ملامینه
ملامین یک ترکیب شیمیایی آلی هتروسیکلیک نیتروژن‌دار با فرمول مولکولی C₃H₆N₆ است. این ماده دارای حلقه‌ی ۱,۳,۵-تریازین و سه گروه آمین جانشین شده می‌باشد. به دلیل مقدار بالای نیتروژن (حدود ۶۶ درصد)، ملامین یکی از مواد اولیه مهم در تولید رزین ملامین–فرمالدهید به شمار می‌رود.
کاربرد اصلی این ترکیب در صنایع مختلف از جمله رزین‌سازی، لمینت، تولید ظروف پلاستیکی مقاوم، بتن و پوشش‌های ضدآتش است. همین ویژگی‌ها باعث شده ملامین در بازار جهانی جایگاه ویژه‌ای در صنایع ساختمانی و شیمیایی پیدا کند.
ساختار ملامین
- فرمول مولکولی: C₃H₆N₆
- ساختار: حلقه‌ی ۱,۳,۵–تریازین با سه گروه آمین در موقعیت‌های ۲،۴،۶
- نام IUPAC: 1,3,5-triazine-2,4,6-triamine
- شماره CAS: 108-78-1
خواص فیزیکی و شیمیایی ملامین
- ظاهر: پودر سفید کریستالی یا گرانول خشک
- چگالی در دمای ۲۰ درجه: ۱.۵۷ g/cm³
- نقطه ذوب: ۳۴۵ درجه سانتی‌گراد (همراه با تجزیه)
- فشار بخار در دمای محیط: بسیار ناچیز (<0.01 Pa)
- حلالیت در آب: ۳.۲ g/L در ۲۰°C و ۲۴ g/L در ۹۰°C
- مقدار نیتروژن: حدود ۶۶٪ وزنی
- پایداری حرارتی: در دماهای بالا گاز نیتروژن آزاد کرده و خاصیت ضدحریق ایجاد می‌کند
مزایای ملامین
- تولید رزین‌های سخت، مقاوم و ضدخش (مانند لمینت‌ها و صفحات فرمیکا)
- مقاومت عالی در برابر حرارت، رطوبت و ضربه
- دوام بالا و سطح صاف و براق در استفاده‌های مکرر
- خاصیت تاخیرانداز شعله به دلیل آزادسازی گاز نیتروژن در هنگام سوختن
- کاربرد به عنوان افزودنی کاهش‌دهنده اشتعال‌پذیری در پلیمرها و بتن
معایب و محدودیت‌های ملامین
- سمیت در مصرف انسانی یا حیوانی:
- ایجاد سنگ کلیه (به‌ویژه در ترکیب با اسید سیانوریک)
- آسیب به کبد و کلیه
- احتمال سرطان‌زایی در مطالعات حیوانی
- تحریک پوست، چشم و دستگاه تنفسی در تماس با گرد و غبار
- خطر انفجار گرد و غبار در انبارها و خطوط تولید
- حلالیت پایین در آب سرد (محدودیت در برخی کاربردها)
کاربردهای ملامین در صنایع
- رزین ملامین–فرمالدهید: تولید MDF، لمینت‌های دکوراتیو، چسب‌های صنعتی، ظروف مقاوم به حرارت و لوازم آشپزخانه
- فوم ملامین: استفاده در اسفنج‌های پاک‌کن (Magic Eraser)، عایق صوتی و حرارتی
- افزودنی ضدحریق: در رنگ‌ها، پوشش‌ها، پلیمرها و بتن
- کود نیتروژنی کندرهش: کاربرد محدود به دلیل قیمت بالا و تجزیه آهسته در خاک
ایمنی و نگهداری ملامین
- خطرات اصلی: سمیت خوراکی (LD₅₀ در موش‌ها ~۳۱۶۱ mg/kg)، تحریک تنفسی، آسیب کلیوی در تماس طولانی
- تجهیزات حفاظت فردی (PPE):
- ماسک N95 یا FFP2
- عینک ایمنی
- دستکش مقاوم شیمیایی
- لباس کار ضدنفوذ گرد و غبار
- شرایط انبارداری:
- محیط خنک، خشک و دارای تهویه
- دور از اکسیدکننده‌ها
- ظروف محکم، دربسته و دارای برچسب
- جلوگیری از تولید و پراکندگی گرد و غبار
- اقدامات اضطراری:
- تماس با پوست ← شست‌وشو با آب و صابون
- تماس چشمی ← شست‌وشو طولانی با آب تمیز
- استنشاق ← انتقال سریع به هوای تازه
- بلعیدن ← مراجعه فوری به پزشک (بدون تحریک استفراغ)
