متیلن کلراید
متیلن کلراید یا دی‌کلرومتان (CH₂Cl₂) یک ترکیب آلی هالوژنه با بوی شیرین و نافذ است که به‌عنوان یک حلال قوی و چندمنظوره در صنایع مختلف استفاده می‌شود. این ماده مایع بی‌رنگ، فرار و با نقطه جوش پایین بوده و به دلیل توانایی انحلال طیف گسترده‌ای از مواد، در صنایع رنگ، داروسازی، پلیمر، چسب و صنایع شیمیایی جایگاه ویژه‌ای دارد.
از نظر تجاری، متیلن کلراید به دلیل قدرت حلالیت بالا، سرعت تبخیر مناسب و پایداری شیمیایی، یکی از مهم‌ترین حلال‌ها در بازار جهانی است.
ساختار شیمیایی متیلن کلراید
-
فرمول مولکولی: CH₂Cl₂
-
جرم مولی: 84.93 g/mol
-
ساختار: یک مولکول شامل یک اتم کربن مرکزی متصل به دو اتم کلر و دو اتم هیدروژن با هندسه چهاروجهی (Tetrahedral).
-
نام IUPAC: Dichloromethane
-
شماره CAS: 75-09-2
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی متیلن کلراید
| ویژگی | مقدار |
|---|---|
| حالت فیزیکی | مایع شفاف و بی‌رنگ |
| بو | شیرین و ملایم |
| نقطه جوش | 39.6 °C |
| نقطه ذوب | -96.7 °C |
| چگالی (20°C) | 1.322 g/cm³ |
| فشار بخار (20°C) | 47.3 kPa |
| حلالیت در آب | 20 g/L |
| ضریب شکست (nD20) | 1.4244 |
| ویسکوزیته (25°C) | 0.43 mPa·s |
| اشتعال‌پذیری | غیرقابل اشتعال اما بخارات آن سمی و سنگین‌تر از هوا هستند |
مزایای متیلن کلراید
-
قدرت حلالیت بالا برای انواع رزین‌ها، چربی‌ها، موم‌ها و پلیمرها
-
تبخیر سریع بدون باقی‌گذاشتن اثر چرب
-
پایداری شیمیایی مناسب در برابر بسیاری از مواد
-
غیرقابل اشتعال بودن که آن را نسبت به بسیاری از حلال‌های آلی ایمن‌تر می‌کند
-
کاربرد وسیع در صنایع متنوع از رنگ تا داروسازی
معایب متیلن کلراید
-
سمیت حاد و مزمن بالا (ممکن است بر سیستم عصبی و کبد اثر بگذارد)
-
طبقه‌بندی به‌عنوان ماده مشکوک به سرطان‌زایی توسط برخی نهادها
-
اثر مخرب بر لایه اوزون در صورت انتشار گسترده
-
محدودیت‌های استفاده در برخی کشورها به دلیل مقررات زیست‌محیطی و ایمنی
کاربردهای صنعتی متیلن کلراید
۱. صنایع رنگ و پوشش
-
پاک‌کننده رنگ (Paint Remover)
-
حلال برای رنگ‌ها و لاک‌ها
۲. صنایع داروسازی
-
استخراج ترکیبات فعال دارویی (API Extraction)
-
حلال در فرآیند کریستال‌سازی
۳. صنایع پلاستیک و پلیمر
-
در تولید فوم پلی‌یورتان (Polyurethane Foam Blowing Agent)
-
حلال در فرمولاسیون چسب‌های صنعتی
۴. صنایع غذایی
-
استفاده در استخراج کافئین از قهوه و چای (Decaffeination) با کنترل باقیمانده
۵. کاربردهای آزمایشگاهی و صنعتی متفرقه
-
پاک‌کننده تجهیزات فلزی
-
واسطه شیمیایی در سنتز سایر مواد آلی
ایمنی و نگهداری متیلن کلراید
-
خطرات اصلی: سمیت بالا، اثرات عصبی، تحریک چشم و پوست، خطر استنشاق بخارات
-
تجهیزات حفاظت فردی (PPE): دستکش مقاوم شیمیایی (نئوپرن یا ویتون)، عینک ایمنی، ماسک با فیلتر بخارات آلی
-
تهویه: استفاده در هود شیمیایی یا محیط دارای تهویه قوی الزامی است
-
شرایط انبارداری:
-
در ظروف دربسته از جنس فلز یا HDPE مقاوم
-
دور از گرما و نور مستقیم آفتاب
-
در مکان خنک، خشک و دارای تهویه نگهداری شود
-
-
اقدامات اضطراری:
-
تماس پوستی: شستشو با آب و صابون
-
تماس چشمی: شستشو با آب فراوان حداقل ۱۵ دقیقه
-
استنشاق: انتقال فرد به هوای تازه و مراجعه فوری به پزشک
-
