تری کلرواتیلن

تری کلرواتیلن (Trichloroethylene) یک ترکیب شیمیایی آلی هالوژنه با فرمول مولکولی C₂HCl₃ است که به‌صورت مایع بی‌رنگ، فرّار و با بوی شیرین–کلروفرمی شناخته می‌شود. این ماده از کلرزنی استیلن یا اتیلن به دست می‌آید و به‌عنوان حلال صنعتی قوی، پاک‌کننده چربی‌های فلزی و ماده اولیه در تولید برخی ترکیبات شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل قدرت حلالیت بالا، پایداری شیمیایی و تبخیر سریع، تری کلرواتیلن در صنایع فلزکاری، خودروسازی، نساجی و تولید مواد شیمیایی اهمیت ویژه‌ای دارد.

ساختار شیمیایی تری کلرواتیلن

• فرمول مولکولی: C₂HCl₃

• جرم مولی: 131.39 گرم بر مول

• فرمول ساختاری: ClCH=CCl₂

• نوع ترکیب: هیدروکربن هالوژنه غیراشباع

• شکل و ظاهر: مایع شفاف و بی‌رنگ با بوی خاص

ساختار تری کلرواتیلن شامل یک پیوند دوگانه بین دو اتم کربن و سه اتم کلر متصل به آن‌ها است که به آن ویژگی‌های حلالیت بالا در ترکیبات آلی و پایداری شیمیایی می‌بخشد.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی تری کلرواتیلن

• حالت فیزیکی: مایع

• رنگ: بی‌رنگ

• بو: شیرین و شبیه کلروفرم

• نقطه جوش: حدود 87°C

• نقطه ذوب: حدود -86°C

• چگالی (در 20°C): حدود 1.46 گرم بر سانتی‌متر مکعب

• حلالیت در آب: کم (1 گرم در لیتر)، ولی در اغلب حلال‌های آلی مانند اتانول، اتر و کلروفرم محلول است

• قابلیت اشتعال: غیرقابل اشتعال، اما بخارات آن با حرارت تجزیه می‌شوند و گازهای سمی تولید می‌کنند

• پایداری: پایدار در شرایط عادی، اما در حضور رطوبت و فلزات قلیایی ممکن است تجزیه شود

کاربردهای تری کلرواتیلن

1. صنایع فلزکاری: به‌عنوان حلال قوی برای چربی‌زدایی قطعات فلزی قبل از آبکاری یا رنگ‌کاری.

2. صنعت خودروسازی: پاک‌کردن قطعات موتور، گیربکس و اجزای مکانیکی.

3. صنایع نساجی: به‌عنوان حلال در فرایند تمیزکاری و آماده‌سازی الیاف.

4. تولید ترکیبات شیمیایی: ماده اولیه در ساخت هیدروفلوروکربن‌ها (HFCs) و سایر مواد هالوژنه.

5. صنایع رنگ و رزین: حل کردن رزین‌ها و پاک‌کردن ابزارها و تجهیزات.

6. کاربردهای ویژه آزمایشگاهی: در استخراج و تمیزکاری نمونه‌ها.

معایب تری کلرواتیلن

• اثرات سمی بر سیستم عصبی و کبد در تماس یا استنشاق طولانی‌مدت.

• اثرات احتمالی سرطان‌زایی در مواجهه‌های مزمن.

• تجزیه حرارتی و تولید گازهای سمی (فسژن، کلرید هیدروژن).

• محدودیت‌های استفاده در صنایع غذایی و دارویی به دلیل الزامات ایمنی.

• نیاز به مدیریت دقیق در دفع پسماند و بخارات.

مزایای تری کلرواتیلن

• قدرت حلالیت بسیار بالا برای روغن‌ها، گریس‌ها و بسیاری از ترکیبات آلی.

• پایداری شیمیایی در شرایط معمول انبارداری.

• غیرقابل اشتعال بودن که خطر آتش‌سوزی را کاهش می‌دهد.

• تبخیر سریع و عدم باقی‌ماندن اثرات روغنی روی سطح.

• قابلیت استفاده مجدد پس از تقطیر و بازیافت.

ایمنی و نگهداری تری کلرواتیلن

• تجهیزات ایمنی: استفاده از دستکش مقاوم شیمیایی، عینک ایمنی و ماسک فیلتر دار برای جلوگیری از استنشاق بخارات.

• تهویه مناسب: کار در محیط‌های دارای سیستم تهویه قوی به‌منظور کاهش غلظت بخارات در هوا.

• انبارداری: نگهداری در ظروف فلزی یا شیشه‌ای دربسته و مقاوم به خوردگی، در مکان خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید.

• حمل‌ونقل: رعایت مقررات بین‌المللی حمل مواد شیمیایی خطرناک (UN 1710).

• واکنش‌پذیری: دور نگه‌داشتن از مواد اکسیدکننده قوی و فلزات قلیایی.

• مدیریت پسماند: بازیافت از طریق تقطیر یا دفع طبق دستورالعمل‌های زیست‌محیطی.