دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP)
دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP) در ادبیات صنعتی معمولاً به دی‌اتیلن‌تری‌آمین پنتا(متیلن‌فسفونیک اسید) یا DTPMP اطلاق می‌شود؛ یک فسفونات چنددندانه با قدرت کیلیت‌کنندگی بالا، مهارکننده مؤثر رسوب و خوردگی در سیستم‌های آب صنعتی، نفت و گاز، و فرمولاسیون شوینده‌ها که به‌صورت محلول اسیدی کهربایی عرضه می‌شود
ساختار شیمیایی دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP)
هسته مولکولی «دی اتیلن تریامین پنتا (متیلن فسفونیک اسید)» از اسکلت دی‌اتیلن‌تری‌آمین با پنج گروه متیلن‌فسفونیک اسید تشکیل شده است. این آرایش چنددندانه امکان اتصال قوی و چندنقطه‌ای به یون‌های فلزی را فراهم کرده و مبنای رفتار کیلیت‌کنندگی قوی، مهار رشد بلور و کنترل رسوب آن است
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
- حالت و ظاهر: مایع شفاف زرد تا کهربایی، اسیدی و کمی ویسکوز (گریدهای تجاری محلولی)
- pH گریدهای رایج: اسیدی (معمولاً کمتر از 3 در محلول‌های استاندارد)
- چگالی (20°C): معمولاً بالاتر از آب؛ متناسب با درصد ماده فعال گزارش می‌شود
- درصد ماده فعال (نمونه صنعتی): ~50٪ وزنی در برخی مشخصه‌نامه‌ها
- حلالیت: امتزاج‌پذیر با آب؛ سازگار با بسیاری از افزودنی‌های تصفیه آب و شوینده‌ها
- رفتار کیمیایی کلیدی: کیلیت‌کنندگی چنددندانه، بازدارندگی رشد کریستال، پایداری حرارتی و شیمیایی مناسب در گستره وسیع pH این مشخصات در برگه‌های تحلیل و صفحات محصول صنعتی گزارش شده و برای هر گرید باید به COA/SDS تولیدکننده ارجاع شود
نکته: گاهی به‌جای نام طولانی، از نام‌های بازاری چون «فسفونیل DA»، «DTPMP» یا «فسفونیل D73» برای نمک‌های سدیمی آن استفاده می‌شود
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP)
- حالت و ظاهر: مایع شفاف زرد تا کهربایی، اسیدی و کمی ویسکوز (گریدهای تجاری محلولی)
- pH گریدهای رایج: اسیدی (معمولاً کمتر از 3 در محلول‌های استاندارد)
- چگالی (20°C): معمولاً بالاتر از آب؛ متناسب با درصد ماده فعال گزارش می‌شود
- درصد ماده فعال (نمونه صنعتی): ~50٪ وزنی در برخی مشخصه‌نامه‌ها
- حلالیت: امتزاج‌پذیر با آب؛ سازگار با بسیاری از افزودنی‌های تصفیه آب و شوینده‌ها
- رفتار کیمیایی کلیدی: کیلیت‌کنندگی چنددندانه، بازدارندگی رشد کریستال، پایداری حرارتی و شیمیایی مناسب در گستره وسیع pH این مشخصات در برگه‌های تحلیل و صفحات محصول صنعتی گزارش شده و برای هر گرید باید به COA/SDS تولیدکننده ارجاع شود
کاربردهای دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP)
- تصفیه آب صنعتی و تأسیسات فرایندی:
- مهار تشکیل رسوبات کربناتی/سولفاتی (به‌ویژه CaCO3، CaSO4 و BaSO4) در برج‌های خنک‌کن، مبدل‌ها و واحدهای RO؛ بهبود انتقال حرارت و کاهش توقفات
- کاهش نرخ خوردگی در فولادهای کربنی با ایجاد فیلم محافظ و کنترل یون‌های مهاجم.
- نفت و گاز (بالادست و پایین‌دست):
- آنتی‌اسکالانت در خطوط تولید/تزریق، چاه‌ها و مبدل‌ها تحت دما/شوری بالا؛ پیشگیری از انسداد و افت فشار
- شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های صنعتی:
- کیلیت‌کننده یون‌های سختی آب برای بهبود کارایی سورفکتانت‌ها، جلوگیری از تشکیل صابون نامحلول و بازگشت لکه؛ هم‌افزایی با پلیمرهای دیسپرسانت و پایدارسازی پراکسیدها در سفیدکننده‌ها
- کاغذ و نساجی:
- بهبود فرآوری، مقاومت تر، و یکنواختی رنگرزی/آهاردهی از طریق مهار یون‌های مداخله‌گر.
در برخی بازارها، نمک‌های چندسدیمی (مثلاً 7Na) با اسامی تجاری مستقل عرضه می‌شوند و برای فرمولاسیون‌های پایه‌آب در شوینده‌ها و تصفیه آب انتخاب محبوبی‌اند.
معایب دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP)
- ماهیت اسیدی و محرک: نیازمند مدیریت تماس، انتخاب متریال مقاوم، و رعایت PPE (به‌خصوص برای چشم/پوست)
- بار فسفری در محیط: تخلیه کنترل‌نشده ممکن است در برخی سناریوها نگرانی‌های زیست‌محیطی ایجاد کند؛ پایش و تصفیه پساب ضروری است.
- سازگاری مواد: در کنار اکسیدکننده‌های قوی و برخی فلزات فعال باید احتیاط شود؛ ارجاع به سازگاری مواد تجهیزاتی توصیه می‌شود.
مزایای دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP)
- کارایی در دوزهای پایین: مهار رسوب/خوردگی مؤثر با ppm کم؛ کاهش OPEX و توقفات فرایندی
- پایداری حرارتی و شیمیایی: عملکرد پایدار در گستره وسیع pH و دما؛ مناسب شرایط سخت صنعتی و میادین شور.
- کیلیت‌کنندگی چنددندانه: اتصال قوی به یون‌های Ca، Mg، Ba و Fe؛ مهار رشد کریستال و پراکندگی هسته‌های اولیه
- سازگاری فرمولاسیونی: هم‌افزایی با فسفونات‌ها/پلیمرها در آنتی‌اسکالانت‌ها و شوینده‌ها؛ امکان پایدارسازی پراکسیدها در سامانه‌های سفیدکننده.
ایمنی و نگهداری دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP)
- ایمنی کاربری: استفاده از دستکش مناسب، عینک/شیلد، روپوش مقاوم؛ شست‌وشوی فوری در صورت تماس، و کار در محیط‌های با تهویه مناسب.
- انبارش: ظروف دربسته و مقاوم شیمیایی (مانند HDPE/IBC)، محیط خشک و خنک، دور از نور/گرما؛ پایش دوره‌ای گریدهای محلولی و ارجاع به SDS الزامی است.
- حمل‌ونقل و اسناد: نگهداری COA/SDS در دسترس، برچسب‌گذاری صحیح، و پیروی از مقررات محلی/بین‌المللی حمل مواد شیمیایی توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
دی اتیلن تریامین پنتا (DTMP) اسید به‌عنوان یک فسفونات چندکاربرد با کیلیت‌کنندگی قوی، پایداری بالا و کارایی در دوزهای پایین، ستون کلیدی سبد مواد اولیه B2B در تصفیه آب، نفت و گاز، شوینده‌ها، کاغذ و نساجی است. ترکیب ویژگی‌های عملکردی (مهار رسوب، کاهش خوردگی، افزایش راندمان) با سازگاری فرمولاسیونی، آن را برای تأمین‌کنندگان و خریداران صنعتی به گزینه‌ای مطمئن و اقتصادی تبدیل می‌کند. انتخاب گرید مناسب، طراحی دوزینگ مبتنی بر آزمون میدانی، و رعایت الزامات ایمنی/محیط‌زیست، مسیر استفاده پایدار و مقرون‌به‌صرفه از این ماده را تضمین می‌کند.
