر، پایدارکننده و تنظیم‌کننده pH.
-
بهداشتی و آرایشی: در شامپوها، خمیر دندان و محصولات شوینده به عنوان عامل نرم‌کننده آب و کنترل‌کننده کف.
-
شیمیایی و صنعتی: به کارگیری در تصفیه آب، به عنوان ماده ضدخوردگی در بویلرها و سیستم‌های خنک‌کننده.
-
کشاورزی: استفاده در ترکیب کودهای فسفاته برای تأمین فسفر مورد نیاز گیاهان.
معایب دی بازیک سدیم فسفات
-
مصرف بیش از حد در صنایع غذایی می‌تواند منجر به عدم تعادل فسفر و کلسیم در بدن شود.
-
در برخی افراد ممکن است حساسیت یا تحریک گوارشی ایجاد کند.
-
در مقادیر زیاد می‌تواند برای محیط‌زیست مضر باشد (به دلیل افزایش فسفات در منابع آبی).
مزایای دی بازیک سدیم فسفات
-
چندکاربردی بودن: قابل استفاده در طیف وسیعی از صنایع.
-
قابلیت انحلال بالا و سازگاری با محیط‌های آبی.
-
تنظیم‌کننده pH مؤثر و ایجاد پایداری در فرمولاسیون‌ها.
-
ایمنی نسبی در دوزهای مجاز طبق استانداردهای غذایی و دارویی.
ایمنی و نگهداری دی بازیک سدیم فسفات
-
نگهداری در ظروف دربسته، خشک و خنک توصیه می‌شود.
-
باید از تماس مستقیم با چشم و پوست جلوگیری شود.
-
استفاده از دستکش و عینک ایمنی در محیط‌های صنعتی الزامی است.
-
در صورت ریختن، باید از تماس با آب‌های سطحی جلوگیری گردد تا از آلودگی محیط‌زیست پیشگیری شود.
دی بازیک سدیم فسفات یک ترکیب شیمیایی پرکاربرد با ساختار یونی و ویژگی‌های منحصر به فرد است که آن را به گزینه‌ای مطمئن برای صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و شیمیایی تبدیل کرده است. این ماده با وجود معایب محدود، به دلیل مزایا و قابلیت‌های فراوان، همچنان یکی از مواد اولیه حیاتی در بازار جهانی محسوب می‌شود.
