سود مایع
سود مایع یا سدیم هیدروکسید محلول (NaOH(aq)) یک محلول قلیایی بسیار قوی، شفاف، بی‌رنگ و به‌شدت خورنده است که معمولاً در غلظت‌های ۳۰٪ تا ۵۰٪ وزنی تولید و عرضه می‌شود. این ترکیب، یکی از مهم‌ترین مواد شیمیایی پایه در صنعت است و در بسیاری از فرآیندهای سنتزی، خنثی‌سازی، تصفیه، خورنده‌زدایی و قلیایی‌سازی به‌کار می‌رود.
ساختار شیمیایی سود مایع
- نام شیمیایی: سدیم هیدروکسید محلول
- فرمول مولکولی: NaOH(aq)
- شماره CAS: 1310-73-2
- ساختار: محلول یونی شامل یون‌های Na⁺ و OH⁻ در آب
- وزن مولکولی NaOH: 40.00 g/mol
- غلظت صنعتی رایج: ۵۰٪ وزنی (محلول اشباع جزئی در دمای محیط)
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی (در غلظت 50%)
- حالت فیزیکی: مایع شفاف، بی‌رنگ، بدون بو
- چگالی (20°C): 1.515 – 1.520 g/cm³
- نقطه انجماد: حدود 12°C+ (در غلظت 50٪، کریستال‌سازی هیدرات‌ها آغاز می‌شود)
- نقطه جوش: حدود 143°C
- pH محلول (1%): حدود 14
- ویسکوزیته (20°C): 3.4 – 3.6 mPa·s (بالاتر از آب)
- حلالیت در آب: کامل – واکنش گرمازا و تولید حرارت بالا
- ظاهر: شفاف، روان، بدون ذرات معلق
کاربردهای سود مایع
صنایع شیمیایی پایه:
- خنثی‌سازی اسیدها و کنترل pH
- واکنش‌دهنده در تولید شوینده‌ها، سفیدکننده‌ها، رزین‌ها، رنگ‌ها و چسب‌ها
تصفیه آب و فاضلاب:
- تنظیم pH و حذف یون‌های فلزات سنگین
- خنثی‌سازی پساب اسیدی
صنعت کاغذ و خمیرکاغذ (Pulp & Paper):
- فرآیند کرافت برای جداسازی لیگنین از سلولز
- سفیدسازی و بازیافت کاغذ
صنایع نفت، گاز و پتروشیمی:
- شیرین‌سازی گاز طبیعی (حذف H₂S و CO₂)
- تصفیه روغن‌های صنعتی و خنثی‌سازی اسیدها
صنایع غذایی (گرید خوراکی – FCC):
- تمیزکاری خطوط تولید (CIP)
- فرآوری زیتون (Lye Curing) و کاکائو در غلظت‌های کنترل‌شده
مزایای سود مایع
- فرم محلول = آماده‌به‌استفاده و مناسب برای تزریق مستقیم
- پایداری بالا در محلول – عدم نیاز به حل‌سازی قبل از مصرف
- حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی آسان‌تر نسبت به سود جامد
- تنوع کاربرد از صنایع شیمیایی تا صنایع غذایی
معایب سود مایع
- خورندگی بسیار بالا برای پوست، چشم، فلزات سبک و تجهیزات غیرمقاوم
- واکنش گرمازا در زمان رقیق‌سازی ←نیاز به افزودن سود به آب، نه بالعکس
- نیاز به مخازن مقاوم (HDPE یا فولاد کربنی روکش‌دار)
- جذب CO₂ هوا ← کاهش خلوص محلول در طول زمان
ایمنی و نگهداری سود مایع
طبقه‌بندی GHS:
- H314 – آسیب شدید به پوست و چشم
- P280 – استفاده از تجهیزات حفاظت فردی کامل
تجهیزات حفاظت فردی (PPE):
- دستکش نئوپرن یا PVC مقاوم به قلیا
- عینک ایمنی + شیلد محافظ صورت
- ماسک تنفسی در محیط‌های با بخار یا اسپری سود
اقدامات اضطراری:
- تماس با پوست/چشم: شست‌وشوی فوری با آب سرد حداقل ۱۵ دقیقه و مراجعه به پزشک
- بلع: عدم القای استفراغ، نوشیدن آب فراوان، مراجعه سریع به اورژانس
شرایط ذخیره‌سازی:
- مخزن HDPE یا فولاد روکش‌دار اپوکسی
- دمای بهینه: 15°C تا 35°C
- دور از اسیدها، فلزات سبک و مواد آلی کلردار
بسته‌بندی صنعتی رایج:
- بشکه ۲۲۰ لیتری
- تانکر IBC هزار لیتری
- حمل فله‌ای با تانکر مخصوص مقاوم به قلیا
