دسته بندی
کاربرد

    ایزوپروپیل الکل

    ایزوپروپیل الکل (Isopropyl Alcohol)، که با نام‌های ایزوپروپانول (Isopropanol) و 2-پروپانول (2-Propanol) نیز شناخته می‌شود، یک ترکیب آلی از خانواده الکل‌ها با فرمول شیمیایی C₃H₈O یا CH₃CHOHCH₃  است که در دسته الکل‌های نوع دوم (Secondary Alcohol)  میگیرد. ایزوپروپیل الکل مایعی فرّار، قابل اشتعال، بی‌رنگ و با بویی تند و مشخص است که به دلیل خواص ضدعفونی‌کننده، حلالیت بالا، تبخیر سریع و سازگاری با ترکیبات مختلف، به‌طور گسترده در صنایع پزشکی، بهداشتی، داروسازی، آرایشی، شیمیایی، الکترونیک و چاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

    ساختار شیمیایی ایزوپروپیل الکل

    • فرمول مولکولی:  C₃H₈O
    • نام IUPAC: Propan-2-ol
    • فرمول ساختاری:  CH₃–CHOH–CH₃
    • نوع الکل: الکل نوع دوم (Secondary Alcohol)
    • وزن مولکولی:  60.10 g/mol

    گروه هیدروکسیل (–OH) در این ترکیب به کربن دوم متصل است که آن را از سایر الکل‌های ساده مانند اتانول یا 1-پروپانول (نرمال پروپانول) متمایز میکند.

    ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی

    ایزوپروپیل الکل دارای ویژگی‌هایی است که آن را برای کاربردهای صنعتی و پزشکی بسیار مناسب می‌سازد. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر است:

    • بو: تند و شبیه الکل، مشخص
    • نقطه جوش:  82.6°C
    • نقطه اشتعال: 12°C – بسیار قابل اشتعال
    • ضریب شکست نور: 1.377 (در 20°C)
    • گریدهای رایج: 70٪ (پزشکی)، 99٪ (صنعتی، آزمایشگاهی)
    • pH (در محلول آبی): خنثی تا کمی اسیدی (حدود 6)

    کاربردهای ایزوپروپیل الکل

     صنایع پزشکی و ضدعفونی

    • ضدعفونی‌کننده پوست، دست، ابزار پزشکی و سطح‌های غیرزنده پیش از تزریقات یا جراحی‌ها
    • استفاده در فرمولاسیون پدهای الکلی، اسپری‌های ضدعفونی‌کننده، ژل‌های بهداشتی دست و محلول‌های آماده‌سازی پوست
    • مؤثر علیه طیف وسیعی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها در غلظت 60–80٪

    صنایع آرایشی و بهداشتی

    • پایه حلال در تونرها، پاک‌کننده‌های آرایش، افترشیو، اسپری‌های بدن و عطرها
    • ایجاد خاصیت خشک‌کنندگی سریع در فرمول‌های موضعی بدون اثر چرب
    • کنترل ویسکوزیته و ثبات میکروبی محصولات آرایشی

    صنعت الکترونیک و اپتیک

    • پاک‌کننده بدون باقی‌مانده برای بردهای الکترونیکی، چیپ‌ها، اتصالات و ابزار دقیق
    • تمیزکننده لنزهای اپتیکی، سنسورها، و سطوح شیشه‌ای حساس
    • حذف گریس، روغن و گرد و غبار بدون نیاز به آب

    آزمایشگاه و سنتز شیمیایی

    • حلال عمومی در واکنش‌های آلی، محلول‌سازی ترکیبات، و شست‌وشوی ظروف آزمایشگاهی
    • ماده میانجی (Intermediate) در سنتز ترکیبات دارویی، آرایشی و خوشبوکننده‌ها
    • عامل خشک‌کن در آماده‌سازی نمونه‌های میکروسکوپی

    صنایع چاپ و جوهر

    • کمک‌ حلال در جوهرهای چاپ و مرکب‌های پایه‌حلال
    • افزایش سرعت تبخیر جوهر برای خشک شدن سریع و جلوگیری از پخش شدن رنگ
    • تنظیم ویسکوزیته و بهبود چسبندگی به سطح چاپ

    کاربردهای ایزوپروپیل الکل در صنعت

    • صنایع الکترونیک
    • صنایع آرایشی و بهداشتی
    • صنایع پزشکی 
    • صنایع شیمیایی
    • صنایع چاپ و بسته‌بندی
    • صنعت داروسازی

    مزایای ایزوپروپیل الکل

    • تبخیر سریع بدون باقی‌ماندن چربی یا لکه
    • حلالیت بالا برای طیف وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی
    • خاصیت ضدباکتری، ضدویروس و ضدقارچ در غلظت‌های مناسب 
    • قابل استفاده به‌صورت رقیق یا خالص (70% مؤثرتر برای ضدعفونی)
    • سازگار با سطوح مختلف مانند شیشه، فلز، سرامیک و بسیاری از پلاستیک‌ها
    • فاقد اثر خورندگی در بیشتر شرایط
    • پایداری شیمیایی بالا در شرایط معمولی نگهداری

    معایب ایزوپروپیل الکل

    • قابلیت اشتعال بالا – نیازمند نگهداری در ظروف دربسته، دور از منابع حرارتی و تهویه مناسب
    • استنشاق بخارات ممکن است باعث سردرد، گیجی، تحریک تنفسی یا حالت تهوع شود
    • در تماس مکرر با پوست ممکن است باعث خشکی، خارش یا تحریک پوست گردد
    • ناسازگار با اکسیدکننده‌های قوی مانند پرمنگنات یا پراکسیدها
    • برای مصرف خوراکی یا تزریقی مجاز نیست و مصرف نادرست آن سمی و خطرناک است

    ایمنی و نگهداری ایزوپروپیل الکل

    ایزوپروپیل الکل، با فرمول شیمیایی C₃H₈O، یکی از پرکاربردترین حلال‌ها در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی و شیمیایی است. اما همان‌طور که در این صنعت بارها تجربه کرده‌ایم، این ماده با وجود کاربرد گسترده، نیازمند دقت بالا در ایمنی و شرایط نگهداری است.

    نکات ایمنی مهم:

    • بسیار اشتعال‌پذیر است؛ بخارات آن با هوا مخلوط قابل انفجار تشکیل می‌دهد.

    • از کار در نزدیکی منابع گرما، شعله و جرقه به‌شدت باید پرهیز شود.

    • در صورت تماس با پوست یا چشم، ممکن است باعث تحریک خفیف تا متوسط شود. تماس‌های طولانی‌مدت ممکن است خشکی پوست را به همراه داشته باشد.

    • استنشاق بخارات در فضاهای بسته می‌تواند موجب سردرد، گیجی یا تهوع شود.

    شرایط نگهداری اصولی:

    • در ظروف فلزی یا پلاستیکی کاملاً دربسته، مقاوم به مواد شیمیایی و با برچسب‌گذاری مناسب نگهداری شود.

    • محیط نگهداری باید سایه‌دار، خشک، خنک و با تهویه کافی باشد.

    • از مواد اکسیدکننده قوی، منابع اشتعال و تابش مستقیم نور خورشید دور نگه داشته شود.

    مشخصات فنی مشخصات فنی ایزوپروپیل الکل