تولوئن

تولوئن (Toluene) یک ترکیب شیمیایی آلی و از خانواده هیدروکربن‌های آروماتیک است که با فرمول شیمیایی C₆H₅CH₃ شناخته می‌شود. این ماده بی‌رنگ با بویی مشابه تینر رنگ‌ها، در صنایع مختلف به عنوان حلال یا ماده اولیه استفاده می‌شود. تولوئن به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود، یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی در صنایع رنگ، چسب، پلیمر و داروسازی به شمار می‌رود.

ساختار تولوئن

تولوئن دارای یک حلقه بنزن است که به یک گروه متیل (CH₃) متصل شده است. این ترکیب ساختاری موجب می‌شود که تولوئن هم‌زمان ویژگی‌های آروماتیک (مانند پایداری و واکنش‌پذیری خاص) و ویژگی‌های آلکیل‌ها را داشته باشد.

فرمول مولکولی: C₇H₈
ساختار شیمیایی: یک حلقه بنزن با یک گروه متیل متصل

ویژگی‌های تولوئن

• مایع بی‌رنگ و فرّار

• بوی شیرین و نافذ

• نقطه جوش: 110.6 درجه سانتی‌گراد

• قابلیت اشتعال بالا

• حلالیت محدود در آب اما حل‌شونده در اکثر حلال‌های آلی

• دانسیته: حدود 0.87 گرم/میلی‌لیتر در دمای 20 درجه سانتی‌گراد

کاربردهای تولوئن

تولوئن به دلیل قدرت حلالی بالا، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• تولید رنگ‌ها، لاک‌ها و تینرها

• صنعت چاپ و جوهرسازی

• ساخت پلی‌اورتان، نایلون و رزین‌ها

• به عنوان ماده اولیه در سنتز مواد شیمیایی دیگر مانند بنزن، تری‌نیتروتولوئن (TNT)

• داروسازی (به عنوان واسطه در سنتز ترکیبات دارویی)

معایب تولوئن

• سمیت نسبی برای انسان، خصوصاً در صورت تماس مکرر یا استنشاق طولانی‌مدت

• تأثیرات منفی بر سیستم عصبی مرکزی

• خطرات زیست‌محیطی در صورت دفع نادرست

• اشتعال‌پذیری بالا و نیاز به شرایط نگهداری ایمن

مزایای تولوئن

• قدرت حلالی بسیار بالا برای انواع ترکیبات آلی

• در دسترس بودن و قیمت مناسب نسبت به سایر حلال‌ها

• تطبیق‌پذیری بالا با فرایندهای شیمیایی مختلف

• نقش کلیدی در تولید مواد صنعتی و دارویی