استئارات روی
استئارات روی یک ترکیب شیمیایی سفید و جامد است که از واکنش بین اسید استئاریک (C₁₇H₃₅COOH) و اکسید یا کلرید روی (ZnO یا ZnCl₂) تولید می‌شود. این ماده یکی از نمک‌های فلزی اسیدهای چرب است و به دلیل خاصیت لغزندگی، ضدچسبندگی و پایداری حرارتی بالا، در صنایع مختلف از جمله پلاستیک، لاستیک، رنگ، دارو و آرایشی بهداشتی کاربرد گسترده دارد.
به زبان ساده، استئارات روی همان ماده‌ای است که در نقش روان‌کننده، تثبیت‌کننده و عامل جداکننده (Release Agent) عمل می‌کند و در بسیاری از فرآیندهای تولیدی نقش کلیدی دارد.
ساختار شیمیایی استئارات روی
فرمول شیمیایی: Zn(C₁₈H₃₅O₂)₂
جرم مولکولی: 632.3 g/mol
ساختار شیمیایی این ماده شامل یک اتم روی (Zn²⁺) و دو گروه استئارات (C₁₈H₃₅O₂⁻) است.
این ساختار باعث می‌شود ماده دارای ماهیت آب‌گریز (Hydrophobic) و پایداری حرارتی زیاد باشد. همین ویژگی‌ها سبب شده است که استئارات روی در برابر گرما و رطوبت مقاوم باشد و در سیستم‌های پلیمری به‌عنوان پایدارکننده حرارتی (Thermal Stabilizer) عمل کند.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی استئارات روی
| ویژگی | مقدار / توضیحات |
|---|---|
| نام شیمیایی (Chemical Name) | استئارات روی (Zinc Stearate) |
| فرمول شیمیایی (Chemical Formula) | Zn(C₁₈H₃₅O₂)₂ |
| شماره CAS (CAS Number) | 557-05-1 |
| ظاهر فیزیکی (Physical Appearance) | پودر سفید نرم و سبک با حس چرب |
| چگالی (در 20°C) | حدود 1.09 g/cm³ |
| نقطه ذوب (Melting Point) | بین 120 تا 130°C |
| حلالیت در آب (Solubility in Water) | غیرمحلول در آب، محلول در بنزن، کلروفرم و برخی حلال‌های آلی |
| فشار بخار (Vapor Pressure) | ناچیز |
| pH (در محلول اتانولی) | حدود 7 – 8 |
| پایداری شیمیایی | پایدار در شرایط معمول دما و رطوبت، ولی در تماس با اسیدهای قوی تجزیه می‌شود. |
| نقطه اشتعال (Flash Point) | غیرقابل اشتعال |
| شکل ذرات | ذرات میکروپودر کروی و یکنواخت |
فرایند تولید استئارات روی
فرآیند صنعتی تولید استئارات روی معمولاً به یکی از دو روش زیر انجام می‌شود:
🔹 روش تر
-
واکنش اسید استئاریک با اکسید یا کلرید روی در محیط آبی.
-
رسوب نمک استئارات روی در آب به صورت جامد سفید.
-
جداسازی، شست‌وشو و خشک‌کردن رسوب در دمای پایین.
🔹 روش خشک
-
ذوب مستقیم اسید استئاریک و ترکیب آن با اکسید روی در دمای بالا.
-
روش خشک معمولاً برای گرید صنعتی و پلاستیکی استفاده می‌شود.
نتیجه نهایی، پودری سفید، نرم و سبک است که خاصیت روان‌کنندگی بالایی دارد.
گریدهای مختلف استئارات روی در بازار ایران
| نوع گرید | خلوص | ویژگی | کاربرد اصلی |
|---|---|---|---|
| گرید صنعتی | ≥ 95% | ذرات درشت‌تر، رنگ مایل به سفید | صنایع پلاستیک، لاستیک، رنگ و رزین |
| گرید دارویی | ≥ 99% | بسیار خالص، فاقد فلزات سنگین | داروسازی، قرص‌سازی |
| گرید آرایشی | ≥ 99% | ذرات فوق‌العاده نرم، بی‌بو | کرم، لوسیون، پودر آرایشی |
| گرید خوراکی | ≥ 98% | بدون ناخالصی سمی | افزودنی مجاز در صنایع غذایی خاص |
کاربردهای استئارات روی
صنایع پلاستیک و لاستیک
-
روان‌کننده داخلی و خارجی برای PVC و سایر پلیمرها
-
افزایش پایداری حرارتی در فرآیند اکستروژن و تزریق
-
جلوگیری از چسبیدن مواد به قالب و تجهیزات
🔹 در رنگ، رزین و جوهر
-
به‌عنوان عامل مات‌کننده و ضدچسبندگی
-
بهبوددهنده جریان‌پذیری در پودرهای رنگی
-
افزایش مقاومت در برابر رطوبت
🔹 در صنایع دارویی
-
ضدچسبنده و روان‌کننده در تولید قرص‌ها و مکمل‌ها
-
جایگزین مناسب برای استئارات منیزیم در برخی فرمول‌ها
🔹 در صنایع آرایشی و بهداشتی
-
پایدارکننده و مات‌کننده در کرم‌ها و لوسیون‌ها
-
جلوگیری از چسبندگی مواد پودری
-
کمک به توزیع یکنواخت رنگدانه‌ها در محصولات آرایشی
🔹 در صنایع نساجی و کاغذ
-
به‌عنوان عامل ضدالکتریسیته ساکن و نرم‌کننده الیاف
معایب و محدودیت‌های استئارات روی
-
در تماس با اسیدهای قوی ممکن است تجزیه شود و گازهای ناخواسته تولید کند.
-
اگر در مقدار زیاد در قرص‌ها استفاده شود، ممکن است بر سرعت حل دارو تأثیر منفی بگذارد.
-
در دوزهای بالا در کاربردهای آرایشی ممکن است موجب خشکی پوست شود.
مزایا و نقاط قوت استئارات روی
✅ پایداری حرارتی بالا در فرآیندهای صنعتی
✅ مقاومت عالی در برابر رطوبت و اکسیداسیون
✅ خاصیت روان‌کنندگی و ضدچسبندگی عالی
✅ غیرسمی و ایمن برای کاربردهای دارویی و آرایشی
✅ بهبود جریان‌پذیری و کیفیت سطح در محصولات نهایی
ایمنی و نگهداری استئارات روی
-
استئارات روی ماده‌ای غیرقابل اشتعال و غیرسمی است.
-
هنگام کار با پودر، از استنشاق مستقیم آن خودداری شود.
-
نگهداری در محیط خشک و خنک (دمای کمتر از 30°C).
-
بسته‌بندی در کیسه‌های چندلایه 25 کیلوگرمی با پوشش داخلی ضد رطوبت.
-
در صورت تماس با چشم، با آب فراوان شست‌وشو شود.
جمع‌بندی
استئارات روی یک افزودنی چندمنظوره و کلیدی در صنایع مختلف است که به‌دلیل خاصیت روان‌کنندگی، مقاومت حرارتی و آب‌گریزی بالا، جایگاه ویژه‌ای در میان ترکیبات صنعتی و شیمیایی دارد.
این ماده ضمن حفظ کیفیت محصول نهایی، باعث افزایش بهره‌وری و طول عمر تجهیزات تولیدی می‌شود.
اگر به دنبال خرید استئارات روی باکیفیت بالا و قیمت رقابتی هستید، مجموعه تأمین کالا تک با ارائه گریدهای صنعتی و دارویی از برندهای معتبر جهانی آماده همکاری با صنایع مختلف کشور است.
